به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا)، هرچند خبر برای این روزهاست اما خبر تازه ای نیست؛ مروری است بر اخباری که سال گذشته در همین روزها مخابره شد؛ شیب تند کاهش اعتبارات قرآنی در لایحه بودجه که همان موقع هم به یک «شوخی» می‌ماند!
و باز هم تکرار آمارها و اعداد و ارقام همچون سال های گذشته؛ مانند آنچه گذشتی در سریال های چندین و چند قسمتی: از سال 88 آغاز شد برای بودجه 89؛ اعتباری به میزان 2 هزار میلیارد ریال. آمد و آمد تا صندوق توسعه فرهنگ قرآنی ایجاد شد. به یکباره این اعتبار در سرازیری افتاد و کاهش یافت؛ در کنار سایر اعتباراتی که به دلیل تورم و توسعه و ... افزایش می‌یافت.
مجلس شورای اسلامی طی سال‌های گذشته تلاش می‌کرد موضوعات قرآنی لایحه بودجه را حداقل به صورت پایداری حفظ کند اما سال گذشته پس از اینکه مشخص شد اعتبارات صندوق توسعه فرهنگ قرآنی از 2 هزار میلیارد ریال به هزار میلیارد ریال کاهش یافته، مجلس بر اساس وعده‌ای که رئیس سازمان برنامه و بودجه مبنی بر تخصیص واقعی اعتبارات قرآنی در سال 96 داده بود، به این رقم قانع شد و آن را تصویب کرد و حال به نظر می‌رسد در لایحه بودجه 97 نیز وعده صادق دیگری در راه است.
دولت برای نشان دادن روند ثبات در شیب تندی که در پیش گرفته، در لایحه بودجه سال 97، این بار 60 درصد از اعتبارات صندوق توسعه فرهنگ قرآنی را حذف کرد. شاید قرار است تخصیص این اعتبار در سال 97 واقعی‌تر و عملیاتی‌تر شود.
در حالی که فعالیت‌های قرآنی در کشور با مشکلات عدیده‌ای روبرو بوده و فعالیت‌های قرآنی به دلیل کاهش هزینه‌ها با سختی‌های فراوانی به حیات خود ادامه می‌دهد، خبر تکرار کاهش اعتبارات صندوق توسعه فرهنگ قرآنی به عنوان حامی مالی آنها، بسیار ناگوار خواهد بود.
هرچند اعتبارات صندوق توسعه فرهنگ قرآنی برخلاف سال‌های گذشته که در جدول اعتبارات ردیف‌های موردی یا موقتی می‌آمد، برای اولین‌بار از سوی دولت در جدول اصلی آمده و پس از گذشت سال‌ها اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی مورد توجه قرار گرفته است اما با کاهش 60 درصدی اعتبارات نسبت به سال جاری تا به سیر حرکتی فعالیت‌های سه‌گانه منشور توسعه فرهنگ قرآنی امیدوار بود؟
به هر روی آنچه به عنوان پیشنهاد دولت در لایحه بودجه 97 آمده، اختصاص 400 میلیارد ریال در ردیف منشور توسعه فرهنگ قرآنی است. حال باید دید که عکس‌العمل و دستور کار فراکسیون قرآن، عترت و نماز مجلس، کمیسیون فرهنگی و صحن علنی در این رابطه چگونه خواهد بود. آیا تغییری در راه خواهد بود یا پذیرش وعده‌ای؟
همانطور که پیش از این گفته شد برای اولین‌بار عنوان صندوق توسعه فرهنگ قرآنی در جدول برآورد اعتبارات دستگاه‌های اجرایی ملی آمده است و به نظر می‌رسد به صورت جدی‌تری به این مسئله پرداخته خواهد شد. این ردیف در راستای حمایت از اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی است.
اتفاق خوب دیگری که در این رابطه افتاده توجه به اسناد راهبردی است. پس از تعلل‌های بسیار در ارائه اسناد راهبردی از سوی سه وزارتخانه آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی و علوم، تحقیقات و فناوری، به نظر می‌رسد این اسناد شکل عملیاتی به خود گرفته است.
