آلودگی هوا از جمله چالش های اساسی شهرهای بزرگ جهان به شمار می رود که در سال های گذشته نیز به یکی از اصلی ترین مسایل مدیریتی در ایران تبدیل شده است زیرا افزایش جمعیت در کلان شهرها باعث استفاده از خودروها، افزایش مصرف سوخت ها و ... می شود و به دنبال آن آلودگی هوابه وجود می آید.

دولت ها و نهادهای مربوطه به منظور رویارویی با این چالش و کاهش آن اقدام های گوناگونی به کار برده که هر کدام به نوبه خود تاثیرگذار بوده اما نتوانسته اند این مشکل را به شکل مطلوب برطرف کنند زیرا پیوسته بودن راهکارها خود عامل اصلی به شمار می رود که در بسیاری از مواقع به آنها توجه نمی شود؛ یعنی یک نوع روش برای یک مدت زمان تعیین شده ای استفاده و به محض کاهش آلودگی هوا این امر به دست فراموشی سپرده می شود.

اینک در روزهای پایانی فصل پاییز همگان شاهد روند افزایش آلودگی هوا در کلان شهرها هستند که روزانه بسیاری از افراد را روانه بیمارستان ها و جان شهروندان زیادی را تهدید می کند. این مهم ضرورت بررسی های کارشناسانه و برنامه های بلند مدت را آشکار می سازد تا به گونه ای شایسته به رویارویی به این موضوع پرداخت. در این میان متولیان امر می توانند با الهام از تجربه های دیگر کشورها این کابوس تلخ را پایان بخشند و اینگونه هوایی پاک را برای جامعه به ارمغان بیاورند.

«یوسف رشیدی» عضو هیات علمی گروه آلاینده های محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی می گوید نادیده گرفتن مسایل مختلف و مرتبط با یکدیگر باعث نقض برنامه های مقابله با آلودگی هوا شده است. در ادامه دیدگاه های وی درباره راهکارهای مقابله با آلودگی هوا را از نظر می گذرانیم.

** مهمترین راهکار برای کاهش آلودگی هوا؛ توسعه حمل و نقل عمومی
برای کاهش آلودگی هوا باید راهکارهای اجرایی انجام داد که مهمترین آنها توسعه حمل و نقل عمومی به شمار می رود، این امر در سال های گذشته به عنوان مهمترین مشکل برای تهران و دیگر کلان شهرها مطرح بوده است و به صورت مستقیم با مردم و نهادها مربوط می شود؛ یعنی مردم به نسبت زیادی از خودروهای شخصی استفاده می کنند وسایل حمل و نقل عمومی نیز پاسخگوی نیازهای آنها نیست و این بخش با کمبود و مشکل های فراوانی روبرو است و این موضوع سبب می شود که بیشتر شهروندان از وسایل نقلیه شخصی استفاده کنند. از این رو مهمترین راهکار برای کاهش آلودگی هوا را باید توسعه حمل و نقل عمومی دانست.

**نقض برنامه های مبارزه با آلودگی هوا با نادیده گرفتن مسایل مختلف و مرتبط با یکدیگر
اصلاح ساختار و قانون و مقررات یکی از مواردی است که می توان به منظور کاهش آلودگی هوا به آن توجه کرد که باعث می شود مردم کمتر از خودروهای شخصی استفاده کنند. برای نمونه سیستم های الکترونیک نیاز به سفرهای درون شهری را کاهش می دهد و در نهایت به کم کردن ترافیک و آلودگی هوا کمک می کند. همچنین افزایش کیفیت سوخت، ارتقای استاندارد خودروها و بخش های دیگر نیز از عواملی هستند که اجرای آن در کلان شهرها به کاهش آلودگی هوا می انجامد.

همچنین نادیده گرفتن مسایل مختلف و مرتبط با یکدیگر نیز به نقض برنامه های مبارزه با آلودگی هوا منجر می شود؛ برای نمونه قانون جلوگیری از تردد خودروهای فرسوده در کشور به صورت کامل اجرایی نشد زیرا این قانون به مسایل دیگر پیوند زده نشد که مردم و بازار نیز با آن درگیر شوند. از این رو نمی توان قانون را تصویب کرد و به دنبال اجرایی شدن آن بود بلکه باید تمام مسایلی که با آن در ارتباط است هم در نظر گرفت تا بتوان به شکل مطلوب به برطرف کردن این معضل کمک کرد.

در ادامه دیدگاه های «مریم نادری» مدیر واحد پایش و پیش ‌بینی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران را در این باره مرور می کنیم.

