به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، حجت‌الاسلام احمد آکوچکیان، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه، در نشست هم‌اندیشی گروه مطالعات قرآنی سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور که به بهانه هفته پژوهش برگزار شد، با اشاره به پژوهش‌های انجام شده در مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه در حوزه قرآن و خدمات صورت گرفته براساس همین تحقیقات، گفت: دستاوردهای تفکر تفسیری پیشرفتشناخت، گفت‌وگوهای تخصصی در قالب رویکرد تفسیری پیشرفتشناخت، نظریه‌ها و روش‌شناسی تفسیری، نظام گفتمانی قرآن‌شناخت تحول و مجلدات تفسیری از سوره‌های حدید به مثابه کتاب الگوی معیار رشد، تفسیر حمد به مثابه منشور پایه رشد، تفسیر و تفسیر سوره مسد به مثابه آسیب‌شناسی تحول انسانی ازجمله کارهای پژوهشی این مرکز است.
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه، افزود: در سال‌هایی که در دانشگاه‌های حضور داشتم، مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه را راه‌اندازی کردم و در سال 84 موافقت قطعی وزارت‌خانه را برای این مرکز دریافت کردیم؛ این مرکز رتبه اول مرکز تحقیقات خصوصی کشور را و در مطالعات بین رشته‌ای رتبه اول و در رنکینگ کل مراکز تحقیقاتی کشور رتبه چهارم را دارد.
وی ادامه داد: مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه(رشد)، اولین لایه مطالعاتی خودش را براساس مطالعات پارادایمی گرفته است، به این معنی که مبانی نظری اینچنین در الگوی پیشرفت‌شناسی کدام است. فقه در دین همان اندیشه دین شناخت پیشرفت است. این اندیشه مبنا می‌تواند بنیان ولایتمندی و مدیریت تحول باشد و به همین خاطر ولایت از آن فقه درونی است نه فقه در احکام؛ فقه در احکام بخش حقوقی و بخش آداب عمل این فقه در دین است. اصل ولایت فقه در دین در این کتابها پیش‌بینی شده است.
آکوچکیان با بیان اینکه یک مجموعه 14 جلدی تفسیر هدی و یک مجموعه 114 جلدی تفسیر رشد داریم که در آن به لحاظ متدولوژی رویکرد فلسفه دین و به لحاظ کاربرد پژوهشی تحقیق و همچنین به لحاظ ارائه با کل متون تفسیری دیگر می‌تواند مقایسه شود، ادامه داد: 114 سوره در 114 جلد می‌تواند مدل مفهومی کلان رشد را نشان بدهد. برای مثال در حوزه روانشناسی مشاوره و آسیب‌شناسی رویداد انسانی در نقطه مرکزی نظریه تحول ما سوره مسد را داریم.
تفسیر؛ دانش مبنای منظومه جامع معارف درون دینی و ولایت‌مند مدیریت تغییر
به گزارش (ایکنا) رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه، با بیان اینکه نظام ملی تولید علم در مدنیت معاصر بشری جهان اسلام و جهان ایرانی عهده‌دار پردازش اندیشه و دانش مدیریت پیشرفت است، گفت: در این نگرش دانش تفسیر دانش مبنای منظومه جامع معارف درون دینی و ولایت‌مند مدیریت تغییر است.
آکوچکیان با اشاره به موضوعات کتاب «قرآن‌پژوهی پیشرفت و نظریه تفسیری پیشرفتشناخت» تصریح کرد: در اولین سطح، پردازش اصل ایده قرآن‌پژوهی پیشرفت و اندیشه‌ورزی و هم‌اندیشی و گفتمان‌پردازی چیستی و چرایی این ایده بیان شده است. در دومین سطح از اصلی‌ترین رکن پارادایمی پردازش الگوی قرآن‌پژوهی پیشرفت، اهتمام به چنین الگویی است و کوشش می‌شود تا انواع روش‌شناسی‌های تفسیری، با این پرسش که روش دانش‌ورزی پیشرفت‌نگر قرآنی و قرآن‌نگر پیشرفت کدام است، به داوری در آیند و در سومین سطح به کارکرد مکتب قرآن‌پژوهی پیشرفت و روش شناسی تفسیری راهبرنده آن در پردازش الگوی پیشرفت دین شناخت پرداخته شده است.
