به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، خبرگزاری فرانسه گزارش داد: پس از تصمیم «دونالد ترامپ» مبنی بر انتقال سفارت آمریکا از شهر «تل آویو» به شهر «بیت المقدس»، «اسماعیل هنیه» رهبر حماس خواستار آغاز انتفاضه جدیدی شد.
فلسطین اشغالی تاکنون دو انتفاضه را در سال های 1987 و 2000 میلادی به خود دیده است و اکنون با گسترش خشم مسلمانان در سراسر این منطقه، بیم آن می رود که انتفاضه ای جدید خاورمیانه پرتنش را بیش از پیش درگیر خشونت کند.
اما انتفاضه چیست و در گذر زمان دچار چه تغییراتی شده است و در صورت وقوع برای سومین بار، چگونه خواهد بود؟
مرور دو انتفاضۀ مهم تاریخ فلسطین در گذشته، به ما در درک احتمالی کیفیت انتفاضه سوم کمک خواهد کرد.
انتفاضه اول؛ 1987 تا 1993
30 سال پیش در روز 9 دسامبر 1987 میلادی اولین انتفاضه به وقوع پیوست. این قیام مردمی فلسطینی ها به مدت شش سال سراسر فلسطین اشغالی را در بر گرفت و در نهایت، هم از سوی سازمان آزادیبخش فلسطین و هم اسرائیل به رسمیت شناخته شد.
این انتفاضه 20 سال پس از جنگ شش روزه (1967) که باعث اشغال قدس شرقی، نوار غزه و کرانه باختری توسط اسرائیل شد، به وقوع پیوست.
در 8 دسامبر سال 1987 یک کامیون که توسط راننده ای یهودی هدایت می شد، به دو خودروی کارگران فلسطینی در نزدیکی اردوگاه پناهندگان «جبالیا» در نوار غزه برخورد کرد که در اثر این حادثه 4 فلسطینی شهید و شماری نیز زخمی شدند. فردای آن روز در زمان برگزاری مراسم خاکسپاری کشته شدگان، میان معترضان و نیروهای پلیس اسرائیل درگیری هایی رخ داد و پس از آن بود که هشت اردوگاه پناهندگان در غزه به جوش و خروش در آمدند.
این آغاز انتفاضه بود: «انقلاب سنگ». به این ترتیب در تمام فلسطین اشغالی آتش قیام شعله ور شد. هشدار سیاستمداران صهیونیست به افزایش محدودیت ها و اعمال مجازات ها نیز نتوانست فلسطینی ها را ساکت کند.
«اسحاق رابین» وزیر جنگ وقت اسرائیل که از بزرگی این قیام شگفت زده شده بود، ابتدا فرمان «شکستن استخوان» معترضان فلسطینی را صادر کرد اما پس از آن به این درک رسید که هیچ راه حل نظامی برای مقابله با این قیام وجود ندارد.
سربازان اسرائیلی با گلوله های واقعی به پرتاب سنگ و کوکتل مولوتف توسط معترضان فلسطینی پاسخ می دادند.
برای اولین بار در 40 سال تنش میان اعراب و اسرائیل، فلسطینی های ساکن کرانه باختری و غزه نیز که جمعیتی حدود 1.5 میلیون نفر را تشکیل می دادند به جنگ با اسرائیل پرداختند.
خیابان ها تبدیل به میدان نبرد هزاران جوان و نوجوان 10 تا 25 ساله شد که با سنگ به مبارزه می رفتند.
صهیونیست ها، ایران، سوریه و سازمان آزادیبخش فلسطین را عامل این ناآرامی ها معرفی کردند، در حالی که در واقع انتفاضه یک جنبش مردمی بود.
به موازات انقلاب سنگ، یک مقاومت منفی نیز در سرزمین های اشغالی به اجرا گذاشته شد. این مقاومت منفی شامل تحریم محصولات اسرائیل، امتناع از پرداخت مالیات و سازماندهی اعتصاب های عمومی بود. واکنش اسرائیل به این مقاومت نیز دستگیری، اخراج، سرکوب، شکنجه و بازداشت های مسلحانه بود.
در 31 سپتامبر سال 1993 سرانجام «یاسر عرفات» و اسحاق رابین با میانجیگری «بیل کلینتون» رئیس جمهور وقت آمریکا، توافق اسلو را در واشنگتن امضا کردند. در 24 سپتامبر نیز طرفداران سازمان آزادیبخش فلسطین فرمانی را مبنی بر توقف تمام عملیات نظامی علیه ارتش اسرائیل را دریافت کرده بودند.