**تاثیر آلودگی هوا بر انسان و محیط زیست
آلاینده های هوایی بسیار متفاوت هستند به همین سبب نیز اثرهای گوناگونی از خود بر جای می گذارند که تاثیر آن بر انسان و محیط زیست قابل مشاهده است. با توجه به بررسی های انجام شده این آلاینده ها به صورت بلندمدت و مشترک همراه با دیگر عوارض بر روی بدن انسان، خود را نشان می دهند، برای نمونه بیماری سرطان که یکی از علت های آن آلودگی هوا است می تواند علت های دیگری نیز داشته باشد اما آلودگی هوا همیشه تشدید کننده بیماری ها به شمار می رود؛ یعنی اگر فردی استعداد بیماری های خاصی در بدنش وجود داشته باشد و در شهرهایی با آلودگی های بالا زندگی کند بیماری او تشدید خواهد شد و بسیار سریع تر بر روی بدن تاثیر می گذارد.

آلودگی هوا بر محیط زیست نیز تاثیرهای مخربی دارد. کلان شهرهایی که به آلودگی هوا دچارند از این نظر در وضعیت نامساعدی قرار دارند زیرا گیاهان و حیوان ها نیز نیازمند هوای پاک هستند. برای نمونه در تهران با این میزان آلودگی هوا، کمتر گیاهی می تواند به صورت سالم رشد کند. هر چند این شهر در گذشته به لحاظ جغرافیایی و زیست محیطی شرایط خوبی داشت اما اکنون با مشکل های زیادی همراه شده است.

**کاهش آلودگی هوا با بهینه سازی منابع مصرفی
برای کاهش آلودگی هوا از سال های گذشته مطالعه هایی انجام شده و طرح جامع کاهش آلودگی هوا نوشته شده که در آنها به موارد مختلفی مانند سوخت، پایش، آموزش و ... پرداخته شده است. به این ترتیب با توجه به این طرح ها باید راهکارها نیز عملیاتی شود. یکی از علت های آلودگی هوا خودروهای فرسوده است که باید با خودروهای جدید جایگزین شوند و دیگر اینکه در حوزه سوخت نیز باید طرح های انجام گیرد؛ یعنی استاندارد این سوخت ها بایستی هر چند سال یک بار بازبینی شود. هر چند در بحث راهکارهای کاهش آلودگی باید به شرایط آن محیط هم توجه داشت تا دریافت که آلودگی هوا بیشتر از ناحیه چه عواملی صورت می گیرد. در تهران بیشتر منابع متحرک و خودروها سبب وقوع این معضل می شوند، به همین جهت بیشتر برنامه ها برای کاهش آلودگی باید به آنها اختصاص پیدا کند؛ یعنی بایستی فناوری و کیفیت سوخت خودروها را بهبود بخشید و تجهیزات و قطعه هایی برای آنها تهیه کرد که بتواند آلودگی را از همان منبع کم کند. به این ترتیب مهمترین راهکار برای کاهش آلودگی هوا کم کردن آن از منبع اولیه به شمار می رود زیرا وقتی این آلودگی به محیط منتقل شود کاهش آن بسیار سخت و هزینه بر خواهد شد.

** ضرورت آموزش و اطلاع رسانی شهروندان برای کاهش آلودگی هوا
آموزش و اطلاع رسانی شهروندان برای کاهش آلودگی هوا در 2 بُعد رخ می دهد، از یک طرف باید به مردم اطلاع رسانی کرد که وضعیت هوا در چه حالتی قرار دارد، برای چه گروه هایی ایجاد خطر می کند و بایستی فعالیت های خود را چگونه برنامه ریزی کنند که ارگان های مربوطه باید این کار را انجام دهند. بخش دیگر آموزش و فرهنگ سازی به شمار می رود که زیربنایی و بلندمدت است و نمی توان تنها به عنوان یک شعار با آن برخورد کرد، به سبب اینکه وقتی از مردم می خواهند کاری را انجام دهند باید زیرساخت های این مهم را نیز فراهم کنند؛ یعنی وقتی به شهروندان می گویند که از خودروهای شخصی استفاده نکنند چرا که باعث ترافیک و آلودگی هوا می شود در مقابل نیز بایستی وسایل حمل و نقل عمومی مجهز و در دسترس برای آنان فراهم کرد تا بتوانند به راحتی و بدون هیچ مشکلی از آنها استفاده کنند. بنابراین فرهنگ سازی بدون تهیه زیرساخت ها کارساز نخواهد بود.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9370**2002**9131
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.