غرب آسیا با تهدید فروپاشی از درون در آینده نزدیک مواجه است

رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری هشدار داد: منطقه غرب آسیا و شمال افریقا با تهدید فروپاشی از درون در آینده ای نزدیک مواجه است، مگر آنکه راه حلی یافت شود که حکومت ها، مرزها و جوامع را بار دیگر مستقر و پابرجا کند.
حسام الدین آشنا در ادامه سخنانش در سمینار حکمرانی و امنیت منطقه ای؛ چالش ها و روندهای نوظهور، گفت: به استثنای افریقای زیرصحرا، هیچ منطقه ای از جهان به اندازه غرب آسیا مستعد متبلور کردن شرورانه ترین عملکردها در پاسخ به تضعیف مرزها و حکومت ها نیست.
وی افزود: به این علت در سال های آینده، منطقه اطراف ایران بیش از هر جای دیگر، ملجأ گروه های تبهکار با گرایش های اسلام گرایی افراطی و یا حتی گروه هایی خواهد بود که صرفا در سایه نبودن اقتدارهای فراگیر و کارآمد، فرصت را برای کسب درآمد و از طریق آدم ربایی، قاچاق مواد مخدر، کالا و تسلیحات، مناسب تشخیص می دهند.
آشنا گفت: از نظر امنیتی نه فقط در غرب آسیا بلکه در سراسر مناطق اطراف ایران تا جایی که دستیابی به امنیت، مشروعیت و ثبات سیاسی به راحتی مقدور نباشد همواره وسوسه حمایت از ادامه این آشفتگی ها محتمل است.
وی افزود: تشدید رقابت ها به ویژه نبردهای نیابتی به نحوی که امکان شکل گیری موازنه قدرت اطمینان بخش و پایدار را منتفی کند، احتمال دارد که برخی از مهم ترین کشورهای منطقه را به سمت تولید و یا خرید تسلیحات بیشتر حتی تسلیحات هسته ای سوق دهد.
آشنا گفت: در خوشبینانه ترین سناریو، ادامه انبار کردن تسلیحات علاوه بر آنکه خطرهای ناشی از به دست گرفتن کنترل کشورهای منطقه از جانب گروه های افراطی را تشدید می کند، با دامن زدن به جنگ سرد جدید در منطقه، سبب ائتلاف سرمایه هایی می شود که برای اداره مشکلات رو به تزاید این جوامع ضروری است.
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری با اشاره به آغاز تسلط داعش بر عراق اظهار داشت: در رویدادهای موصل سلاح های انبار شده در پادگان های عراق به سرعت در اختیار افرادی قرار گرفت که وظیفه خود را برهم زدن نظم آن کشور می دانند و پس از آن نیز بسیاری سلاح های این گروه های تروریستی از تسلیحاتی بود که از پادگان های عراق به دست آورده بودند.
وی با طرح این پرسش که آیا در کشورهای دیگر نیز امنیت کافی وجود دارد که تسلیحاتشان در اختیار اینگونه گروه ها قرار نگیرد، گفت: تصور کنید رویداد کودتا در ترکیه به نتیجه می رسید چه پیش بینی برای آینده این کشور داشتید؟ آن هم ترکیه ای با آن وضع تسلیحاتی و شقاقی که درون حاکمیتش می توانست ایجاد شود.
آشنا افزود: ممکن است این احتمال که غرب آسیا و شمال افریقا در آینده ای نزدیک به پناهگاه گروه های تبهکار تبدیل شود مبالغه آمیز نباشد، کشورها در این منطقه در دهه آینده ممکن است به واسطه نیروهای مرکزگریز چنان با چالش مواجه شوند که بقای آنها مستلزم بازبینی در مرزها، فلسفه حکومت و شیوه های مدیریت سرزمینی باشد اما همزمان باید انتظار داشت که در پی درخواست شهروندان برای احیای اقتدار دولت ها، رفع اضطراب های جمعی و بازگرداندن امنیت با رویه محافظه کارانه تری تجدید حیات بیابند.
وی اضافه کرد: جا به جایی جمعیتی همزمان با بیداری سیاسی و انتشار فناوری اطلاعات، احتمال برخوردهای بین فرهنگی را افزایش می دهد و در چنین شرایطی بدون وجود حکمرانی موثر منطقه ای معلوم نیست که گفتگوها ثمربخش و برخوردها از جانب دولت های منفرد قابل کنترل باشد.