هرچند خبر کاهش 60 درصدی اعتبارات صندوق توسعه برای اولین حضور آنها در جداول لایحه‌ای اتفاق خوشایندی نیست و صندوق باید در همین شیب تند کاهش از اجرای سند راهبردی توسعه آموزش عمومی قرآن، سند راهبردی توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآنی، سند راهبردی توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآن و نیز راهبری اجرای اسناد راهبردی منشور توسعه فرهنگ قرآنی و برنامه‌های قرآنی مصوب شوراهای هماهنگی و گسترش فعالیت‌های قرآنی در راستای اسناد سه گانه در استان‌ها حمایت کند و برای این حمایت 400 میلیارد ریال اعتبار دارد. در این بین سهم آموزش عمومی قرآن بیش از دیگران است.
اما از ردیف صندوق توسعه فرهنگ قرآنی که بگذریم، در برخی موارد مربوط به حمایت از فعالیت‌های قرآنی شاهد افزایش بوده‌ایم به ویژه سهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این حمایت‌ها بیشتر شده است. همین امر باعث شده تا این مسئله مطرح شود که افزایش اعتبارات قرآنی در لایجه بودجه سنواتی عادلانه و متوازن نبوده است.
اعتبارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در لایحه بودجه 96، 215 میلیارد ریال بوده که این اعتبار برای سال 97 تقریباً دوبرابر شده است. سهم وزارت ارشاد در حمایت و راهبری فعالیت‌های تبلیغ و ترویج قرآن کریم برای سال آینده 400 میلیارد ریال در نظر گرفته شده این هزینه ها برای حمایت از تجلیل قرآن‌آموزان، نهج آموزان، صحیفه آموزان برتر و خادمان و فعالان قرآن، حمایت از طرح تربیتی افزایش حافظان قرآن کریم، حمایت از نهادها و موسسات فرهنگی قرآن و عترت غیر دولتی و خصوصی در راستای توسعه فعالیت های قرآنی در فضای مجازی، تولیدات فرهنگی و هنری فاخر قرآنی، سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و نظارت بر فعالیت های قرآن و عترت، صدور پروانه فعالیت موسسه فرهنگی قرآن و عترت، کمک به جشنواره‌های قرآنی آیات، کمک به به برگزاری دوره‌های آموزشی تربیت مربی قرآن و عترت، کمک به برگزاری نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، کمک به برگزاری هفته‌های قرآن و عترت استانی، حمایت از اجرای فعالیت‌های ویژه تبلیغ و ترویج قرآن در مناطق آسیب پذیر، محروم، روستایی، عشایری و مرزی پیش بینی شده است.
همچنین بخشی از اعتبار ردیف برنامه گسترش فعالیت‌های فرهنگی در مساجد به حمایت از فعالیت‌های قرآنی و دینی و فرهنگی و هنری کانون‌های مساجد موجود و جدید اختصاص یافته است. این اعتبار، 840 میلیارد ریال است.
کمک به بیمه فعالان قرآنی نیز برای 10 هزار نفر پیش‌بینی شده و اعتباری 94 میلیارد و 900 میلیون ریالی را به خود اختصاص داده است.
موضوع بیمه نیز از دیگر اتفاقات خوش آیند اعتبارات قرآنی لایحه بودجه 97 است؛ چرا که در سال 96 بیمه فعالان قرآنی در جدول اعتبارات ردیف‌های موردی ذیل بیمه هنرمندان و در کنار مداحان و سایر هنرمندان قرار داشت و دولت 80 میلیارد ریال برای این منظور کنار گذاشته بود.
اگر فقط همین مورد را دریابیم، قطعاً باید گفت اعتبارات قرآنی لایحه بودجه 97 نسبت به سال گذشته دو برابر شده است!
وزارت علوم، تحیقات و فناوری اما طی یکی دو سال گذشته شرایط باثبات و پایداری را پشت سر می‌گذارد. طی سال های 95، 96 و 97 موضوع حمایت از توسعه فعالیت‌های قرآنی و نماز و گسترش سیره امام (ره) ذیل ردیف برنامه ارائه خدمات فرهنگی به دانشجویان رقم 5 میلیارد ریال را پیش روی خود می‌بیند.
حمایت از پژوهش‌های قرآنی که ذیل ردیف اعتبارات جهاد دانشگاهی آمده است نیز با شیب ملایمی از افزایش اعتبارات روبرو است. لایحه بودجه 97 برای این موضوع 8 میلیارد و 179 میلیون ریال کنار گذاشته است. این اعتبار برای سال جاری، 7 میلیارد ریال پیش‌بینی شده بود. همچین ذیل اعتبارات جهاد دانشگاهی، مبلغ 28 میلیارد ریال تحت عنوان برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات قرآنی پیش بینی شده که نسبت به سال قبل رشد داشته است.
