تهاجم ائتلاف عربستان به یمن که از می 2015 شروع شد، اکنون با بروز اختلاف میان حوثی‌ها و «علی عبدالله صالح»، رئیس‌جمهور سابق که متحدشان در جنگ با ائتلاف عربی بود و  كشته شدن صالح، تراژدی خانمان‌سوز جنگ را برای فقیرترین کشور عربی، به نقطه اوج نزدیک کرد. یک ماه پس از حمله عربستان به یمن، صالح که خود پیش از انقلاب‌های 2011 عربی، دیکتاتور یمن بود و با خیزش مردمی از قدرت خلع شد، به ناگاه با انصارالله ائتلاف کرد و یک سال بعد با حوثی‌ها برای تأسیس یک «شورای سیاسی» توافق کرد اما همان زمان بر آگاهان به سوابق علی عبدالله صالح که دو دهه هم رهبر حزب کنگره خلق یمن «حزب الموتمر الشعبی العام» و هم رئیس‌جمهور و در‌عین‌حال برخوردار از حمایت قبیله‌اش بود، معلوم بود که روی‌آوردن صالح به ائتلاف با انصارالله تاکتیکی سیاسی بیش نیست که برای همواركردن مسیر بازپس‌گیری قدرت ازدست‌رفته صورت گرفته است. به‌ویژه که صالح در آن سال‌ها روابطی نزدیک با عربستان داشت و حتی دشمن حوثی‌ها بود؛ اگرچه خود او هم مثل حوثی‌ها مذهب زیدی داشت اما نقطه اشتراک صالح و حوثی‌ها در این ائتلاف، مذهب زیدی نبود که اساسا این دو اختلافات ایدئولوژیک زیادی داشتند، بلکه ساقط‌کردن «عبدربه منصور هادی» بود که پیش‌تر معاون صالح و اکنون با استقرار در عدن، در جنوب یمن غاصب جایگاه او محسوب می‌شد. اما آغاز فروپاشی ائتلاف شکننده میان انصارالله و صالح از اواسط سپتامبر سال جاری کلید خورد، زمانی که صالح انصارالله را گروهی شبه‌نظامی توصیف کرد و منجر به موضع‌گیری حوثی‌ها شد که این اقدام او را «خنجر از پشت» بنامند. پس از آن تیر خلاص به ائتلاف الموتمر و انصارالله را صالح هفته گذشته با پیشنهاد مذاکره با عربستان زد و از هوادارانش خواست مراکز تحت اختیار حوثی‌ها را در صنعا تصرف کنند. اقدامی که از سوی انصارالله یک کودتا تلقی می‌شد اما در مقابل با استقبال عربستان روبه‌رو شد که دیرزمانی انتظار آن را می‌کشید. اما اتفاقات بعدی حاکی از آن بود كه حوثی‌ها آماده چنین پیمان‌شکنی‌اي از سوي صالح بودند و بلافاصله واکنش نشان داده است. از سوی دیگر، با اوج‌گیری بحران، ائتلاف عربی از فرصت ایجادشده بهره برد و حملات هوایی را به صنعا شدت بخشید. با وخیم‌شدن اوضاع، منابع عربستانی اعلام کردند «اسماعیل ولد شیخ احمد»، فرستاده سازمان ملل به یمن روز یکشنبه وارد عربستان شده تا با منصور هادی، رئیس‌جمهور مستعفی یمن دیدار کند؛ اگرچه با وجود کشته‌شدن صالح و همچنین افزایش بحران در پایتخت که مرکز ثقل حوثی‌هاست، به نظر نمی‌رسد اقدامات دیپلماتیک مؤثری انجام گیرد. به‌ویژه که با ضعف عملکرد سازمان ملل و سایر نهادهای بین‌المللی و به‌خصوص غالب‌بودن نگاه کشورهای حامی عربستان در شورای امنیت، انتظار اقدام جدی از سوی این نهادها در جهت کمک به حل بحران نمی‌رود. در این حال پیش‌بینی می‌شود در صورت ادامه بحران، یمن شاهد وخیم‌ترشدن وضعیت غیرنظامیان باشد. ضمن اینکه در میانه بحران، سازمان ملل نیز تصمیم به انتقال ۱۴۰ کارمند خود از صنعا گرفته که تنها نیروهای خارجی امدادی در این کشور بحران‌زده هستند و کمک‌های دارویی و غذایی در شرایطی که ائتلاف عربی همه راه‌ها را مسدود کرده، از طریق نیروهای سازمان ملل وارد یمن می‌شود. همچنین به‌دلیل شرایط وخیم انسانی در یمن و انزجار افکار عمومی بین‌المللی از حملات ائتلاف عربی که تاکنون منجر به قربانی‌شدن بیش از 12 هزار نفر شده که عمدتا غیرنظامی بوده‌اند و شیوع قحطی و بیماری‌های واگیردار که از سوی سازمان ملل جنایت جنگی خوانده شد، آمریکا و اتحادیه اروپا با وجود اینکه میلیاردها دلار سلاح به عربستان و هم‌پیمانانش فروخته‌اند اما مواضع محتاطانه‌ای اتخاذ کرده و در این راستا سفیر آمریکا در یمن با انتشار بیانیه‌ای صرفا از پیامدهای درگیری‌ها میان نیروهای انصارالله و حامیان علی عبدالله صالح ابراز نگرانی کرده است. در چنین شرایطی، مهاجمان به یمن همچنان درصدد توجیه اقدامات خود با تمسک به ادعای حمایت ایران از انصارالله هستند. به نظر می‌رسد مدیریت رسانه‌ای و دیپلماتیک از سوی تهران برای برائت از چنین ادعایی در شرایط کنونی بسیار مهم است، زیرا چنین ادعای واهی‌ای تا حدی باعث مشروعیت‌بخشی کاذب به اقدامات غیرانسانی ائتلاف عربستان شده و مردم یمن هزینه‌های آن را می‌پردازند. ضمن اینکه در‌حال‌حاضر پیش‌بینی تعیین سرنوشت درگیری‌ها ساده نیست، به این دلیل که ارتش کنونی یمن نیرویی برآمده از ساختار قومی این کشور است و نه نیرویی ملی و فراگیر و حوثی‌ها نیز حداکثر 40 درصد جمعیت یمن را تشکیل می‌دهند. در‌عین‌حال که یمن به سه بخش کلی تقسیم شده، بخش‌هایی از شرق در اختیار گروه‌های ستیزه‌جو، جنوب به مرکزیت عدن در اختیار هواداران منصور هادی و استان‌های صعده و صنعا در شمال در اختیار انصارالله قرار دارند. به لحاظ نظامی نیز نزدیک به سه سال جنگ حاکی از آن است که هیچ‌کدام از گروه‌های درگیر در جنگ توان کافی برای پیروزی را ندارند و در این میان یمنی‌ها هر روز بیشتر شاهد مصائب جنگ هستند.

*کارشناس مسائل خاورمیانه