«فکرت شعبان‌اف» کارشناس مسائل سیاسی ازبکستان و رئیس مرکز تحلیلی موسوم به «کنادای» در یادداشتی اختصاصی که در اختیار دفتر خبرگزاری فارس در بیشکک قرار داد، به بررسی استراتژی جدید آمریکا درباره همکاری با کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان پرداخت.

در این یادداشت آمده است: مسائل افغانستان و نقش این کشور در آسیای مرکزی اخیرا در رسانه‌ها به مهمترین موضوع تبدیل شده است.

درباره همگرایی افغانستان با همسایگان آسیای مرکزی دولت واشنگتن برنامه‌هایی دارد که به نظر کارشناسان آمریکایی، افغان‌ها نقشی کلیدی در فرایندهای دگرگونی منطقه دارا هستند.

دگرگونی آسیای مرکزی از طریق پروژه موسوم به «آسیای مرکزی بزرگ» اجرا می‌شود و برای درک این پروژه باید به مطالعه برنامه دگرگونی خاورمیانه موسوم به «خاورمیانه بزرگ» پرداخت.

سیاست جاری آمریکا در آسیای مرکزی با توجه به منافع و اولویت‌های «واشنگتن» در عرضه جهانی طراحی شد.

تلاش‌های آمریکا در آسیای مرکزی به عنوان مجموعه اقدامات هماهنگ شده در بخش‌های مختلف از جمله سیاسی، دیپلماتیک، نظامی، اطلاعاتی، تحلیلی و فعالیت سازمان‌های غیردولتی می‌باشد.

برای اجرای نقشه مذکور برای به دست آوردن کنترل و هژمونی در خاورمیانه و آسیای مرکزی برنامه‌های استراتژیکی طراحی شده و در سال 2003 واشنگتن به جامعه جهانی پروژه خاورمیانه بزرگ را معرفی کرد.

در قالب پروژه خاورمیانه بزرگ به غیر از کشورهای عربی، ایران، ترکیه، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، کشورهای قفقاز، کشورهای آسیای مرکزی و برخی دولت‌های آفریقای شمالی مورد توجه کارشناسان آمریکایی قرار گرفتند.

مواضع روسیه نسبت به پروژه «خاورمیانه بزرگ»

خاورمیانه بزرگ یکی از پروژه‌های ژئوپلیتیک آمریکا در رابطه با گسترش دموکراسی در اوراسیا است و در چارچوب آن فضای جهان اسلام به غیر از رژیم صهیونیستی از شمال آفریقا تا آسیای مرکزی، افغانستان و خلیج فارس قرار دارد.

هدف این پروژه آمریکایی دگرگونی خاورمیانه، فروپاشی میراث ژئوپلیتیکی دولت سابق شوروی و جدا شدن قفقاز جنوبی است.

در استراتژیک امنیتی آمریکا در خاورمیانه تغییر مرزهای کشورهای مختلف و ایجاد بستری برای به دست آوردن کنترل بر آسیای مرکزی در نظر گرفته شده که شرکای اصلی واشنگتن، رژیم صهیونیستی و دولت کردستان در شمال عراق خواهد بود.

به نظر بسیاری از کارشناسان برنامه واشنگتن مربوط به استقلال کردستان شکست خورد و نتایج رفراندوم در کردستان توسط دولت عراق به رسمیت شناخته نشد و کنترل بر کردها به دولت عراق بازگشت.

اما طیف دیگر کارشناسان معتقدند که پروژه کردستان مستقل به وقت دیگری موکول شد و این موضوع آموزش بیشتر را طلب می‌کند.

برای درک بیشتر دلائل ایجاد این برنامه‌ها باید به پرسه‌های تاریخی از جمله تحولات سیاسی، اقتصادی و منافع استراتژیک کشورهای ابرقدرت در آسیای مرکزی و افغانستان در قرن 19 توجه کرد.

تاریخ

آسیای مرکزی همواره عرصه برخورد منافع کشورهای ابرقدرت به اصلاح «بازی بزرگ» و بخشی از «جاده ابریشم» بود.

اصلاحات بازی بزرگ و جاده ابریشم در قرن 19 در اروپا به وجود آمدند.

اصطلاح بازی بزرگ برای اولین بار در سال 1840 توسط  «ارتور کانالی» در چارچوب پرسه گسترش مسیحیت در آسیای مرکزی مطرح شد و پس از آن اصلاحات مذکور در متون تحلیلی اروپایی استفاده می‌شود.

یکی از بازیگران مهم در آسیای مرکزی، انگلستان بود که هدف این کشور کاهش نفوذ روسیه تزاری در منطقه برای تأمین امنیت خود در هند و خاورمیانه بود که این مسائل سریع به بندهای اصلی سیاست خارجه «لندن» تبدیل شد.