وی ادامه داد: آیا تا به حال فکر کرده‌اید مگر امام حسین قصد کوفه را نداشتند پس به چه جهت در مسیر شمال غربی کوفه مستقر شدند؟ مگر حرکتشان از پایین به بالا نبود، و علی‌القاعده باید در مسیر اصلی کوفه قرار می‌گرفتند، پس چگونه ایشان در شمال شرقی کوفه و در کربلا رفتند؟ این قصه بلندی است که به ما نشان می‌دهد امام حسین(ع)، در حال بازی دادن یزید و نظام حاکم است. یک تفکر و مدیریت استراتژیکی پشت این منطق خوابیده که این منطق نشان می‌دهد امام حسین(ع)، در سال اول ولایت خودشان همچون امام حسن(ع)، زندگی می‌کنند. یک اتفاق جدیدی در اینجا وجود دارد که سنت آل‌البیت منطق متدولوژی نسبت به عقل و وحی است که نمونه این مسائل را در این کتابها آورده‌ایم.
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه بیان کرد: قرآن کریم 2 بخش است، یک بخش کلام انسان با خداوند است، که در سوره حمد خلاصه شده و بخش دیگر کلام خداوند با انسان است که در 113 سوره است و این صد و سیزده سوره شرح تفسیری بر آن یک سوره است. به همین خاطر ما اسم این سوره را منشور پایه‌ای رشد نامگذاری کرده‌ایم که می‌تواند نظام انتظارات جامع را پیشنهاد کند. در بخش پاسخ هم ما سوره حدید را داریم که شامل 2 جلد حدودا هزار صفحه‌ای را به خود اختصاص داده است. در این سوره با میان‌داری آیه 25، نشان می‌دهد که چگونه این سوره الگوی پیشنهاد دهنده معیار رشد است. آیه یک تا شش مبانی پارادایمی، آیات 7 تا 24 الگوی مطلوب بر اساس این مبانی پارادایمی و آیه 25 وجه ممیزه این نظام جامع و آیات 26 تا 27 کارکرد تمدنی این مدل و آیات 28 و 29 هم پاسخ اقدام سالک مخاطب این سوره در مدل سبک زندگی خودش را بیان می‌کند. این سوره مدل مفهومی رشد را نشان می‌دهد.
معیار رشد به لحاظ مدل مفهومی باید ظرفیت توسعه نظام برنامه‌ریزی را پیدا کند
وی ادامه داد: بر اساس این الگو، معیار رشد به لحاظ مدل مفهومی باید ظرفیت توسعه نظام برنامه‌ریزی را پیدا کند به این مفهوم که بتواند گام‌به‌گام در بازه زمانی حضور برنامه تحول جریان پیدا کند. در فلسفه به ما گفته‌اند که زمان همان کم متصل غیر قار است، درحالی که این زمان کم موضوع برنامه‌ریزی توسعه نیست و زمان کیفیت، موضوع برنامه‌ریزی استراتژیک توسعه است. سوره عصر در مورد این موضوع صحبت می‌کند و در این جنس از زمان و عصر است که می‌توان معنی‌داری زندگی را با 2 آیه وعملو صالحات، تفسیر و ذیل فرهنگی رویکرد علم و اجتماع را با 2 آیه بعدی مشخص کرد. باتوجه به این مدل دو لایه‌ای معنی‌دار زندگی در کانون تدبیر علم و اجتماع، در بیرون چگونه می‌تواند در عینیت زمان جریان پیدا کند؟ لذا این مقدمه آنچیزی است که ما در نظام تنزیلی قرآن کریم مد نظر داریم.
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه تصریح کرد: از مدل مفهومی و سیستمی چیز‌های زیادی شنیده‌ایم که هر سوره‌ای یک سیستم بر اساس غرض واحد است. اما این سیستم می‌خواهد خودش را در جریان زمان عینیت دهد و بگوید که من در عمل ظرفیت ورود دارم؛ این حرف‌های قشنگ را همه می‌زنند، و سیستم هم به آن می‌دهند اما ظرفیت برنامه‌ای قرآن کریم در کجاست؟ در نظام تنزلی است.
ابولهب تنها برای آن دوره نبود
آکوچکیان تصریح کرد: در جهان عرب و در کشور خودمان برخی اندیشمندان به این مسئله اشاره‌هایی دارند، اما در این اشاره‌ها، نگرش ترتیبی دارند و نگرش برنامه‌ریزی آینده‌نگر راهبردی پیشنهاد نشده است؛ اینکه چگونه می‌توان سبب نزول عصر رسول، وارد شان نزول هر آنی، در هر دوره‌ای از تاریخ شد. ابولهب که تنها برای آن دوره نبود و ممکن است در هر دوره باشد. آدم‌هایی که در مدیریت ظرفیت‌های وجودی خود کم می‌آورند و در مدیریت خودشان هم کم آورده‌اند. آدمی که هم از خودش خالی شده و هم در مدل ظرفیت‌هایش ناتوان است به شخصیت ابولهب نزدیک است.
