گروه تشكل‌ها   فراز جبلي
بالاخره 14شهريور زمان راي‌گيري براي رياست اتاق بازرگاني ايران فرا رسيد. بعد از يك ماه و نيم اتاق بازرگاني مجددا رييس خود را بر كرسي رياست خواهد ديد. با وجود گمانه‌زني‌هايي كه درباره انتخابات انجام شده بود نه تحليل 3 قطبي رخ داد و نه تحليل ائتلاف فردا مبني بر اجماع بر يك نفر به تحقق پيوست بلكه خيلي ساده مجددا شاهد انتخابات 2 قطبي هستيم. نكته جالب آنكه اين انتخابات دومين انتخابات ميان دوره است و باز هم دو كانديداي انتخابات ميان دوره قبل روبه‌روي همديگر قرار گرفته‌اند. يكي غلامحسين شافعي، رييس اتاق بازرگاني مشهد و ديگري مسعود خوانساري، رييس اتاق بازرگاني تهران.

 نگاهي به انتخابات 2 قطبي اتاق بازرگاني
سابقه انتخابات 2 قطبي براي رياست اتاق بازرگاني به حدود 13سال قبل بازمي‌گردد. از ابتداي انقلاب تا آغاز دوره پنجم يعني حدود 13سال قبل هميشه علينقي خاموشي، رياست بدون چون‌وچراي خود را به رخ بقيه مي‌كشيد ولي در اتاق پنجم با توجه به تغييراتي كه در اتاق تهران و چند شهرستان رخ داد و حضور جرياني كه به خواستاران تحول معروف شد، وضعيت تا حدي تغيير كرد.
در انتخابات دوره پنجم شاهد رقابت سيدرسول رنجبران از اصفهان و علينقي خاموشي بوديم كه در نهايت خاموشي با اختلاف چند راي پيروز شد. اين آغازي بر انتخابات 2 قطبي با اختلاف آراي اندك در اتاق بازرگاني، صنايع، معادن و كشاورزي ايران بود.
4سال بعد اما شرايط به‌ گونه ديگري رقم خورد. در ابتداي دوره ششم كنار كشيدن محسن مهرعليزاده عملا رقابت ميان علينقي خاموشي و محمد نهاونديان را رقم زد. اين انتخابات نيز با اختلافي كم به نتيجه رسيد ولي اين ‌بار محمد نهاونديان برنده انتخابات بود تا به رياست 27ساله خاموشي پايان دهد.
پيروزي وي به حدي جدي بود كه در دوره هفتم شاهد رقابتي جدي براي رياست نبوديم و همه گروه‌ها روي نهاونديان اجماع كردند.
اما دوره هفتم پس از رفتن نهاونديان با يك انتخابات ميان دوره همراه بود. با كنار رفتن نهاونديان وي معتقد بود كه يكي از نواب وي بايد براي رياست كانديدا شود تا مسير ريل‌گذاري شده توسط وي حفظ شود. در مقابل اما اپوزيسيون اتاق بازرگاني به دنبال حضور يكي از افراد جريان تحول بود و بعد از كش‌وقوس فراوان مسعود خوانساري براي اين رقابت معرفي شد. خوانساري در آن دوره راي تحول و بخشي از شهرستان‌ها و تشكل‌هاي منتقد را در اختيار داشت و در مقابل شافعي با راي سنتي‌ها، كمك نهاونديان و بدنه اصلي شهرستان‌ها در رقابت حضور پيدا كرد. نتيجه اين راي‌گيري به نفع شافعي تمام شد و وي با اختلاف چند راي بر كرسي رياست نشست.
انتخابات دوره هشتم نيز به دليل شوك تغييرات در تهران عملا تك قطبي بود و با توافقي كه ميان تهران و شهرستان‌ها صورت گرفت، تهران اعلام كرد كه بايد از شافعي گذر كرد و گزينه مطلوب تهران محسن جلال‌پور است. با اين روش جلال‌پور بدون هيچ رقيب جدي بر كرسي رياست نشست اما با استعفاي وي پس از 14ماه شاهد انتخاباتي مجدد هستيم.

