گروه جهان
مرگ ناگهاني اسلام كريم‌اف، عاقبت دست او را از حكومت 30 ساله‌اش بر ازبكستان كوتاه كرد. در حال حاضر بحران جانشيني او مهم‌ترين دغدغه مردم ازبكستان و كشورهاي منطقه است كه با توجه به احتمال‌هاي پيش رو نمي‌توان آينده دموكراتي براي اين كشور متصور شد.
به گزارش اينديپندنت، در يك هفته گذشته صحبت از مرگ رييس‌جمهور ازبكستان در حد شايعه بود تا اينكه دخترش «لاله كريم‌اف» از سكته پدر در فيس‌بوك نوشت. چند روز پس از آن با برگزاري جشن انقلاب ازبكستان بدون حضور رييس‌جمهوري صحت تمام شايعات تاييد شد. يك هفته پس از دست به دست شدن شايعات درباره مرگ كريم‌اف دخترش لاله براي دومين بار عكسي سياه و سفيد از پدرش در فيس‌بوك گذاشت و زير آن نوشت: «او ما را ترك كرد... تلاش مي‌كنم تا كلمات مناسبي پيدا كنم چرا كه هنوز باور ندارم.» پس از آن اعضاي هيات دولت تصميم گرفتند رسما خبر مرگ او را با صدور بيانيه‌يي تاييد كنند. بيانيه رسمي صادر شده از سوي دولت و مجلس از كريم‌اف به عنوان «رهبري حقيقتا بزرگ» ياد كرده است. چنين به نظر مي‌رسد كه مرگ كريم‌اف 78ساله در اثر سكته مغزي آنچنان كه بايد مورد توجه افراد نيست و در حال حاضر تنها پرسش اين است كه چه كسي جانشين او خواهد شد.
بر اساس قانون اساسي رييس‌مجلس تنها كسي است كه مجوز دارد تا سه ماه آينده رهبر موقت ازبكستان شود. اين قانون اساسي در زمان كريم‌اف بارها به همه‌پرسي گذاشته شد تا زمان زمامداري او را افزايش دهد. آخرين همه‌پرسي صورت گرفته در سال 2015 انجام شد كه 90درصد راي‌دهندگان در آن با افزايش دوره رياست‌جمهوري كريم‌اف موافقت كردند.
با اين‌حال روشن نيست كه در حال حاضر چه كسي عملا اختيارات رييس‌جمهور فوت شده را در دست دارد. در بيانيه دولتي ازبكستان آمده است كه شوكت ميرضيايف، نخست‌وزير ازبكستان مسوول برگزاري مراسم عزاداري رييس‌جمهور فقيدشان خواهد بود. اين قدم كوتاه مي‌تواند، نشانه قدمي براي جايگزيني كريم‌اف باشد.
ديكتاتوري ديرپا از شوروي
مراسم خاكسپاري كريم‌اف با حضور سران و رهبران كشورهاي منطقه در روز شنبه در زادگاهش سمرقند انجام شد. اسلام كريم‌اف كه سال ۱۹۳۸ در سمرقند به دنيا آمد، توانست پس از گرفتن مدرك مهندسي مكانيك به عنوان مهندس هوافضا در كارخانه هواپيماسازي تاشكند مشغول به كار شود. در سال ۱۹۶۶ زماني كه 28سال داشت در كميته برنامه‌ريزي جمهوري ازبكستان مشغول فعاليت شد و يك‌سال بعد در رشته اقتصاد دومين مدرك تحصيلات عالي خود را دريافت كرد. موفقيت او در كميته مركزي به آن حدي رسيد كه توانست وزير دارايي ازبكستان شود. سال۱۹۹۰ پس از روي كار آمدن ميخاييل گورباچف در روسيه او از طرف اجلاس شوراي عالي ازبكستان به عنوان رهبر انتخاب شد. پس از كسب استقلال از اتحاد شوروي نيز در نخستين انتخابات عنوان رييس‌جمهور را كسب كرد و تا پايان عمرش در اين سمت باقي ماند. به عقيده استيو سوئردالف، مدير بخش آسياي مركزي در سازمان ديد‌بان حقوق بشر گفت: «كريم‌اف همان دولت است و دولت از آن اوست. اين دقيقا همان شيوه‌يي است كه او بيش از 25 سال در ازبكستان حكمراني كرده است.»
جانشين‌هاي جنجالي
بر اساس اخبار سايت فرغانه، خبرگزاري واقع در مسكو كه اخبارش در داخل ازبكستان ممنوع است؛ مرگ كريم‌اف همان زمان كه سكته كرد، اتفاق افتاد و تعلل دولت براي اعلام رسمي اين خبر به دليل انتخاب جانشين او انجام شده بود.