وی گفت: با این نگرش، در واقع چگونه می‌توان وارد جریان برنامه‌ای تحول شد؟ اینجاست که ایده آینده‌نگاری راهبردی متولد شد و قرآن کریم در نظام تزیلی خودش این نظریه مبنا را پیشنهاد می‌کند. اما خروجی این نظام اندیشه‌ای ترکیبی چه در حوزه مطالعات هنجاری اعم از اخلاق و سبک زندگی، فقه و حقوق حوزه مطالعات توسعه‌ای و محیط راهبردی، سند‌های بالادستی که مبتنی بر این نظریه پایه است را می‌توان تولید کرد. می‌توان مبتنی بر این منطق وارد عملیات مدیریت نظانم شد و گفت که قرآن کریم پاسخ عملیاتی دارد و تنها شعار نداده است.
وی در ادامه در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: نمونهای از نقشه جامع علمی کشور را قبل از نقشه‌‌ای که خدمت مقام معظم رهبری داده شد و ایشان روی آن توصیه کرد، تهیه کردیم. سند نظام علوم انسانی، هنر و از این قبیل اسناد بالادستی را پیشنهاد کردیم. این مدل‌های کلان می‌توانند در قالب اسناد مرجع توسعه ملی به‌کار گرفته شود.ما به دنبال الگوپردازی پیشرفت مبتنی بر فهم بین رشته‌ای هستیم.
آکوچکیان در ادامه با اشاره به همکاری با مرکز قرآنی دانشگاهیان کشور، گفت: از ابتدای همکاری که با جهاد دانشگاهی داشتیم تاکید شد که بنا نیست یک تفسیر و مجلد‌های جدیدی را بیرون آوریم؛ بلکه به دنبال یک کار بزرگ‌تر یعنی مسئله‌شناسی جهان جدید و پاسخ به این مسائل را باید داشته باشیم. باعث تاسف است که ما در جهان اهل سنت تفسیر علم‌الاجتماعی سید قطب و تحولات مبتنی بر این کتاب را داریم، اما در جهان اسلام با عرض پوزش همچنان تفسیر المیزان، عالی‌ترین تفسیر معاصری ما است. با همه اعزازی که برای مرحوم علامه قائل هستم، اما به عنوان یک شاگرد می‌گویم که تفسیر المیزان، یک تفسیر کلامی، فلسفی و اجتماعی است که بخشی از دغدغه‌های جهان جدید را پاسخگو است.
مسئله پیشرفت و مسئله راهبری تحول، یک مسئله پایه است
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه با بیان اینکه مسئله پیشرفت و مسئله راهبری تحول، یک مسئله پایه است، ادامه داد: چرا ما هنوز در مسئله پیشرفت کار جدی را انجام نداده‌ایم؟ تفسیر پیشرفتشناخت ایجاد نشد؛ ما سال گذشته با دانشگاه‌های تهران، علامه، قم، شورای تخصصی تحقیقات، شورای تخصصی فرهنگ قرآنی، مرکز هماهنگی و پژوهش‌های آموزش عالی قرآن کریم، وزارت علوم، معاونت تحقیقات این وزارت‌خانه، مجموعه قرآن‌پژوهان حوزه و مرکز تخصصی تفسیر پیشنهاد این را داشتیم که این حرکت را ما باید در سطح حوزه و نهادهای پژوهشی و قرانی جدی‌تر بگیریم. آنها گفتند حرکت را خودتان انجام دهید و حمایت را ما انجام می‌دهیم و با توجه به این موضوع در سال گذشته کار را شروع کردیم و پیش‌نویس یک کنفرانس تدوین شد. وی گفت: در اولین کنفرانس قرآن‌پژوهی پیشرفت و روش‌شناسی تفسیر که اردیبهشت ماه برگزار شد، ساختار عمومی مکتب پیشرفت شناخت مورد بررسی قرار گرفت و دومین کنفرانس قرار است که بیشتر به مباحث تخصصی‌تری در چندین محور بپردازد. دومین کنفرانس قرآن پژوهی پیشرفت طی دو سال آینده برگزار خواهد شد که نشست‌های مرتبط با این کنفرانس در شش محور شامل؛ رویکرد تفسیر پیشرفت شناخت، روش شناسی تفسیر پیشرفتشناخت، نظریه تفسیر پیشرفتشناخت، علوم انسانی پیشرفتشناخت، مدیریت پیشرفتشناخت و گفتمان پیشرفتشناخت به بحث و تبادل نظر با کارشناسان و استادان مربوطه بپردازد.
