فریدون آسرایی خواننده موسیقی پاپ در گفتوگو با «فرهیختگان»:
برخوردهای سلیقهای در شهرستانها به موسیقی لطمه میزند/ در شرایط امروز، نوآوری در موسیقی آسان نیست
صاحبخبر - فریدون آسرایی یکی از هنرمندان معاصر در حوزه موسیقی پاپ است. آسرایی در این سالها به شکل مستمر در حوزه موسیقی فعالیت کرده و از این رهگذر، علاوهبر اجرای کنسرت به انتشار آلبومهایی نیز پرداخته است که «غریبه»، «از تو دورم»، «خاطرات گمشده»، «عشق یعنی» و... برخی از آلبومهای این هنرمند به شمار میروند. آسرایی در طول سالهای اخیر، به برگزاری کنسرتهای متعددی در تهران و شهرستانها پرداخته است. او همچنین در این سالها، یکی از داوران برنامه موسیقایی «شبکوک» در شبکه نسیم بوده است و خوانندگی تیتراژ سریال «عاشقانه» را نیز بهعهده داشته است. به بهانه برگزاری کنسرتهای تازه، با این هنرمند درباره مسائلی که در حالحاضر در حوزه موسیقی بهویژه موسیقی پاپ وجود دارد به گفتوگو نشستهایم. تمرکززدایی در حوزه فرهنگ و هنر، خاصه موسیقی این روزها بیشتر از گذشته به چشم میخورد، چندان که امروز شاهد برگزاری کنسرتهایی در حوزه موسیقی پاپ و سنتی از سوی هنرمندان در شهرستانها نیز هستیم، از آنجاییکه شما هم در این سالها در زمره هنرمندانی بودهاید که علاوهبر تهران، در شهرهای مختلفی کنسرت برگزار کردهاید، بهطور کلی تاثیر برگزاری کنسرت در اقصی نقاط ایران را چطور میبینید؟ تردیدی نیست که این مساله اتفاق خوبی درحوزه موسیقی به شمار میرود. زمانی بود که تمام امکانات فرهنگی- هنری فقط در پایتخت تجمیع شده بود و مخاطبان ناچار بودند برای بهرهگیری از این امکانات یا به تهران بیایند یا در کنسرتها، نمایشگاهها و دیگر رویدادهای هنری حضور یابند یا به دلیل بعد مسافت، از این حضور صرفنظر کنند. خوشبختانه امروز شرایط نسبت به گذشته بهتر شده است و میبینیم روزبهروز بر تعداد کنسرتهایی که در شهرهای مختلف ایران برپا میشود افزوده شده است. از اینها گذشته، هنرمندان عرصه موسیقی هم اشتیاق زیادی برای برگزاری کنسرت در شهرستانها پیدا کردهاند. اگر بخواهم به تجربه شخصی خود از رهگذر کنسرتهایی که تا امروز در شهرهای دیگر برپا کردهام اشاره کنم باید بگویم، برآیند هرکدام از این کنسرتها مطلوب و راضیکننده بوده است. درواقع تجربه نشان داده است که در دیگر شهرهای ایران، مخاطبان بیشتر تشنه شنیدن آثار موسیقایی، هم در حوزه موسیقی سنتی و هم پاپ هستند. کمااینکه در روزهای اخیر در آبادان، کنسرتی برگزار کردهایم که با اقبال خوبی از سوی مخاطبان مواجه شده است. در سالهای اخیر، برگزاری کنسرت بهخصوص، کنسرتهای پاپ در شهرستانها با موانعی مواجه میشد، مثل لغو مجوز کنسرتها و... شما هم از جمله هنرمندانی بودهاید که تاکنون چندین بار این مساله را در سالهای اخیر تجربه کردهاید. درست است؟ همینطور است، نمونه اخیر آن در ماههای اخیر در کرج اتفاق افتاد. با وجود آنکه ظاهرا کنسرت بهلحاظ مجوز و سایر مسائل با مشکلی مواجه نبود، لغو شد. آنچه درباره لغو کنسرت هنرمندان صورت میگیرد و حالت ناخوشایندتری به این روند میدهد این است که دلیل لغو مجوز هرگز به خود هنرمند و دستاندرکاران برگزاری کنسرت، اعلام نمیشود. برای خود من هم جای سوال بود که چرا چنین کنسرتی باوجود آنکه در یکی از روزهای اعیاد مذهبی برگزار میشود بدون ارائه دلیل قانعکنندهای لغو شده است. اتفاقاتی از این دست در حالی میافتد که هنرمند دچار سرخوردگی میشود. مهمتر اینکه مخاطبانی که به خرید بلیت پرداخته و منتظرند در کنسرت حضور یابند متضرر میشوند. البته همانطور که اشاره کردم، ضررهای روحی و روانی به مخاطب و هنرمند بهمراتب نسبت به خسارتهای مالی سنگینتر است. این مساله در حالی رخ میدهد که تجربهای که بهشخصه از برگزاری کنسرت در شهرستانها داشتهام نشان میدهد، مخاطبان در شهرستانها همانطور که اشاره کردم اشتیاق زیادی برای رفتن به کنسرت دارند. در سالهای اخیر، بهرغم وجود مجوزهایی که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر میشد، افرادی در شهرستانها بودهاند که به لغو مجوز کنسرتها میپرداختند و چندان که اشاره کردم دلیلی هم برای این حرکت ارائه نمیکردند. اقداماتی از این دست موجب میشود بین هنرمند و مخاطبی که تمایل دارد به تماشای اجرای موسیقایی بنشیند فاصله ایجاد شود و محدودیتهایی برای هنرمندی که میخواهد بین مخاطب پایتخت و شهرستان تفاوتی قائل نشود، شکل بگیرد. فکر میکنید مهمترین دلیل بروز این مساله در شهرستانها چیست؟ برخوردهای سلیقهای برخی از دستاندرکاران در استانها باعث میشود همه مخاطبان نتوانند به یک اندازه از موسیقی معاصر لذت ببرند. درحالی که اطمینان دارم هیچکدام از مجوزهای کنسرتهایی که در سالهای اخیر لغو شدهاند به دست وزارت ارشاد نبوده است، بلکه افراد دیگری دراین زمینه دخیل هستند که به دلیل نگاه و بینش سلیقهای نسبت به موسیقی، چنین تصمیمهایی را میگیرند و هنرمند و مخاطب را دچار سرخوردگی میکنند. به نظرمیرسد برخوردهای سلیقهای در شهرستانها نسبت به موسیقی باعث میشود یکجور سیاست یک بام و دوهوا نسبت به موسیقی معاصر شکل بگیرد؟ همینطور است، بهخصوص اینکه در این بین، بیشترین آسیب متوجه مخاطب میشود، چون بیآنکه به سلایق او احترام گذاشته شود، اقدام به برگزاری لغو فلان کنسرت میشود. درحالی که بر این باورم در جریان برگزاری یک کنسرت، آنچه اهمیت دارد و باید به آن احترام گذاشته شود، در نظرگرفتن سلیقه عموم مخاطبان است. یک سوال هم درباره موسیقی پاپ دارم، در سالهای اخیر برخی از هنرمندان خاصه، آن دسته که در حیطه موسیقی اصیل ایرانی فعالیت میکنند به موسیقی پاپ انتقادات زیادی داشتهاند، صحبتهایی مبنیبر اینکه نوع موسیقی پاپ، امروز بهگونهای است که سطح ذائقه شنیداری مردم را نازل میکند. خود شما بهعنوان خواننده موسیقی پاپ، چقدر در جریان هجمه این انتقادات قرار دارید و کدام بخش از انتقادات را به موسیقی پاپ وارد میدانید؟ تصور میکنم کسانی که نسبت به موسیقی پاپ انتقاد دارند، در درجه نخست باید این نکته را بپذیرند که این مساله فقط مختص کشور ما نیست، در همه کشورها ژانرهای مختلفی از موسیقی فعالیت میکنند و هر کدام مخاطبان خاص خودشان را دارند. درواقع گرایش به هرنوعی از موسیقی در جامعه، بسته به سلیقه مخاطب دارد. مسالهای که شما مطرح میکنید دو چیز متفاوت با یکدیگر است. یعنی همانطور که درونمایه و ساختار موسیقی سنتی با پاپ تفاوت دارد، مخاطبان این دو نیز درعمل متفاوتند. در موسیقی پاپ، اغلب