شرق: تقصیر مترو است یا آب و فاضلاب و لوله‌های آب‌رسانی پوسیده شهر تهران؟ این روزها و در پی افزایش اخبار نشست زمین در خیابان‌های تهران، مسئولان و رسانه‌های مختلف از شهرداری تا نهادهای دیگر هرکدام در پی انداختن تقصیر این مشکل بر گردن دیگری هستند. اهالی شهرداری از مسئولیت آب و فاضلاب می‌گویند و شواهد و مستندات از نقش مترو دراینباره. هرچه هست مردمی که اطلاعی از اتفاقات و اقدامات زیر زمین محل زندگی‌شان ندارند، یکباره زندگی‌شان و حتی جان‌شان تحت تأثیر یک اتفاق قرار می‌گیرد و دست آخر مسئولان به خودشان اجازه می‌دهند پاسخ روشنی درباره علت این اتفاقات و دلایل آن به آنها ندهند؛ همان‌گونه که در حادثه شهران، پس از چند ماه سکوت و پیگیری و در‌حالی‌که قرار بود همه نظر کمیته تشکیل‌شده در سازمان مدیریت بحران را مد نظر قرار دهند، این سازمان هفته قبل مترو تهران را مقصر اصلی در این حادثه و آن انفجار مهیب اعلام کرد؛ موضوعی که از همان صبح روز حادثه با شواهد موجود در محل، صحبت‌های مسئولان و شاهدان حاضر در محل، کاملا گویا بود؛ اما انگار قرار بود برای تأيیدش زمانی سپري شود و البته شرکت مترو پس از این اعلام، همچنان خودش را مقصر نمی‌داند و هیچ وقعی به این گزارش ننهاده است.
همه اتفاقاتی که هر روز در نشست و ریزش سطح خیابان‌ها و ساختمان‌ها در شهر تهران رخ می‌دهد، به اندازه شهران بزرگ و البته خوش‌شانس در اطلاع‌رسانی نیستند و معمولا در همان محله و خیابان محدود با هر خسارتی جمع می‌شود. اگر همین چند مورد آخر این هفته یعنی ریزش سطح خیابان پیامبر، ریزش کف خیابان در شوش یا ریزش در خیابان صفی‌علی‌شاه و... را مد نظر قرار دهیم، این ریزش‌ها در مسیر خطوط در حال اجرای مترو تهران هستند. اگرچه اوضاع تأسیسات شهری تهران آن‌قدرها خراب است که مترو و پیمانکارانش در هر حادثه کوچک و بزرگی، دیواری کوتاه‌تر از پوسیدگی، شکستگی و نقص در این تأسیسات پیدا نمی‌کنند؛ اما گاهی ماجرا آن‌قدرها هم زیر زمین و قابل پنهان‌کردن نیست که بتوان روی آن خاک ریخت و دفنش کرد.
مثال روشن دیگر این اتفاقات و رد پای شهرداری و پیمانکاران و البته مقصر همیشگی یعنی تأسیسات شهری، نشست‌های خیابان در مسیر تونل توحید بود. ساکنان خیابان‌های اطراف محل کارگاه این تونل یادشان نمی‌رود در جریان اجرای این پروژه در خیابان‌های نواب، توحید، آذربایجان و... چند بار زمین نشست داشت. معاون حمل‌ونقل و ترافیک امروز شهردار تهران و عضو شورای شهر امروز تهران، مدیرانی بودند که درباره عبور تونل توحید از میان قنات‌ها، مغازه‌ها، چاه‌ها، لوله‌ها،فاضلاب و سایر تأسیسات شهری و انسداد بسیاری از آنها بارها از آنها سؤال شده بود و هر بار می‌گفتند نگرانی وجود ندارد. تأکید این مدیران به نبود هیچ مشکل و نگرانی امروز تهران را با تونل‌بارانی مواجه کرده است که با ترکیدگی یک آب‌نما در سطح خیابان، از سقفش شرشر آب می‌ریزد و راه خودروها را می‌بندد.