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه(رشد) با بیان اینکه همایش این کنفرانس اسفند ماه امسال برگزار خواهد شد عنوان کرد: کسانی که در تفسیر کار کرده‌اند عمدتا نظریه روش‌شناسانه قابل قبولی نداشته‌اند البته کسانی مانند علامه طباطبایی و حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی تا حدودی آثار تفسیری خود را معطوف به نظریه روش‌شناسانه در تفسیر قرآن انجام داده‌اند ولی این نقیصه وجود دارد.
وی تاکید کرد: این کنفرانس به دنبال آن است که همراه با آثار تفسیری که منتشر می‌شود نظریه خودمان یعنی روش‌شناسی تفسیر پیشرفتشناخت را هم تبیین کنیم و نمونهای تازه در تفسیر مبتنی بر تفسیر ترتیبی، موضوعی و تنزیلی ارایه دهیم.
هنوز تفسیر دووجهی معارفی از مسائل روز نداریم
حجت‌الاسلام آکوچکیان ادامه داد: تاریخ تفسیر نشان می‌دهد ما یک تفسیر معارفی جزءنگر و یک تفسیر موضوعی جز نگر داریم؛ اما هنوز تفسیر دووجهی معارفی جمع‌الجمع نظام مسائل دوره‌ای از جهان جدید تا مسائل روز را نداریم و هیچکدام از این تفسیرها ناظر به مسائل جهان جدید نیستند. ما این کار را شروع کردیم و نظام فراخوان مقاله کنفرانس را خودمان شروع و محورهای آن را در قالب مدل کلان سیستمی استخراج کردیم.
وی ادامه داد: به لحاظ نمونه‌های تفسیری و به لحاظ کارکرد این الگو در بیرون، نظریه‌ای را استخراج کردیم. نظامی هم برای مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه پیشنهاد کریم که بر اساس آن به این سوال پاسخ می‌دهد که نظام تولید دانش حوزه‌های دینی چه تغییراتی باید بکند تا به سمت این پیشرفت‌نگری حرکت کند. دومین گام ما بر اساس این دیدگاهی که ارائه شد با اساتید این حوزه تخصصی بود که بر اساس آن گفت‌وگوهایی را شروع کردیم و کارهای پژوهشی گسترده‌ای را در این حوزه انجام دادیم. تلاش ما این است که چون این کنفرانس یک اتفاق نخبگانی است، کارکردهایش در بیرون عینیت داشته باشد.
نهادهای پژوهش راهبردی کشور که دغدغه فهم میان رشته‌ای قرآن دارند باید بکوشند
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه گفت: نهادهای پژوهش راهبردی کشور که دغدغه فهم میان رشته‌ای قرآن کریم و عشق به قرآن و معرفت آن را دارند باید بکوشند در این شلوغی که همه به دنبال صندلی و مدیریت باغ‌بانی هستند، بگویند که شاگرد قرآن کریم و پژوهشگر قرآن کریم هستند و مخاطبشان تنها قرآن کریم است و همچنین بکوشند تا پاسخها را تهیه کنند، در این جریان نهادی همچون جهاد دانشگاهی و نهاد کوچکی مانند ما می‌تواند تقسیم کننده این پاسخها و گفت‌وگو‌ها در این زمینه‌ها باشد.
آکوچکیان بیان کرد: به نظر می‌رسد که اولین گام حضور شاکرانه نهادهای پژوهشی-قرآنی کشور پذیرش احتمام به مسائل استراتژیک کشور در جهان اسلام است. یعنی مسائل استراتژیک را فهرست کنیم واندیشه معطوف به این نظام مسائل را پیگیر باشیم، متدولوژی آن را شناسایی کنیم، کیفیت تعامل مراکز تحقیقاتی را برای پاسخ به این پرسش‌ها شناساسس و با همدیگر اتحاد و انسجام داشته باشیم. جالب است که با وجود تمامی این درهم‌ریختگی اوضاع عشق به قرآن می‌تواند کاری کند که افراد پشت هم را داشته باشند.
بخش عقب‌افتاده در تولید علم، بخش هنر قرآنی است
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه با بیان اینکه بخش عقب‌افتاده در تولید علم، بخش هنر قرآنی است تصریح کرد: باید جنبش نواندیش دینی در روش‌شناسی، حل مسایل جدید و پردازش تولید علم در نقشه علمی کشور مورد حمایت قرار گیرند. باید موضوعات روز قرآنی و متناسب با نیاز زمان و جامعه، محور تحقیقات قرآنی قرار بگیرد و عقب‌ماندگی که بیشتر هم در این بخش وجود دارد جبران شود.
به گزارش ایکنا، در پایان این جلسه تفاهم‌نامه‌ای میان مرکز قرآنی دانشگاهیان کشور و مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه به امضا رسید.