بیش از دو هفته است که فضای صنعت نشر و مطبوعات کشور با بحرانی بزرگ دست و پنجه نرم می‌کند. لوح سفید و صافی که بودنش حیات نشر و مطبوعات کاغذی را تضمین می‌کرد، مدتی است با مشکل واردات مواجه شده و کاغذ، این ابزار مهم نوشتار در بازار امروز نشر حکم کیمیا را پیدا کرده است.
به گزارش صمت، اگرچه در پایان هفته گذشته معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ورود یک محموله جدید کاغذ به کشور خبر داد تا از این طریق بحران کاغذی نشریه‌ها و روزنامه‌ها که به حد هشدار رسیده بود به ساحل امن آرامش برسد، اما این اتفاق موجب شد در روزهای گذشته روند تصمیم‌گیری پیرامون ادامه چاپ روزنامه‌ها و جریده‌ها با اما و اگرهایی روبه‌رو شود. برخی روزنامه‌ها به ناچار تعداد صفحات خود را کم کردند و برخی نیز به‌دنبال موجی که از نبود کاغذ و گرانی آن در بازار به وجود آمده بود به‌طور موقت اقدام به تعطیلی رسانه خود کردند.
منصور قنواتی، مدیر مسئول روزنامه «بهار» با اشاره به گران شدن تعرفه کاغذ و سخت شدن شرایط برای روزنامه‌های خصوصی، اظهار کرد: باید آماده برگزاری آیین تدفین مطبوعات بخش خصوصی باشیم.
قنواتی درباره افزایش تعرفه کاغذ گفت: بارها گفته‌ام که روزنامه‌های بخش خصوصی به‌ویژه در حوزه سیاسی درعمل در مقابل مافیای مطبوعات دولتی تسلیم هستند. شرایط فعلی و گران شدن تعرفه کاغذ آنها را آماده آیین تدفین روزنامه‌های‌شان کرده است. تا امروز اگر حضور مطبوعات خصوصی در عرصه رقابت راه رفتن بر لبه تیغ تعبیر می‌شد، با گران شدن کاغذ در شرایط اورژانسی قرار گرفتند و دیگر باید مسئولان محترم دولت تدبیر به فکر آیین تدفین روزنامه‌های خصوصی باشند.
این فعال رسانه‌ای با بیان اینکه باید این واقعیت را بپذیریم که الان دیگر فضای اصلی رسانه در اختیار روزنامه‌ها نیست، افزود: متاسفانه در ایران روزنامه‌ها حتی دیگر مرجع هم به‌شمار نمی‌آیند و نمی‌توان گفت بعد از اینکه روزنامه‌های خصوصی تعطیل شدند عرصه در اختیار روزنامه‌های دولتی قرار خواهد گرفت زیرا در همین شرایط هم رقابت نابرابری میان روزنامه‌های خصوصی و دولتی وجود دارد و تا زمانی که این نابرابری وجود دارد نباید انتظار روزنامه‌های پویا را داشته باشیم. البته به‌طبع میدان‌داری روزنامه‌های دولتی در آینده بیشتر خواهد شد.
قنواتی یکی از مشکلات اصلی جامعه مطبوعاتی ایران را نشر الکترونیک برشمرد و خاطرنشان کرد: در همه جای دنیا رسانه‌های مکتوب نسخه آنلاین‌شان را عرضه و مخاطبان ماهانه برای دریافت نسخه اینترنتی روزنامه موردنظرشان یک آبونمان ماهانه پرداخت می‌کنند؛ این درحالی است که در ایران به‌دلیل نبود فرهنگ کپی‌رایت هیچ معیار و نظارتی در این زمینه وجود ندارد. از طرفی هم براساس قانون مطبوعات وقتی روزنامه‌ای چاپ نشود، درعمل دیگر روزنامه به‌شمار نمی‌رود.
