صاحب‌خبر - موسیقی یک زندگی درباره «آندره مکین» آرش نقیبیان منتقد ادبی آندره مکین (Andreï Makine) نویسنده روس تبار فرانسوی سال 1957 در سیبری به دنیا آمد. او‌ زاده عصر خروشچف، یعنی نخستین دوره گشایش سیاسی و فرهنگی پس از استالین است. هرچند نشو و نما و بالندگی فرهنگی مکین با دوران برژنف و بسته شدن مجدد فضای اتحاد شوروی همراه گشت.او نخستین قصه‌های دوران کودکی‌اش را از جد مادری خود به زبان فرانسه شنید و همین باعث دلبستگی‌اش به فرهنگ و ادبیات فرانسه شد. در جوانی به پاریس مهاجرت کرد و در بدو ورود به آن کشور دو رمان«دختر یک قهرمان اتحاد شوروی» و «اعترافات یک پرچمدار شکست خورده» را چندین بار برای مؤسسات نشر فرانسه فرستاد. جالب اینجاست که این دو کتاب هر بار بدون اینکه خوانده شود به او برگردانده شد.مکین که هنوز از سازوکار و قواعد نشر فرانسه بی‌خبر بود تصمیمی هوشمندانه گرفت. او نام خود را از نویسنده به مترجم تغییر داد و آثارش را به عنوان ادبیات ترجمه شده از روسی به فرانسه بار دیگر برای ناشران فرانسوی فرستاد. او حتی مجبور شد رمان اعترافات یک پرچمدار شکست خورده را به زبان روسی شکسته بسته‌ای بنویسد و نسخه اصلی را با نام نویسنده‌ای که وجود خارجی نداشت و به ترجمه خودش به بازار کتاب بفرستد. با انتشار این دو کتاب توجه محافل ادبی و فرهنگی پاریس به آندره مکین جلب شد. او چند سال بعد با چاپ رمان «به یاد رودخانه عشق» از گمنامی خارج شد و به عنوان نویسنده‌ای که سبک و سیاق خاص خودش را در رمان‌نویسی دارد شهرت پیدا کرد. فرهنگ و ادبیات فرانسه در قرن بیستم بستر مناسبی برای نویسندگان مهاجر بوده است. برای مثال می‌توان به اسماعیل کاداره، میلان کوندرا و عتیق رحیمی اشاره کرد که پس از مهاجرت به فرانسه، گویی از نو متولد شدند و آثار فاخری به چاپ رساندند.آندره مکین زبان فرانسه را بسیار ماهرانه به کار می‌گیرد و همین توانایی، آثار او را ویژه می‌سازد. مکین در زبان، دوگانه است. زیرا فرانسه‌اش سرشار از تصاویر فرهنگ اسلاو است.اما از طرفی ظرافت‌های زبان میزبان را به کار می‌گیرد و در بیانش روح این زبان جاری است. مکین در نخستین رمانش به نام دختر یک قهرمان اتحاد شوروی تابلوهایی از خون و جنگ و خشونت را تصویر می‌کند چرا که هنوز از زخم توتالیتاریسم شفا نیافته است. اما بعدها نثرو بیانی سنجیده و ملایم را در پیش گرفت. رمان «موسیقی یک زندگی» روایت تراژیک موسیقیدانی برجسته به نام الکسی برگ است که در آستانه ازدواج، خانواده‌اش گرفتار تصفیه‌های خشن استالین می‌شوند و خودش مجبور به جلای وطن می‌ شود. این کتاب به بهترین شکلی وضعیت هنرمندان در رژیم کمونیستی را به تصویر می‌کشد. با انتشار کتاب «وصیتنامه فرانسوی» در سال 1995 مکین شاهد مقصود را در آغوش می‌گیرد. این کتاب در همان سال انتشار دو جایزه معتبر مدیسی و گنگور را برای نویسنده‌اش به ارمغان می‌آورد و تنها در فرانسه، یکصدهزار نسخه از وصیتنامه فرانسوی به فروش می‌رود. در رمان «زنی که منتظر بود» که در سال 2004 به چاپ رسید، مکین مفاهیم انتظار، عشق و فداکاری را با دقتی ستودنی واکاوی و تحلیل می‌کند. به طور کلی، مؤلفه عمده آثار آندره مکین که در تمامی کتاب هایش تا امروز تکرار شده است را می‌توان به تجربه هولناک و شخصی او از دوران زندگی در حکومت کمونیستی اتحاد شوروی خلاصه کرد. مکین توانسته این تجربه تلخ شخصی را به مدد جادوی ادبیات و امکاناتی که فرم رمان در اختیار نویسنده می‌گذارد، همه گیر و عمومی کند و بدین طریق از لایه‌های پنهان زندگی نویسندگان و هنرمندان در دوران کمونیسم پرده بردارد.در پایان ذکر این نکته ضروری است که آشنایی خوانندگان فارسی زبان با آندره مکین و آثارش، مدیون مترجم زنده یاد، ساسان تبسمی است که سه رمان مهم این نویسنده را به فارسی برگرداند.یادش گرامی باد.∎​