شناسهٔ خبر: 22990489 - سرویس فرهنگی
نسخه قابل چاپ منبع: روزنامه شرق | لینک خبر

چله آب برای بی‌آبی

مسعود فرزاد . كارشناس آب

صاحب‌خبر -

دیرزمانی است که آب ایران، به‌ویژه صنعت آب ایران از بس دچار ماندگی شده، بوی گندیدگی‌اش نه‌تنها رهگذران، حتی آبزیان خودش را هم کلافه کرده است. نزدیک به 40 روز از انتخاب وزیر نیروی دولت دوازدهم می‌گذرد. انتخابی که با هزاران اما و اگر، شرط و قول و قرار انجام شد. انتخابی که با اجماع همه بر وجود بحران در آب کشور، روی اردکانیان انجام شد تا بلکه با درایت و شناختی جهانشمول، کشتی بحران‌زده صنعت آب به ساحلی امن برسد.
با نگاهی گذرا به وضعیت آب، تالاب‌هاي تشنه خشک، رودهای بی‌آب، افت سطح آب چاه‌ها و عدم بارش باران متوجه بحران مي‌شويم. سال زراعی امسال هم برپایه همین بی‌‌آبی و بحران آب دوباره شروع شده است.
توجه به آمارها و ارقام‌ بارش و برداشت از منابع آبی تا آذرماه، از درپیش‌بودن بحران بی‌آبی خبر مي‌دهد. اين بحران به خط قرمز رسیده و در حال عبور از آن است. جهت یادآوری در رفع مقابله با نقاط حساس این بلیه عظیم می‌طلبد که بخش آب وزارت نیرو با ورود فوری خود در مباحث ذیل بتواند این بحران را کنترل كند:
10 سال است که درياچه اروميه به خشکی گراییده، تمام تلاش‌ها برای احیای دریاچه ارومیه شکست خورده. سطح اين دریاچه نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد کاهش یافته است. در نتيجه شایسته است با اتخاذ تصمیم شجاعانه‌ای اقدام به بازکردن دريچه سدها و رهاسازي آب‌های پشت سدهای ساخته‌شده روی رودخانه‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه كنيم و دیگر اینکه جهت هدایت همه آب‌‎ها به سمت دریاچه، با هماهنگی وزارت جهادکشاورزی حداقل 100 هزار هکتار از زمین‌های زراعی آبی اطراف دریاچه ارومیه را از کشاورزان منطقه به‌مدت دوسال اجاره كنيم؛ شايد از برداشت‌های همین آب ته‌مانده در سفره‌های زیرزمینی اطراف دریاچه جلوگیری شود.
تقریبا هرکس توانسته ضربه‌ای به رودخانه بزرگ كارون که به بلندای تاریخ ریشه در فرهنگ و تمدن ایران دارد، زده است. با نگاهی به نقشه کارون می‌بینیم در هر دره‌ای که بنا بوده منبع تأمین آب این رود باشد، یا با پمپاژ در حال برداشت آب یا باساخت سد و تونل در حال انتقال آن هستند. (72 سد روی کارون بزرگ تاکنون ساخته شده یا در حال ساخت و مطالعه است) البته در این میان چندین سد بزرگ خودنمایی می‌کند که به‌دلیل ذخیره آب و تولید انرژی برق ساخته شده‌اند. حیات کارون مدیون همین سدهاست وگرنه کارون در فصول خشک سال به جوی باریکی شبيه بود. (آب کارون بزرگ برای استان‌های قم، مرکزی، اصفهان، کرمان و یزد منتقل شده یا در حال انتقال است)
حیات کارون نیازمند ورود جدی و مؤثر بخش آب وزارت نیرو است که اقدام به بازخوانی همه طرح‌های انتقال آب از کارون كند و همچنین از هرگونه برداشت بی‌رویه آب در طول رودخانه به هردلیل جلوگیری كند.
دشت‌های ممنوعه زیادی در اقصا‌‌ نقاط کشور مانند استان‌های همدان، تهران، اصفهان، یزد، خراسان و... داریم که براثر برداشت‌های بی‌رویه آب نه‌تنها بی‌آب شده‌اند بلکه اکوسیستم طبیعت آنان به‌هم ریخته و دچار فرسایش خاک و فرونشست زمین و در نتیجه ازبین‌رفتن سفره‌ها و مخازن زیرزمینی‌شان شده است.شایسته است بخش آب در همه دشت‌های ممنوعه حداقل به مدت دو سال تمام، برداشت آب از چاه‌ها چه بامجوز و چه بی‌مجوز را ممنوع كند (اکثر مجوزهای برداشت آب از چاه‌ها هم در زمان ترسالی و بدون مطالعه داده شده که باید مورد بازنگری قرار گیرند). شایان‌ذکر است در دشت‌ها و جلگه‌های دیگری هم که به بحران بی‌آبي نزدیک شده‌اند، بايد این رویه برقرار شود. به‌زودی شرق ایران با این رویه کم‌بارشی و برداشت آب به کویر تبدیل خواهد شد. لزوم توجه ویژه به عمق استراتژیک کشور که در حال بیاباني‌شدن است، اکثر روستاهای استان‌های شرقی (نیمی از روستاهای خراسان جنوبی بیش از هزارو 700 روستا) از بی‌آبی رنج می‌برند و به‌همين‌دليل تخلیه شده‌اند یا در حال مهاجرت به نقاط دیگر هستند. این رویه خود منشأ سرایت بی‌آبی و مسائل آن به دیگر نقاط می‌شود. نیاز به مطالعه هوشمند و کلان درباره تأمین آب این منطقه با نگاه به منابع تأمین آب از دریا و همسایگان شرقی ضروري به نظر مي‌رسد. همه موارد يادشده قطره‌ای بود از دریای بحران آب ایران که از حکمرانی نامناسب، افراط در برداشت و اسراف در مصرف و در نهايت وقوع خشک‌سالی به‌وجودآمده است. چشمان نگران همه دغدغه‌مندان آب، چله‌نشین آب شده‌اند تا با طرحی نو جانی دوباره به کالبد خشکیده و بی‌رمق آب انداخته شود. امید است همان‌طور که بارها گفته‌ام، وزير نيرو بتواند در این بزنگاه بزرگ، یوسف آب ایران شود.

نظر شما