خبر افزایش تعرفه واردات کاغذ و تحریر روزنامه در هفته‌های گذشته، واکنش برخی روزنامه‌های خصوصی را به‌دنبال داشت و در این میان برخی روزنامه‌ها اعلام کردند در اعتراض به گران شدن کاغذ برای مدتی فقط به‌طور الکترونیکی منتشر خواهند شد یا تعداد صفحه‌های خود را کم می‌کنند. این موضوع باعث شد بحث مفصلی پیرامون ادامه حیات نشریه‌های کاغذی و ابهام در نوع اطلاع‌رسانی باتوجه به گسترش فضای مجازی و مجلات آنلاین، در میان اهل فن شکل بگیرد. آیا واقعا در زمانه‌ای که گستره فضای مجازی هیچ محدودیتی ندارد انتشار نسخه‌های چاپی روزنامه‌ها می‌تواند به‌صرفه باشد؟
محمود مختاریان روزنامه‌نگار و کارشناس رسانه با اشاره به ظهور پدیده‌هایی همچون شبکه‌های اجتماعی در عصر ارتباطات گفت: این رسانه‌ها جایگاه خود را دارند و بیشتر در خدمت فراغت و سرگرمی هستند؛ بنابراین باید بگوییم این رسانه‌های چاپی هستند که تولید فکر واندیشه می‌کنند. تنها رسانه‌ای که در جهان رویکرد اخلاق‌مدارانه دارد روزنامه است. حتی در تمام دنیا پروتکل‌هایی برای رعایت اخلاق‌مداری به رسانه‌های مکتوب ارائه می‌شود؛ به‌طور مثال هیچ رسانه مکتوبی در امریکا درباره بیماری و وضعیت اقتصادی افراد، مطلبی منتشر نمی‌کند. نمونه بارز آن اینکه عکس آقای ضراب در مطبوعات منتشر نمی‌شود و به جای آن نقاشی آن چاپ می‌شود، این در حالی است که رسانه‌های مجازی و اجتماعی خاصیت دروازه‌بانی خبر را ندارند.
این استاد دانشگاه افزود: به‌طور کلی ۱۰ روزنامه نخست جهان در آسیا منتشر می‌شوند. در ایران عنوان می‌شود که رسانه‌های چاپی ۹۰۰ هزار تیراژ دارند که این رقم به نوعی شک‌برانگیز است؛ هرچند امیدواریم این رقم درست باشد. نخستین صدمه‌ای که از گرانی کاغذ به وجود می‌آید متلاشی کردن صنعت نشر و چاپ است. حتی کاغذفروش‌ها نیز علاقه ندارند که نرخ کاغذ بالا برود زیرا باعث آشفتگی بازار خواهد شد.
وی با اشاره به گرانی کاغذ گفت: باتوجه به اینکه فصل پاییز و زمستان فصل رونق انتشار کتاب است گرانی کاغذ باعث ریزش مخاطب و به دنبال آن تعطیلی مجله‌ها و روزنامه‌هایی می‌شود که درحال‌حاضر هم به سختی اداره می‌شوند. زمانی که در دولت گذشته نرخ دلار از هزار تومان به ۳ هزار تومان رسید، تعداد زیادی از نشریه‌ها تعطیل و ورشکسته شدند.
وی در پایان افزود: گران شدن نرخ کاغذ در این شرایط نیز باعث تعطیلی روزنامه‌ها می‌شود. هم‌اکنون شاهد این موضوع هستیم که تعدادی از رسانه‌های چاپی به دلیل گرانی کاغذ به سمت وب حرکت کرده‌اند. درحال‌حاضر گران شدن کاغذ و کمبود آن یک زنگ خطر جدی برای نشریه‌های چاپی به‌شمار می‌رود، به همین دلیل دولت باید با کمک به آنها از تعطیلی این نشریه‌ها جلوگیری کند. علاوه بر اینکه از نظر محتوایی و شکلی نشریه‌ها و روزنامه‌های چاپی نیاز به بازنگری جدی دارند تا با بهتر شدن به نیازهای ضروری مخاطبان پاسخ دهند.