نقشه راه تدريس!
زهرا كيان‌بخت
چيزي به اتمام ترم تحصيلي جاري باقي نمانده و به زودي، ايام فرجه و روزهاي امتحان پايان ترم دانشجويان آغاز مي‌شود. اگر در جايگاه يك استاد دانشگاه ايستاده‌ايم، چه قدر در طول ترم تحصيلي گذشته، كوشيده‌ايم براي آموزش واحد درسي كه تدريس آن به ما سپرده شده، دقت نظر به خرج داده و از بهترين روشها براي بيان مطالب و مديريت كلاس، استفاده كنيم؟
يكي از مسائلي كه در بسياري از كلاسهاي دانشگاهي ما، جايش بسيار خالي است و معمولا، تنها اساتيد معدودي به آن توجه دارند، بحث مشخص كردن مسيري است كه در طول يك ترم، قرار است دانشجو با استفاده از توضيح استاد مزبور، طي كند. درواقع، يكي از الزامات تدريس موفق و موثر، اين است كه از همان جلسه آغازين، اوت‌لايني را به دانشجويان ارائه دهيم كه مشخص كند قرار است در طول اين ترم و در اين كلاس، چه مطالبي به دانشجويان در هر جلسه، ارائه شود، لزوم يادگيري اين درس چيست؟، قرار است نهايتاً در جلسات پاياني چه مباحثي مطرح شود و...، يعني تقريباً همان چيزي كه آن را اصطلاحاً طرح درس نيز مي‌نامند.
ارائه چنين اوت‌لايني موجب مي‌شود دانشجويان از ابهام و سرگرداني نسبت به يك درس دربيايند و دقيقا بدانند اين كلاس، قرار است چه دانسته‌ها و اطلاعاتي را به آنها منتقل كند.
اما با وجود اين كه بسياري از اساتيد برجسته در دانشگاههاي مطرح جهان، در جلسه نخست ترم، چنين فهرستي را ارائه داده و فضاي مه‌آلود درس مزبور را تا حد زيادي براي دانشجويان، روشن ميسازند، و در حالي كه اين مسأله، يكي از بديهي‌ترين ويژگيها و مولفه‌هاي يك تدريس حرفه‌اي به شمار مي‌رود، هنوز هم بسياري از اساتيد ما، به همان شكل و شمايل سنتي، در جلسه نخست ترم، بدون آن كه لزومي به توضيح چنين اوت‌لايني به دانشجويان، ببينند، درس را از نقطه‌اي كه به نظرشان درست است، آغاز مي‌كنند، بدون اينكه كوچكترين توضيحي درمورد روال پيش رفتن اين درس در طول ترم، به دانشجويان بدهند. به همين دليل است كه چه بسا برخي دانشجويان درمورد بعضي از دروس، حتي تا پايان ترم نيز دقيقا نمي‌دانند درس مزبور قرار است چه مطلبي را به آنها اضافه كند و...
از آن جا كه ارائه چنين طرحي، احترام به مخاطب تلقي مي‌شود و بنابراين، در بسياري از كنفرانسهاي مهم علمي هم شاهديم كه سخنران، پيش از شروع به بحث اصلي، خلاصه‌اي مختصر و مفيد از اهم مطالبي كه قرار است در طول سخنراني خود به آنها اشاره كند و مهمترين نكات مربوط به آن را، براي مخاطبان خود بيان مي‌كند. اما علاوه بر القاي حس احترام، اين كار موجب مي‌شود مخاطبان بيشتر و بيشتر با فرد ارائه دهنده همراه شوند و با تمركزي بيشتر به سخنان او گوش بسپارند.
با توجه به اينها، اگر در طول ترمي كه رو به پايان است، به چنين مسأله‌اي توجه كافي نكرده‌ايم، خوب است آن را در ترم آينده در برنامه كاري خود بگنجانيم و نتايجش را مشاهده كنيم.
∎