درهمین‌حال مازیار حسینی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران که تا چند ماه قبل معاون عمرانی بود، رابطه این نشست‌ها با مترو را به‌طوركلي منتفی می‌داند و تأکید می‌کند این اتفاقات داستان تکراری نشت آب در داخل زمین و شست‌و‌شوی خاک ریزدانه است. او مي‌گويد خاک تهران آبرفتی است و آب به‌راحتی می‌تواند خاک ریزدانه را تحت تأثیر خود قرار دهد و شاهد نشست زمین باشیم. چه‌بسا در این مدت زمین در قسمت‌های مختلف تهران به‌دلیل نشت آب، نشست کرده است؛ حال آنکه در نزدیکی آن محدوده هیچ مترو و تونلی وجود نداشته است. این اظهارات معاون شهردار که اتفاقا زمان زیادی مدیر بحران در شهر تهران هم بوده است، قبول اما آیا این سؤال پیش نمی‌آید که این آب‌ها از کجا این‌قدر به زیر زمین نفوذ مي‌كنند؟ آیا خاک تهران از 10 سال قبل تاکنون تغییر كرده و یکباره آبرفتی شده؟ البته فارغ از این سؤال‌ها و اظهارات که در نهایت نتیجه پیگیری‌ها تا اتفاق بعدی در همان گودال‌ها دفن می‌شوند، هرکدام از مسئولان حرف و نظر خودشان را دارند. محمد پرورش، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، برخلاف معاون شهردار تهران می‌گوید ما در تهران حدود 10 هزار کیلومتر شبکه آب داریم؛ اما چرا این حوادث فقط در نزدیکی پروژه‌های شهرداری و به‌ويژه مترو رخ می‌دهد؟ اگر شبکه ما پوسیدگی و ایراد دارد، چرا در چند خیابان بالاتر که نزدیک مترو نیست، چنین اتفاقاتی رخ نمی‌دهد؟
این اتفاقات در نشست‌های سطح خیابان در ابعاد مختلف آن‌قدرها هم انکارشدني نبوده و حتی اعضای شورای شهر هم بارها درباره آنها تذکر داده‌اند. در جریان چند حادثه اخیر، مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، گفت: در این زمينه چندین‌بار در شورا بحث کردیم و تصمیم گرفتیم پیمانکاران مترو تمام مسیر اجرای مترو را اسکن کنند تا از وجود حفره‌ها و نیز لوله‌های گاز و دیگر تأسیسات آگاهی یابند. دراینباره نامه‌ای هم به شهردار نوشتیم تا پیمانکاران به انجام این كار موظف شوند. در نهایت هم برخی پیمانکاران رعایت کردند و نه همه آنها. دراینباره محسن سرخو، عضو کمیته حمل‌ونقل شورای شهر، صریح‌تر صحبت کرد و گفت: برای آنکه امنیت شهروندان به خطر نیفتد، باید با مهندسان مشاور و پیمانکاراني که مسائل ایمنی را رعایت نمی‌کنند، برخورد جدی شود.
او به تکرار یک حادثه از سوی یک پیمانکار اشاره کرد و گفت: نشست زمین به‌واسطه عبور مترو در شهران موجب انفجار لوله گاز شد و ما در آن حادثه خواهان برخورد با مهندسان مشاور و پیمانکار شده بودیم و انتظارمان این بود که شهردار اقدامات پیشگیرانه لازم را برای جلوگیری از این حوادث به کار بگیرد؛ اما باز شاهد بودیم در حادثه دیگری حفره‌ای به عمق هفت متر در خیابان پیامبر ایجاد شد. شرکت چیلکو به‌عنوان پیمانکار مترو در این ماجرا باید جریمه سنگینی پرداخت کند و با سایر پیمانکاران هم برخورد جدی شود. اگر شهرداری تهران این اظهارات اعضای شورای شهر تهران را هم سیاسی و حمله به شهرداری قلمداد نکند، می‌تواند از خلال آنها اثرگذاری عملکرد خود را در زندگی و آرامش مردم به‌خوبی ببیند.
به‌هر‌روی، خطوط 3 و 6 و 7 مترو تهران تنها پروژه‌های مترو هستند که چند سالی است شمال تا جنوب تهران را تحت تأثیر خود قرار داده‌اند و متأسفانه به‌دلیل شیفت اعتبارات به سمتی دیگر و نیز بی‌مهری دولت به مترو، با حداقل دو سال تأخیر همچنان در حال اجراشدن هستند. مردم تهران در این مدت نه می‌توانند از نتیجه کار بهره‌مند شوند و نه می‌توانند ببینند آن پایین چه می‌کنند و چه می‌گذرد؛ اما گاه‌به‌گاه به شکلی نگران‌کننده، این پروژه‌ها خودشان را به رخ شهر و مردمانش می‌کشند تا یادشان نرود که زیر پایشان عده‌ای در حال خدمت هستند. اگر قبول داشته که شهر موجود و کالبدی زنده است؛ بنابراين می‌توان این‌گونه گفت که هرچه با شهرمان کنیم، همان را هم پس می‌گیریم؛ وقتی همه ما از مردم تا مسئولان شهری به جان شهر افتاده‌ایم و به مدل‌های مختلف هر تکه از آن را می‌بلعیم، شهر هم دهان باز می‌کند و مردم، خانه‌ها، ماشین‌ها و... را می‌بلعد.
∎