 تبارشناسي دو كانديدا
بعد از كش و قوس‌هاي فراوان بالاخره 2 كانديداي جدي اتاق ايران مشخص شدند. يكي از آنها غلامحسين شافعي، رييس سابق اتاق بازرگاني ايران است و ديگري مسعود خوانساري، رييس اتاق بازرگاني تهران. هر دو نيز امروز رداي نايب ‌رييسي اتاق بازرگاني را بر تن دارند.
سبقه شافعي كاملا خصوصي و تشكلي است. شافعي متولد 1330 است و در قائن واقع در خراسان جنوبي متولد شده است. كسب و كار وي در زمينه ميوه و زعفران است و به دليل صادرات انار به‌عنوان واحد نمونه صادراتي انتخاب شده است. كار تشكلي وي را بايد از 25سال پيش و حضور در هيات رييسه اتاق بازرگاني مشهد جست‌وجو كرد؛ اتاقي كه از 1383رياست آن را عهده‌دار شد. از همان جا شاهد حضور وي در سمت‌هاي مختلف تشكلي بوديم.
رياست شوراي عالي زعفران و رياست كميته انضباطي اتاق بازرگاني بخشي از اين سمت‌هاست. وي در دوره ششم و هفتم نايب‌رييس اتاق بازرگاني بود و در نيمه راه اتاق هفتم به رياست اتاق ايران رسيد.
در اتاق هشتم نيز وي در كسوت نايب‌رييسي كماكان حضور دارد. در كنار مساله اتاق شاهد حضور وي در بحث‌هاي ورزشي نيز بوده‌ايم. براي مثال شافعي در دوره‌يي عضو هيات‌مديره باشگاه ابومسلم خراسان بود. از مهم‌ترين كارهاي غيراقتصادي وي بايد به بنياد خيريه ابرار اشاره كرد. وي هيچ گونه سابقه‌يي در مناصب دولتي نداشته و به هيچ‌ وجه چهره سياسي محسوب نمي‌شود.
در نقطه مقابل شافعي، مسعود خوانساري قرار دارد. كار وي از ابتداي انقلاب با مناصب دولتي آغاز شد.
خوانساري از سال 1359 تا 1368 در سمت معاون وزير جهاد كشاورزي فعال بود. پس از آن با آغاز نسيم سازندگي در كشور وي از وزارت جهاد جدا شد و به سازمان تامين اجتماعي رفت تا به‌عنوان مشاور اين سازمان در آنجا فعال باشد. با آغاز كار دولت اصلاحات به كار اجرايي برگشت و به‌عنوان معاون وزارت راه و رييس سازمان حمل ‌و نقل و راهداري در دولت اصلاحات مشغول به كار شد.
در اين مدت نيز به سبك مديران دولتي كه در چندين هيات‌مديره حضور دارند، عضو هيات‌مديره شركت‌هاي سيمان خاش، فارس، خوزستان و كارون بود. بعد از اصلاحات شاهد حضور وي در اتاق بازرگاني و بخش خصوصي بوديم. رابطه نزديك وي با صدر هاشمي‌نژاد، مالك مشهور بانك اقتصاد نوين باعث شد كه خوانساري به رياست هيات‌مديره شركت ليزينگ اقتصاد نوين برسد.
وي درحال حاضر مديرعامل شركت آكام تجارت صدراست و گفته مي‌شود در بحث ساختمان‌سازي نيز فعاليت‌هايي دارد.

 كانديداها از كجا حمايت مي‌شوند؟
بسياري وضعيت شافعي و خوانساري را با انتخابات دوره قبل مقايسه مي‌كنند اما امروز خاستگاه راي اين دو گروه كاملا متفاوت شده است. مسعود خوانساري در دوره قبل از جريان تحول حمايت مي‌شد اما اين ‌بار وضعيت وي كاملا متفاوت است. راي خوانساري از ناحيه اتاق بازرگاني تهران، بخش عمده‌يي از راي دولتي‌ها و راي شهرستان‌هايي است كه به راي شوراي روسا پايبند نيستند. برگ برنده خوانساري راي وي در تشكل‌هاست. در سال‌هاي اخير تشكل‌هاي بسياري ايجاد شده كه اين تشكل‌هاي ساختگي راي خود را در اختيار معاونت تشكل‌ها قرار مي‌دهند. حمايت معاونت تشكل‌هاي اتاق بازرگاني ايران از خوانساري مي‌تواند باعث سنگين شدن كفه ترازوي تشكل‌ها به‌نفع وي شود.
اما در سوي مقابل شافعي نيز اين ‌بار تغييرات گسترده در راي خود را شاهد است. شافعي پيش از اين نيز راي شهرستان‌ها را در اختيار داشت و به نظر مي‌رسد بيش از 70درصد شهرستان‌ها در اين دوره به وي راي دهند. همچنين بخشي از راي تشكل‌ها به دليل حمايت گروه‌هايي همچون خواستاران تحول و مجمع فعالان توسعه به عنوان سنتي‌هاي اتاق بازرگاني به سبد شافعي ريخته خواهد شد.

 نزديكي به دولت يا تغيير ساختار؟
ديدگاه اقتصادي مسعود خوانساري كمك به دولت براي استفاده از برجام و نقش‌آفريني در فضاي كلان اقتصاد توسط اتاق بازرگاني است. اما شافعي بيشتر اتاق را تشكلي براي بخش خصوصي مي‌داند و مي‌گويد اين تشكل بايد در خدمت اعضاي خود باشد. به همين دليل شافعي در برنامه‌هاي خود اكثر تمركز را بر موضوع حل مشكل ساختار اتاق مي‌داند. در مقابل خوانساري اما برنامه‌يي ارائه نداده اما در اتاق تهران بحث‌هاي ارتباط با دولت را بيش از حل مشكلات اعضا در نظر گرفته است. به نظر مي‌رسد، ديدگاه اين دو كانديدا نيز به اندازه سابقه آنها با يكديگر متفاوت است. خوانساري مسائل اقتصاد كشور را در اولويت قرار داده است و شافعي مي‌گويد تا درون اتاق درست نشود، نمي‌توان انتظار داشت كه اتاق در بيرون اثرگذار باشد. حال بايد ديد نتيجه اين انتخابات چه مي‌شود و كدام يك از اين دو ديدگاه توسط بخش خصوصي تاييد خواهد شد.