در عوض یک پژوهش کاربردی از فرضیه های علمی به منظور توسعه یک فناوری یا فناوری هایی به منظور دخالت در طبیعت و تغییر در آن استفاده می کند. با توجه به این تعریف پژوهش پایه ای به عنوان خوراکی برای یک پژوهش کاربردی به کار می رود و یک پژوهش کاربردی به ما در رسیدن به فناوری خاص کمک می کند.
از ابتدای خلقت انسان تولید و توسعه فناوری نقش اساسی در گسترش اقتصادی بشر ایفا کرده است. با شروع انقلاب صنعتی در قرن هیجدهم میلادی و ورود ماشین های پیشرفته به کارخانجات، این امکان به وجود آمد که نیروی انسانی فقط روی کارها با حساسیت و دقت بالا متمرکز و بقیه کارها با وسایل مکانیکی انجام شود که این باعث تسریع در کارها شد. در حال حاضر نه تنها کالاها با به وجود آمدن فناوری های جدید متحول شده اند بلکه خدمات نیز با بهره گیری از فناوری های مانند فناوری اطلاعات بر پایه اینترنت تغییر شگرفی یافته است. امروزه در بسیاری کشورها به منظور رشد اقتصادی پایدار و تولید کارهای جدید برای نیروهای انسانی بر توسعه فناوری های نو تمرکز یافته اند.
یکی از فناورهای نو ظهور فناوری نانو است که در سال های اخیر توجه زیادی را در دنیا به خود معطوف ساخته و پیش بینی می شود این فناوری در کنار فناوری زیستی، فناوری اطلاعات و علوم شناختی به عنوان فناوری های همگرا تمام زندگی انسان را در آینده متحول کند.
اولین جرقه‌های توجه خاص کشورها و دولت‌ها به فناوری نانو در جهان در سال 1379 زده می‌شود. در ایران در سال 1380 یک تیم مطالعاتی با عنوان کمیته مطالعات سیاست فناوری نانو تشکیل شد و در تاریخ 16/6/1382 ستاد ویژه توسعه فناوری نانو به ریاست معاون رئیس جمهور وقت ایجاد می شود. در دی 1383 وزیر علوم در دیدار رهبر معظم انقلاب با رؤسای دانشگاه‌ها، به فعالیت‌های ستاد فناوری نانو برای برنامه‌ریزی و توسعه این فناوری اشاره می‌کنند و مقام معظم رهبری با تأکید بر لزوم اهمیت پیشگامی در این زمینه می‌فرمایند:
'موضوع را زود فهمیده‌ایم. یعنی نگذاشتیم بعد از چهل سال بفهمیم که چنین چیزی در دنیا پدید آمده است. در اوایل کار این موضوع را فهمیده‌ایم و الان هم دنبالش هستیم. اگر بودجه داده شود، تشویق بشود و افرادی برای پیگیری این کار گماشته شوند، خواهید دید دیری نخواهد گذشت که در سطح اول دنیا قرار خواهیم گرفت.'
شورای عالی انقلاب فرهنگی «سند راهبرد آینده»، سیاست‌ها و راهبردهای توسعه و ارتقای این فناوری در کشور در اردیبهشت 1385 تصویب کرد و در ادامه سند ده ساله دوم توسعه فناوری‌نانو (1404-1394) با توجه به ارزیابی‌های راهبردی، گزارش‌های عملکرد سالانه و بازخوردهای حاصل از اجرای آن، تدوین شده است که هم اکنون در این مرحله قرار داریم.
از بررسی مقالات علمی مرتبط با نانو چاپ شده توسط محققان ایرانی در سال 2016 مشاهده می شود ایران در در حال حاضر در رتبه ششم در دنیا در این زمینه قرار دارد. شاخص میانگین ارجاع به هر مقاله نانو معیاری از کیفیت به حساب می آیند. ایران در این شاخص در سال 2016 با وجود ارتقای چند رتبه ای نسبت به سال گذشته، در رتبه بیست و نهم قرار دارد و کشورهایی مانند عربستان و پاکستان در این شاخص بالاتر از ایران هستند. همچنین در ارتباط با تبدیل شدن علم به فناوری یکی از موارد میزان اختراعات بین الملی ثبت شده است. ایران در مجموع تاکنون 172 اختراع مرتبط با فناوری نانو در دفاتر ثبت پتنت آمریکا و اروپا منتشر کرده است. بر این اساس رتبه ایران در پتنت های ثبت شده در USPTO در سال 2016 بیست و چهارم است. نسبت تعدادکم تر پتنت ها به تعداد مقالات نانو نشان می دهد ایران از نظر سطح دانش علمی مرتبط با فناوری نانو در سطح بالایی قرار گرفته است. با وجود این، بیشتر پژوهش ها در زمینه نانو از نوع پایه ای بوده و پژوهش های کمی از نوع پژوهش کاربردی انجام شده است.
در این زمینه دانشجویان تحصیلات تکمیلی در کنار اساتید دانشگاه ها به همراه محققان در پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی دولتی و غیر دولتی از ارکان اصلی تحقیقاتی در کشور به شمار می آیند. انجام پژوهش های کاربردی در حوزه فناوری نانو نیاز به صرف هزینه های تحقیقاتی بیشتر به جهت ساخت و بهینه سازی و تعیین ویژگی ها بوده و در این زمینه دانشجویان با توجه به مشکلات معیشتی و کمبود بودجه تمایل کمتری به انجام چنین پژوهش هایی دارند.
با توجه به موارد فوق به منظور خلق ثروت از این فناوری و بهبود وضع زندگی مردم و رفاه عمومی همچنین رسیدن به اهداف چشم انداز بیست ساله نیاز به سرمایه گذاری بیشتری جهت نیل به تحقیقات کاربردی است. همچنین باید گروه های تحقیقاتی در داخل کشور با یکدیگر و با سایر گروه ها در خارج کشور که در این زمینه از فناوری در حال پژوهش هستند در ارتباط بوده تا پژوهش ها به سمت کاربردی شدن و تبدیل به فناوری انتقال یابد. در این صورت فناوری نانو می تواند به ارتقای اقتصادی جامعه در آینده کشور بیانجامد و در نهایت ایران خود به عنوان یک کشور مطرح صادر کننده فناوری نانو در سطح جهانی تبدیل شود.

*دانش اموخته دکتری نانوشیمی گرایش نانومواد معدنی از دانشگاه تهران و پژوهشگر رشته فناوری نانو