ازبكستان با جمعيت 31ميليون نفري، پرجمعيت‌ترين و غني‌ترين كشور از نظر ذخاير انرژي است. علاوه بر اين ازبكستان توانست در زمان زمامداري كريم‌اف نقش خودش را به عنوان چهارراه استراتژيك چين، روسيه و امريكا به خوبي تثبيت كند.
در صورتي كه شوكت ميرضيايف به عنوان نخست‌وزير جايگزين كريم‌اف شود، جاي تعجب نخواهد داشت چرا كه او متحدي قوي براي روسيه است و قطعا حمايت‌هاي پوتين را خواهد داشت. به اعتقاد كمال‌الدين رابيموف، تحليلگر سياسي ازبك، ميرضيايف ۱۳سال است كه پست نخست‌وزيري را در اختيار دارد. او بسياري از سياستمداران نزديك به خود را به پست‌هاي مهم در سراسر جهان گمارده است پس حمايت كافي را خواهد داشت.
در اين ميان او بايد به رستم عظيم‌اف، معاونش و وزير امور اقتصادي و دارايي اين كشور به چشم يك رقيب تكنوكرات قدرتمند نگاه كند. عظيم‌اف در سال ۱۹۹۸ به سمت وزارت برگزيده شد و از سياستمداران بسيار نزديك به اسلام كريم‌اف محسوب مي‌شود. از او به عنوان يكي از سياستمداران طرفدار غرب نام برده مي‌شود. او همچنين در دهه ۱۹۹۰ رييس بانك اروپايي بازسازي و توسعه بود. به اعتقاد عليشر تاكسانف، روزنامه‌نگار ازبك ساكن سوييس، رستم عظيم‌اف به دليل وابستگي به «طايفه تاشكند» از شانس خوبي براي جانشيني برخوردار است.
در كنار اين‌دو بايد از گلناره كريمووا، دختر بزرگ و پرحاشيه اسلام‌كريم‌اف نيز ياد كرد. فعاليت‌هاي او تا چندي پيش اين موضوع را القا مي‌كرد كه ممكن است، جانشين پدرش شود. اما حاشيه‌هاي رشوه‌خواري، پولشويي، خشونت فيزيكي و حتي اشتغال به سحر و جادو در ازبكستان او را از دستيابي به اين سمت دور كرد.
در سال ۲۰۱۳ انتشار اخباري در ارتباط با فساد مالي، فعاليت‌هاي تجاري گلناره كريمووا را تحت تاثير قرار داد و شبكه‌هاي تلويزيوني و راديويي او بسته شدند. متعاقب آن تحقيقاتي در ارتباط با پرونده فساد مالي چند صد ميليون دلاري او در اروپا و امريكا صورت گرفت. او در حال حاضر تحت بازداشت خانگي است. به گفته دكتر اريك مك گلينچي، پروفسور دانشگاه جورج ميسون «فعاليت‌هاي گلناره كريمووا بيشتر از آن چيزي بود كه سيستم ازبكستان اجازه مي‌داد. او تلاش كرد كه تمام اقتصاد كشور را تحت‌الشعاع قرار دهد. فعاليت‌هاي او براساس قوانين كشور نبود.»
با وجود تمام اين فعاليت‌ها، قدرت حقيقي در ازبكستان در دستان سرويس‌هاي امنيتي ملي است كه همگي به شيوه ك‌گ‌ب كار مي‌كنند. اين شيوه به سنتي ديرينه در ازبكستان تبديل شده است. با اين حال «رستم اينوياتف»، رييس سرويس‌هاي اطلاعلاتي ازبكستان قصد دارد تا در انتخابات آينده قدرت را رسما در دست بگيرد. علاوه بر او تاتيانا كريمووا، بيوه رييس‌جمهور نيز كه از اقتصاددان‌هاي مشهور ازبكستان است فكر به دست آوردن نقشي محوري در آينده سياسي ازبكستان را در سر دارد.
دنيل كيسلاف، مدير سايت خبري فرغانه درباره احتمال جانشيني‌ها گفت: «ازبكستان يك دولت پليس‌گونه است كه همه‌چيزش در دستان نيروهاي امنيتي است. در چنين چارچوبي سرويس‌هاي خدمات ويژه اجازه نخواهند داد كه كسي فكر جانشيني به صورت دموكراتيك به مغزش خطور كند.»
سرويس‌هاي اطلاعاتي وارث اصلي قدرت در ازبكستان خواهند بود
دندان تيز جانشين‌ها براي كرسي خالي كريم‌اف
صاحب‌خبر -