طی شش سال انتفاضه بیش از 1200 فلسطینی توسط نظامیان اسرائیلی شهید شدند. همچنین اسحاق رابین در سال 1994 اعلام کرد که بین 120 هزار تا 140 هزار فلسطینی به زندان های اسرائیل منتقل شده اند.
از طرف مقابل نیز حدود 200 اسرائیلی کشته شد.
انتفاضه دوم؛ سال های 2000 تا 2005
با وجود امضای پیمان اسلو، انتقادهای بسیاری به این پیمان در هر دو سو دیده می شد. بحث بر سر موضوعات حساس همچنان مطرح بود از جمله وضعیت مرزها، موقعیت اسرائیل و حاکمیت بر بیت المقدس. رهبران فلسطینی بیت المقدس شرقی را پایتخت دولت خود در آینده می دانستند در حالی که رژیم اسرائیل مدعی تمام شهر بیت المقدس، از شرق تا غرب آن بود.
در چنین فضایی در 28 سپتامبر سال 2000 «آریل شارون« از مخالفان پیمان اسلو به همراه شمار قابل توجهی از نظامیان اسرائیلی به «حرم شریف» در بیت المقدس شرقی وارد شد و ادعاهای اسرائیلی ها را درباره این مکان نمادین فلسطینیان تکرار کرد. با این کار، درگیری هایی میان نمازگزاران و نظامیان روی داد که 7 کشته و بیش از 200 زخمی برجای گذاشت.
به این ترتیب انتفاضه دوم (انتفاضه الاقصى) آغاز شد. در جریان این انتفاضه، صدها حمله استشهادی توسط فلسطینی ها به وقوع پیوست، ارتش اسرائیل نیز در مقابل از حملات هوایی استفاده می کرد.
ارتش اسرائیل همچنین شهرهای اصلی در کرانه باختری را اشغال کرد و در سال 2002 حملات سنگینی را علیه مواضع نیروهای مقاومت در این مناطق به اجرا گذاشت.
اسلحه های فلسطینیان نیز در این انتفاضه بیش از سنگ و کوکتل مولوتف بود. گروه های مقاومت فلسطینی شاخه نظامی خود را توسعه دادند و از جمله گردان عزالدین قسام، شاخه نظامی حماس توانست موشک هایی را تولید کرده و به کمک آنها مناطق مسکونی صهیونیستی را هدف قرار دهد.
این انتفاضه در نهایت در سال 2005 با خروج آخرین سرباز ارتش اسرائیل از نوار غزه، پس از امضای توافق آتش بس میان دو طرف در جریان اجلاس «شرم الشیخ» پایان یافت.
گفته می شود در جریان این انتفاضه نیز بیش از چهار هزار فلسطینی و بیش از هزار اسرائیلی کشته شدند.
حال بوی انتفاضه سوم به مشام می رسد.
از دهه ها به این سو، سخن گفتن از بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل یک تابو شمرده می شد. اکنون دولت ترامپ تصمیم گرفته است با انتقال سفارت اش از تل آویو به بیت المقدس، آن را به عنوان پایتخت رژیم اسرائیل به رسمیت بشناسد.
از روز چهارشنبه اقدام رئیس جمهور آمریکا مبنی بر انتقال سفارت واشنگتن از تل آویو به قدس واکنش های جهانی را در برداشته است. دولت آمریکا همواره بر این باور است که در اوضاع آشفته منطقه خاورمیانه و تنش میان ایران و عربستان می‌تواند این طرح را پیش ببرد و بر فلسطین و جهان عرب پیروز شود. البته شاید بتوان گفت یکی از دلایل این تصمیم ترامپ داخلی بوده چرا که ترامپ در حال حاضر با مشکلات بسیاری روبرو است.
برخی کارشناسان معتقدند با چنین تصمیمی اختلافات آنقدر بزرگ خواهند شد که حتی احتمال بروز جنگ سوم اسرائیل و فلسطینی ها یا انتفاضه سوم را در پی خواهد داشت. اگر به این فکر کنیم که دلیل شعله ور شدن انتفاضه دوم چه بود، می بینیم که در آن زمان آریل شارون نخست وزیر پیشین اسرائیل به حرم شریف رفته بود؛ آنچه که با اقدام کنونی ترامپ مشابهت دارد. جهت گرفتن در این تنش مذهبی خودش به شدت خطرناک است.
∎