مخاطبان، از قشر جوان هستند و طبعا تمایلات دیگری را در حوزه موسیقی دنبال میکنند. در حیطه موسیقی اصیل ایرانی، مخاطبانی که به تماشای این کنسرتها مینشینند تقریبا به مرز پختگی رسیدهاند و براساس شناخت و اشراف (حتی در حد متوسط) نسبت به این نوع موسیقی، انتخاب کردهاند. در کشورهای دیگر همینطور است. موسیقی کلاسیک، ارکسترال، پاپ و... هر یک مولفههای منحصر بهخود را میطلبند و بهفراخور همین ویژگیهاست که مخاطب را جذب میکنند. درباره موسیقی پاپ، از گذشته تا امروز شرایط به این شکل بوده است که اگر نگوییم عموم، غالب مخاطبان جامعه را به خود جلب کرده است. به تبع آن، نوع ترانهها و اساسا مضامینی هم که برای این نوع موسیقی انتخاب میشود، رنگوبوی عامیانهتری دارد و برخلاف موسیقی اصیل ایرانی که نیازمند شناخت و تامل است، کلام موسیقی پاپ برای اقشار مختلف جامعه، قابل درکتر است. البته منظورم از قابل درک این است، چندان که توضیح دادم، موسیقی پاپ برای آن دسته از مخاطبانی هم که اصلا به موسیقی اشراف ندارند و فقط به کنسرت میآیند تا دمی از موسیقی لذت ببرند هم کاربرد دارد. یا درباره اسپانسر که برخی از هنرمندان موسیقی سنتی براین باورند همان تعداد حامیان مالی که در حالحاضر درعرصه موسیقی فعالیت دارند، ترجیح میدهند اسپانسر کنسرتهای پاپ شوند تا موسیقی اصیل یا حتی کلاسیک؟ نه، من این مساله را قبول ندارم. چون فکر میکنم اسپانسر در درجه اول، نگاه میکند ببیند کنسرتی که دارد برگزار میشود متعلق به کدام هنرمند است. هرچقدر آن هنرمند یا گروه موسیقی، از شهرت بیشتری برخوردار باشند، حامیان مالی بیشتری نسبت به اینکه اسپانسر آن کنسرت باشند، ترغیب میشوند. یا اینکه اسپانسرها غالبا به این مساله توجه دارند که کنسرتی که برگزار میشود چقدر رنگوبوی امروزی و اساسا بهروز بودن دارد. نکته بعدی درباره موسیقی و اصولا هنر، نوآوری است، طبعا هر هنرمندی در هر شاخهای که باشد تمایل دارد اثری ارائه دهد که با کار هنرمندان دیگر تاحدودی در تفاوت و تمایز باشد. درباره خود شما این مساله تا امروز به چه شکل بوده است؟ من هم در این سالها جزء هنرمندانی بودهام که برای جلب مخاطب و ایجاد تغییرات اساسی، در ساختار کار دست به کارهای زیادی زدهام. بهعنوان مثال، مدتهاست در پی آن هستم تا به وقت برگزاری کنسرت یا آمادهسازی آلبوم و قطعات مورد نظر، ملودیهایی بسازم که بهاصطلاح «خاص» باشد و با باقی کارهایی که در حالحاضر در این زمینه وجود دارد متفاوت باشد. حالا اینکه چقدر در این زمینه توانستهام موفق باشم یا نه، نکتهای است که مخاطبان آثارم باید بگویند. آنچه اهمیت دارد این است که من هم بهتبع دیگر هنرمندان این عرصه، تلاشم را در این زمینه کردهام. اما واقعیت این است انجام حرکات مبدعانه در حیطه هنر دشوار است و به آسانی که هنرمند تصور میکند محقق نمیشود. از چه نظر؟ بههرحال براین باورم خود هنرمند بهتنهایی قادر نیست در شیوه و نوع کاری که ارائه میدهد نوآوری ایجاد کند. این مساله تاحدود زیادی بسته به عوامل فرهنگی، اجتماعی و محیطی هم دارد. مسالهای که امروز درباره موسیقی وجود دارد این است که غالب کارهایی که در حوزه پاپ ارائه میشود شبیه هم شدهاند و به ندرت پیش میآید قطعهای ارائه شود که در آن حس و حال و تازگی وجود داشته باشد. در حالحاضر شرایط تولید آلبوم را چطور ارزیابی میکنید؟ این سوال را از این جهت مطرح میکنم، چون به باور برخی از هنرمندان، در سالهای اخیر با رشد شبکههای مجازی و امکان دسترسی به دانلودهای رایگان، دیگر آمادهسازی آلبوم موسیقی مثل سالهای گذشته با اقبال مواجه نمیشود و از طرفی، برای هنرمند و دستاندرکاران آن آلبوم هم با بازگشت سرمایه توام نیست؟ در اینکه شرایط تولید آلبوم به نسبت سالهای قبل تفاوت کرده شکی نیست. اما با این حال میبینیم هنوز هم هستند هنرمندانی که در هر دو حوزه فعالیت میکنند، یعنی علاوهبر آنکه به تولید آلبوم میپردازند، فعالیتهای موسیقایی در قالب تکآهنگ و قرار دادن آن در فضای مجازی را هم دارند. درباره خود شما این مساله به چه شکل بوده است؟ من همیشه هنرمندی بودهام که دیر به دیر به انتشار آلبوم پرداختهام، روی این اصل مخاطبان خود را حفظ کردهام و در همان بازه زمانی هم آلبومهایم از منظر فروش و اقبال با موفقیت توام بوده است. ولی در سالهای اخیر من هم سعی کردهام به فراخور شرایط روزگار عمل کنم و به انتشار تکآهنگ و تکتراک در فضای مجازی هم بپردازم. چون معتقدم اساسا پروسه آمادهسازی آلبوم، زمانبر است و گاه مدتهای زیادی هنرمند را درگیر خود میسازد. در حالی که هنرمند احتیاج دارد برای آنکه فراموش نشود و جایگاه خود را در حیطه موسیقی تثبیت کند به انتشار آثاری در قالب تکآهنگ نیز بپردازد. اگر بخواهید به مشکلات فعلی عرصه موسیقی اشاره کنید چه میگویید؟ در سالهای گذشته، مهمترین مسالهای که ذهن یک هنرمند را مشوش میکرد، روند طولانی شدن دریافت مجوز آثار و اجراها بود. خوشبختانه در سالهای اخیر شاهد این مساله بودهایم که روند صدور مجوزها تعدیل شده و حالت مطلوبی پیدا کرده است. بهطوری که امروز دیگر هنرمندان با این معضل دست به گریبان نیستند. بهطور کلی من همیشه در این مسیر خوب پیش رفتهام، چون هنرمندی بودهام که با مخاطبشناسی در مسیر موسیقی گام برداشتهام. از طرفی، خط قرمزهای جامعه را میدانم و تلاش میکنم با حفظ چارچوبها و اصول به ارائه اثر بپردازم. روی این اصل است که با مشکل خاصی مواجه نیستم. اما این را میدانم که عدهای از هنرمندان جوان که تازهکار هستند و میخواهند وارد عرصه موسیقی شوند، راه درازی در پیش دارند و طبعا با مشکلاتی دراین حوزه مواجه هستند. ظاهرا قرار است روز 16 آذر هم کنسرت تازهای در تهران برپا کنید. در این کنسرت چه قطعاتی را اجرا خواهید کرد؟ من خوانندهای بودهام که مردم با اغلب آثاری که خواندهام خاطرات زیادی داشتهاند. بههمین خاطر در کنسرتهایی که در تهران و شهرهای دیگر برگزار کردهام به اجرای قطعاتی پرداختهام که مردم درخواست کرده یا چون از آن قطعات خاطراتی داشتهاند آنها را اجرا کردهام. در کنسرت تهران اما سعی دارم علاوهبر اجرای قطعات خاطرهبرانگیز، چهارقطعه از آثار جدید خود را اجرا کنم، ضمن اینکه دراین کنسرت، قطعاتی از آلبوم جدیدم یعنی «عاشقانه» هم ارائه میکنم. یا همینطور تکتراکهایی که در ماههای اخیر از من در فضای مجازی منتشر شده است. بعد از اجرا در تهران هم، برگزاری کنسرت در دیگر شهرهای ایران را از سر میگیرم که آزادشهر یکی از آنها به شمار میرود.∎