آشنا همچنین با اشاره به تهدیدهای ناشی از فضای سایبری، دفع آن را نیازمند رژیم های بین المللی نوینی دانست که همگام با توسعه فناوری ارتباطات مجازی باشد بدون مقرراتی که فضای سایبری را ضابطه مند کند، آسیب پذیری کشورها از حملات تروریستی سایبری از جانب کشورهای دیگر یا گروه ها افزایش خواهد یافت.
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری گفت: با ایفای نقش هرچه بیشتر شهروندان در حکمرانی به واسطه بیداری سیاسی و احیای هویت ها، کشورهایی که قادر به سازگاری با این مشخصه جدید باشند توانایی بالاتری برای ایجاد رونق، ثبات و امنیت نشان می دهند و کشورهایی که نتوانند با این واقعیت کنار بیایند سرمنشأ بی ثباتی برای خود و همسایگانشان می شوند.
وی افزود: هیچ یک از این دشواری ها راه حل های ساده ای ندارد. کشورهای این منطقه در اقدامات یکجانبه قادر به دستیابی به شمار اندکی از اهدافشان خواهند بود در حالی که رسیدن به اهداف بزرگ تر صلح و ثبات بین المللی و اداره مشترکات منطقه ای نیازمند همکاری های بیشتر است.
آشنا تاکید کرد: هر گونه راه حل باید متکی به اقدامات و پیشرفت های دسته جمعی و دوری از یکجانبه گرایی، انحصارطلبی و اصرار بر برد خود و باخت دیگران باشد. وقتی از بی معنی بودن بازی برد - باخت در دنیای کنونی سخن می گوییم، باید در نظر داشته باشیم که این اصل درباره تعدد و تکثر هویت های مذهبی، فرهنگی و قومی نیز صدق می کند.
وی بازی برد - برد میان هویت ها را به این معنی دانست که چیرگی و اقتدار هویت و وحدت ملی به معنی تضعیف و حذف هویت های متکثر مذهبی، قومیتی، فرهنگی و زبانی نیست؛ بلکه در تلاقی فرهنگ ها و هویت های متکثری است که آموخته اند در کنار یکدیگر به طور مسالمت آمیز زندگی کنند.
آشنا تاکید کرد: کمک به بهبود حکمرانی بدون نیاز به براندازی آن دسته از نظام های سیاسی که هنوز می توانند با اصلاح رویه های ناکارآمد خود را با دنیای جدید تطبیق بدهند و تقویت زمینه همکاری های مشترک منطقه ای در مقابله با مشکلات باید ستون های راهبرد منطقه ای در این آینده نامطمئن باشد.
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری هشدار داد: اگر کشورهای منطقه ما به اصلاحات درونی تن ندهند و مقدار بیشتری از انعطاف در مقابل شهروندانشان را نپذیرند باید منتظر شورش هایی باشند که کل دولت ها را تهدید می کند.
وی با اشاره به شرایط منجر به رویدادهای سوریه تصریح کرد: اتفاقات سوریه از این منظر بسیار قابل تامل است، انعطافی که باید در موقع خودش به خرج داده می شد نشد و امکان جنگ بلندمدت را فراهم کرد حال آنکه اصلاحاتی که اکنون دولت سوریه ازجانب جامعه بین المللی می پذیرد بسیار بیشتر از توقعاتی است که آن زمان از دولت این کشور وجود داشت.
آشنا کیفیت حکمرانی در منطقه غرب آسیا و شمال افریقا را دارای رتبه بندی دانست و افزود: برای حل و فصل بحران ها دو راهکار وجود دارد نخست برای ساقط کردن کشورهایی که در منطقه حکومت هایی با مشروعیت پایین دارند و ناکارآمدی آنان بیشتر است تلاش کنیم تا نظم بیشتری حاکم شود که این راهبرد ممکن است راهبرد عربستان سعودی، ایران یا ترکیه باشد و راهکار دیگر اینکه کمک کنیم که حکمرانی کنونی منطقه کیفیتش را افزایش دهد زیرا نمی دانیم اگر حکومت های کنونی بروند حاکمیت های بهتری جایگزین شود.
وی تصریح کرد: ممکن است این رویکرد به محافظه کاری و غیرانقلابی گری متهم شود اما حداقل ارزش فکرکردن دارد و در این خصوص دولت ها باید برای رفع ضعف هایشان در حکمرانی با یکدیگر همکاری کنند.
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری گفت: اگر قرار است رویکردهای مردم سالارانه در این کشورها تقویت شود همه باید بدانند که صور مختلفی از مردم سالاری وجود دارد ممکن است حکومتی پادشاهی باشد اما در عمل مردم سالارتر از کشورهایی باشد که عنوان دموکراتیک را یدک می کشند.
نماینده سازمان ملل متحد در تهران نیز در این کنفرانس سخنرانی کرد.