زمین هنوز داغ زمین‌لرزه بزرگ کرمانشاه بود که کرمان هم لرزید: زمین‌لرزه‌ای به مرکزیت هجدک در شهرستان راور در شمال شهر کرمان و در ساعت ٦:٠٢ بامداد. خطر از بیخ گوش همه گذشت که این زمین‌لرزه بزرگ هیچ خسارت جانی نداشت.
حادثه باز هم خبر نکرد و با این‌که کرمان تجربه لرزه‌های بزرگ بم و کرمان را داشت، زمین‌لرزه توانست علاوه بر خسارت مالی به روستاییانی که دامشان زیر آوار خشت و گل جا ماند، به تاریخ ١٠ روستای «راهور» هم آسیب جدی برساند.
تخریب آثار تاریخی جدی است
زلزله ۶.۱ ریشتری بافت تاریخی روستاهایی چون «گروک»، «حرجند»، «هجدک» و «گزک» را به‌طور جدی تخریب کرده است، گزارش‌هایی که از کرمان مخابره می‌شود این‌طور می‌گوید. اکنون تیم‌های تعیین خسارت به آثار و بناهای تاریخی، در شهرستان‌های کرمان و راور فعال شده‌اند. در حالی که درصد قابل‌توجهی از آثار تاریخی استان، در این دو شهر قرار گرفته به تعدادی از آثار تاریخی راور آسیب جدی وارد شده و در کرمان هم بعضی آثار به مرمت و بازسازی نیاز پیدا کرده‌اند.
محمود وفایی، مدیرکل اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان خسارات این زلزله به تاریخ کرمان را فهرست می‌کند: «برج «گَزک» در روستای گَزک فرو ریخت. کاروانسرای هَروز هم آسیب دید و ترک‌های عمیقی خورد. کاروانسرا و قلعه تاریخی روستای «حُرجَند» هم خسارت دیده‌اند. در روستای «سُهرَج» کاروانسرا و قلعه تاریخی و قنات‌های تاریخی آسیب جدی دیده‌اند. از میان این موارد روستای «گروک»، جایی است که لطمه خیلی شدیدی به بافت قدیمی آن وارد شده است. مقبره و بافت تاریخی روستای «حِنِک» لطمه دیده است. در کل مناطق زلزله‌دیده، ١٠٠قنات آسیب بالایی دیده‌اند. حتی بعضی از این قنات‌هایی که به ما اطلاع داده‌اند، کاملا کور شده است.»
او پیش‌بینی می‌کند که در این ١٠روستای آسیب‌دیده، به ١٠ تا ٣٥درصد بافت‌های تاریخی روستاهای منطقه کوهساران شهرستان راور در استان کرمان آسیب‌های جدی وارد شده باشد.
به‌گفته وفایی، زمین‌لرزه در ٧٠روستای منطقه احساس شده، اما فقط به بافت تاریخی و آثار حدود ١٠روستا آسیب بالایی وارد کرده است: « این آمار مناطقی است که کارشناسان توانستند بررسی کنند. مناطقی که زلزله به آن آسیب‌زده کوهستانی و صعب‌العبور است. در بعضی جاها کوه ریزش کرده و عبورومرور را غیرممکن کرده است. بناهای تاریخی پراکنده‌اند و فاصله این روستاها از هم زیاد است. برای همین است که تیم‌های کارشناسی اداره کل میراث‌فرهنگی فقط موفق به بازدید از چند روستا شده‌اند. درحال حاضر ما درحال آمارگیری برای ستاد بحران هستیم. بررسی کامل وضع به زمان نیاز دارد.»
زلزله کوهساران درست در جایی رخ داده است که زمانی در مسیر کاروان‌ها بوده و پر از کاروانسراها و آثار تاریخی ارزشمند است. وفایی ادامه می‌دهد: « «گروک» از روستاهایی است که نسبت به کانون زلزله آسیب بیشتری دیده است. روستاهایی که آسیب آنها را پیش‌بینی می‌کنیم در حدود ۲۰درصد تخریب شده و نیمی از خانه‌ها هم در اثر پس‌لرزه‌های متعدد، سست شده و امکان تخریب بیشتر هست.» او با اشاره به این موارد می‌گوید: «تا پایان پس‌لرزه‌ها نمی‌توان آمار دقیقی از خسارت داد.»
وفایی ادامه می‌دهد: «ما پیش از این، زلزله بزرگ بم در سال ٨٢ را تجربه کرده‌ایم. بعد از این زلزله خانه‌های محکمی در کنار این خانه‌های قدیمی ساخته شد و خانه‌های قدیمی به طویله و انباری تبدیل شدند... و برای همین در زلزله جمعه صبح بیشترین خسارت به دام‌های روستاییان وارد شد.»
بناهای تخریب شده ثبت ملی نبودند
مجتبی شفیعی، مدير حفظ و احياي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان كرمان هم با توضیح این‌که بناهایی که آسیب دیده‌اند در فهرست آثار ملی کشور ثبت نشده بودند، می‌گوید: «در روستاها منازل قدیمی که معماری خاصی دارند دچار آسیب شده‌اند. درحال حاضر مستندنگاری درباره میزان خسارت آغاز شده تا برای تأمین اعتبار جبران زلزله، درخواست شود. آمار دقیق را در یکی دو روز آینده اعلام خواهیم کرد. خودمان هم جزییات دقیقی نداریم.»
او ادامه می‌دهد: «بخشی از عملیات حوزه مرمت مربوط به استحکام بخشی سازه‌ای است و با توجه به تجربه زلزله در کرمان و آسیب به بناهای تاریخی، هر ساله بخشی از اعتبارات مرمتی، برای استحکام بخشی بناها صرف می‌شود. به‌طور مثال بعد از زلزله زرند، بازار زرند را در طول یک ماه استحکام‌بخشی کردیم. اما از واقعیت نمی‌توان گریخت، نمی‌توان کتمان کرد که بسیاری از ساختارهای تاریخی ما در مقابل حوادث طبیعی چون زلزله مقاوم نیستند و این نبود مقاومت در مقایسه با بناهای جدید چشمگیرتر است.»
شفیعی همچنین می‌گوید: «در مواقعی که بحرانی مثل زلزله رخ می‌دهد، اداره میراث فرهنگی هم دست به کار می‌شود و با تشکیل کمیته بحران، گروهی شامل نیروهای حفاظت و دفتر فنی برای مستندسازی میزان خسارت و بررسی وضع به سمت مناطق زلزله‌زده گسیل می‌شوند. در چنین موقعیتی که امروز میزان خفیف آن را تجربه کردیم، با بررسی مناطق مختلف زیرنظر حوزه، نیروهای یگان در بناها و محوطه‌هایی که برای گردشگران ممکن است خطر ساز باشد، حاضر می‌شوند و هشدار لازم را می‌دهند. پس از این به مستندسازی وارد می‌شویم و اگر جایی در خطر بود و به عملیات اضطراری نیاز داشت؛ اقدام می‌کنیم.»
محمد مهدی افضلی، مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان دراین‌باره گفت: «در زلزله صبح امروز- جمعه ۱۰ آذر- در بخش کوهساران شهرستان «راور کرمان» که عمق زلزله و پس لرزه‌های آن تا کرمان نیز احساس شده است؛ ۱۰۰ قنات قدیمی، ۵۰درصد خانه‌های روستایی، ۱۰ تا ۲۰درصد بافت تاریخی روستاها، برج تاریخی «گزک» و کاروانسراهای قدیمی قرارگرفته در این مسیر آسیب دیده‌اند.»
۴۷۴۷