از دیگر موضوعات قرآنی لایحه بودجه 97، برنامه ترویج و تشویق قرآن‌آموزی و انس اقشار جامعه با قرآن کریم مربوط به سازمان تبلیغات اسلامی است. برای این منظور و برای 600 هزار قرآن آموز، 131 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است؛ این اعتبار برای حمایت از برگزاری آموزش‌های قرآنی عمومی و تخصصی، راهبری ساماندهی و پشتیبانی از فعالیت های قرآنی مردمی و تشکل‌های قرآنی و نظارت بر چاپ و نشر قرآن کریم اختصاص یافته است.
این اعتبار در سال گذشته برای 450 هزار مورد، 108 میلیارد و 209 میلیون ریال پیش بینی شده بود.
سازمان اوقاف و امور خیریه که یکی از بزرگ‌ترین متولیان امور قرآنی کشور است، برای برگزاری 24 مورد مسابقه در سال 97، 60 میلیارد و 288 میلیون ریال را به خود اختصاص داده که شامل برنامه‌های حمایت از برگزاری مسابقات بین‌المللی حفظ و قرائت قرآن کریم، راهبری و نظارت و حمایت از برگزاری مسابقات دینی و راهبری، نظارت و حمایت از برگزاری مسابقات قرآنی کشوری می شود.
برای سال 96 هرچند تعداد مسابقات 15 مورد عنوان شده بود اما اعتبار 40 میلیارد و 600 میلیون ریالی را به خود اختصاص داده بود .
در ذیل ردیف برنامه رهبری، نظارت و اداره امور بقاع و اماکن مذهبی نیز حمایت از 12 موسسه فرهنگی و علوم قرآنی آمده که برای این مورد نیز 12 میلیارد ریال پیش بینی شده است.
برای ارائه شهریه دانشجویی به 1200 حافظ و قاری ممتاز کشورمان، 37 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.
در ردیف اعتبارات سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز در راستای برنامه توسعه همکاری‌های دینی بین‌المللی و به منظور کمک به ایجاد و حمایت از مدارس عصری، حوزه ‌ای علمیه، مساجد، دارالقرآن‌ها و مراکز و موسسات تبلیغی ـ دینی در کشورهای دیگر 121 میلیارد و 663 میلیون ریال اختصاص یافته است.
هرچند این اعتبار نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته اما تفاوت لایحه بودجه 97 با لایحه بودجه 95 و 96، حذف موضوع برگزاری و حمایت از برگزاری مراسم و مناسبت‌های مذهبی و فعالیت‌های قرآنی در خارج از کشور است.
با توجه به موضوعات مطرح شده ردیف‌های مربوط به فعالیت‌های قرآنی در فصل دین و مذهب لایحه بودجه 97 متنوع تر از لایحه بودجه 96 است. در این فصل موارد زیر را می‌توان مشاهده کرد:
60 میلیارد و 288 میلیون ریال در قالب برنامه برگزاری مسابقات قرآنی و دینی
131 میلیارد ریال در قالب برنامه ترویج و تشویق قرآن آموزی و انس اقشار جامعه با قرآن کریم
400 میلیارد ریال در قالب برنامه حمایت از اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی
400 میلیارد ریال در قالب برنامه حمایت و راهبری فعالیت‌های تبلیغ و ترویج قرآن کریم
اگر 991 میلیارد و 288 میلیون ریال مربوط به فعالیت‌های قرآنی را که در فصل دین و مذهب آمده با 718 میلیارد و 913 میلیون ریال لایحه بودجه 96 مقایسه کنیم، قطعا رشد قابل توجهی در اعتبارات قرآنی لایحه خواهیم دید اما فراز و فرود اعتبارات قرآنی در بخش‌های مختلف تعادل برنامه‌های قرآنی کشور را دچار چالش جدی می‌کند.
راهبری فعالیت‌های قرآنی و توجه به توسعه فرهنگ قرآنی در بخش‌های مختلف با افزایش 50 درصدی اعتبار یک بخش و کاهش 50 درصدی اعتبار در بخش دیگر نه تنها سخت و دشوار خواهد بود بلکه علاوه بر راهبر، راه را نیز دچار آسیب‌های جدی خواهد کرد.
و سؤالی که بی پاسخ خواهد ماند. شیب کاهش اعتبارات قرآنی تا کجا خواهد رفت؟

گزارشی از محمود قره داغی