انگلستان اقدامات مختلفی برای رسیدن به اهداف ذیل را انجام می‌داد:

جلوگیری از رشد نفوذ روسیه تزاری در آسیای مرکزی

محدودیت دسترسی کالاهای روسیه به بازارهای این منطقه

به دست آوردن نظارت بر مسیرهای تجاری روسیه در مناطق نزدیک به دریای خزر، خاورمیانه، هند و چین

استفاده از نخبگان سیاسی منطقه برای حمله به جنوب روسیه تزاری

تقویت مواضع خود در هند، افغانستان، ایران و ترکیه و رشد قلمرو

به نوبه خود روسیه نیز قصد دست آوردن نظارت بر بندرهای دریای مدیترانه برای توسعه روابط با اروپا داشت.

بعد از تأسیس دولت شوروی آسیای مرکزی برای 70 سال تحت کنترل روسیه قرار گرفت.

پس از فروپاشی شوروی در سال 1991 در قلمروی آسیای مرکزی 5 کشور مستقل با سیستم‌های سیاسی، اقتصادی و سیاست خارجه متفاوت تأسیس و در این مدت دوره جدید بازی بزرگ آغاز شد.

در اتحادیه انگلستان و آمریکا، واشنگتن به عنوان یکی از ابرقدرت‌های جهانی مسئولیت مبارزه برای کنترل آسیای مرکزی را برعهده گرفت.

با توجه به تحولات تاریخی به این نتیجه می‌رسیم که آسیای مرکزی که بخشی از مهمترین مسیرهای تجاری بین چین و اروپا است همواره عرصه برخورد منافع ابرقدرت‌ها بوده است.

بنابراین آمریکا با هدف به دست آوردن کنترل بر آسیای مرکزی پس از اجرای پروژه‌های خاورمیانه بزرگ به دنبال ایجاد آسیای مرکزی بزرگ می‌باشد.

آسیای مرکزی بزرگ

آسیای مرکزی بزرگ یکی از بزرگترین مناطق سیاسی- فرهنگی و سیاسی- قومی جهان است که ویژگی‌های اصلی آن موقعیت جغرافیایی، وجود معادن غنی و نفوذ اسلام است.

هدف پروژه مذکور ایجاد آسیای مرکزی واحد از طریق اجرای برنامه‌های همگرایی مختلف از جمله نظامی، استراتژیکی و ژئوپلیتیکی است که پس از آن افغانستان به آسیای مرکزی واحد ملحق می‌شود.

علاوه بر این در آینده پیوستن پروژه آسیای مرکزی بزرگ با پروژه خاورمیانه بزرگ برنامه ریزی شده که کل این فضا تحت کنترل آمریکا قرار خواهد گرفت.

هدف دیگر پروژه‌ها کاهش نفوذ مسکو و «پکن» در آسیای مرکزی است بنابراین روسیه و چین حضور آمریکا در منطقه را به عنوان تهدیدی برای منافع خود می‌داند.

تحلیلگران آمریکایی می‌خواهند افغانستان و آسیای مرکزی با کمک آمریکا به کشورهای امن، با سیستم اقتصادی غربی و سیستم‌های سکولار و باز تبدیل شود و هدف اول از این اقدام روابط دوستانه با واشنگتن است.

در بخش اقتصادی آسیای مرکزی بزرگ دسترسی سریع کشورهای منطقه به نهادهای مالی جهانی، توسعه زیرساخت‌های ترانزیتی، تبدیل کشورهای منطقه به مرکز انتقال کالاها و مواد خام و کمک به بخش کشاورزی دنبال می‌شوند.

آژانس توسعه تجارت آمریکا برنامه «ابتکار همگرایی زیرساخت‌های آسیای مرکزی» را اجرا می‌کند و اهداف اصلی این نهاد پیوند افغانستان به همسایگان از جمله آسیای مرکزی و آسیای جنوبی است.

همچنین برنامه‌های آموزشی آمریکا در آسیای مرکزی بسیار مهم است و اساتید تحصیل کرده در این کشور به اصلاح تفکرات نسل‌های جدید منطقه می‌پردازند.

در چارچوب پروژه آسیای مرکزی بزرگ فعال شدن ناتو در امور داخلی آسیای مرکزی در نظر گرفته شد و آمریکا نظارت و کنترل محکم بر پرسه‌های مختلف را به دست می‌آورد.

در مجموع باید در نظر داشت که توسعه آسیای مرکزی و افغانستان نه به دلیل مهربان بود آمریکا بلکه به دلیل منافع واشنگتن شکل خواهد گرفت.

برای مطالعه این یادداشت به زبان روسی اینجا کلیک کنید.

ادامه دارد... 

انتهای پیام/ح