يك سالي مي‌شود كه به پديده اعلام كرديم مدارك ارسالي را اصلاح كند اما ...
30 هزار ميليارد ريال سرمايه خارجي در راه فرابورس
گروه بورس علي رمضانيان
فرابورس به عنوان يكي از اركان بازار سرمايه تاكنون نزديك به 300 شركت را پذيرش كرده و به دليل تنوع بازارهاي رده‌بندي شده مي‌تواند پذيراي انواع شركت‌ها از سهامي خاص گرفته تا شركت‌هاي دانش بنيان، صندوق‌هاي جسورانه و همچنين شركت‌هاي معظم سهامي عام باشد تا آنها را وارد بازار سرمايه كند. فرابورس علاوه بر پذيرش انواع شركت‌هاي بزرگ و كوچك، محلي براي انتشار اوراق متنوع نيز شده است. در سال گذشته فرابورس براي نخستين‌بار در تاريخ بازار سرمايه ايران، اوراق اسناد خزانه را منتشر كرد تا دولت بتواند از مردم براي تسويه بدهي‌هاي خود استقراض كند. از ديگر اوراق مهمي كه فرابورس منتشر كرده و بورس را با بازار مسكن پيوند داده است، اوراق تسهيلات مسكن يا «اوراق تسه» است كه مورد توجه شهروندان نيز قرار گرفته و با تقاضاي بالايي روبروست. دركل فرابورس يكي از شركت‌هاي بورسي است كه نقش خوبي را در توسعه بازار سرمايه دارد. براي بررسي بيشتر عملكرد آن گفت‌وگويي با امير هاموني مديرعامل شركت انجام داديم كه در ادامه مي‌خوانيد:
در ابتداي امر عملكرد دولت يازدهم در بازار سرمايه را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
بعد از روي كار آمدن دولت يازدهم راه‌اندازي اسناد خزانه بصورت جدي در بازار سرمايه مطرح شد و تيم اقتصادي دولت با جديت تمام تصميم گرفت كه اين طرح را اجرايي كند كه نهايتا در شهريور و مهر ماه سال گذشته سازوكار آن نهايي و اجرا شد. در ابتداي امر تصور نمي‌كرديم كه به راحتي اين طرح به توفيق برسد. در چند روز ابتدايي، نگراني‌هاي وجود داشت اما آبان ماه همان سال بازار قوت گرفت تا جايي كه در حال حاضر روزي چند ده ميليارد تومان از اين اوراق مورد معامله قرار مي‌گيرد و بايد اعلام كنم كه سررسيد مراحل سوم تا پنجم اسناد خزانه اسلامي هم متناسب با زمان انتشار آنها در روزهاي ۲۱ مهر، ۲۱ آبان و ۹ آذر ۱۳۹۵ صورت خواهد گرفت. اين جا بايد اعلام كنم كه انتشار اسناد خزانه اقدامي بزرگ براي اقتصاد كشور بود زيرا دولت از طريق بازار سرمايه از مردم خودش پول قرض كرد.
در حال حاضر دولت تصميم دارد كه تا پايان سال بيش از 50هزار ميليارد تومان اوراق و اسناد خزانه منتشر كند آيا اين بازار كشش اين ميزان اوراق را دارد ؟
بستگي دارد كه چگونه اين اوراق در بازار منتشر شود اگر تدريجي و طي چند ماه باشد با مشكلي مواجه نخواهد شد و چنانچه بصورت دفعي به بازار وارد شود قطعا بازار را تحت تاثير قرارداده و بورس هم كشش لازم را نخواهد داشت.
در هر صورت محدوديت‌هاي نقدينگي در بازار وجود دارد و عرضه بيش از توان بازار مي‌تواند نتيجه معكوس داشته باشد. با اين اقدام مطلوبيت اسناد در بلندمدت از بين نمي‌رود ؟
بازار جذابيت‌هاي لازم را دارد تجربه نشان داده كه به دليل بازدهي مناسب اين اوراق مطلوبيت خود را ازدست نمي‌دهند. مثلا 300ميليار تومان اوراق رهني در كسري از ثانيه به فروش رسيد. همچنين براي اوراق دولتي 500ميلياردي يا مرابحه 100ميلياردي، 15برابر عرضه، تقاضاي خريد وجود داشت.
دليل اين استقبال چيست؟
با توجه به تغييرات در بازار پول و كاهش نرخ سود بانكي، جذابيت اين اوراق افزايش يافته است.
نقش اركان دولت در بازار سرمايه چيست؟
دولت مهم‌ترين تصميم‌گيرنده در حوزه‌هاي مختلف اقتصادي است لذا بازار سهام به هماهنگي دولت با بورس نياز جدي دارد.
در چه وضعيتي اين هماهنگي بايد صورت گيرد در حالي كه هفته قبل يكي از وزراي دولت يازدهم به بازار سرمايه اعلان جنگ كرده و با شدت از عرضه محصولات پتروشيمي در بورس كالا مخالفت كرد؟
مسائلي وجود دارد كه در بازار سرمايه هنوز حل نشده و نياز به هماهنگي بيشتري دارد.به عنوان مثال هنوز بحث نرخ‌گذاري خوراك پتروشيمي و بهره مالكانه مرتفع نشده و سهامداران خاطره خوبي از اين موضوعات ندارند. درواقع نرخ خوراك ثابت هم سبب اجحاف برخي از فعالان عرصه پتروشيمي مي‌شود لذا نياز است كه فرمولي دقيق‌تر طراحي شود و همه بر اساس اين فرمول براي سال‌هاي آينده برنامه‌ريزي كنند. بر اين اساس سرمايه‌گذار نيز مي‌تواند به راحتي وارد بازار ايران شود، بنابراين دولت و مجلس در خصوص بازار بايد هماهنگي بيشتري داشته باشند. در واقع مجلس و دولت در زمان خود تصميم‌گيري انتخاب درستي انجام مي‌دهند اما آن تصميم‌گيري‌ها براي كوتاه‌مدت است و براي سرمايه‌گذاري داخلي و خارجي كه براي 20سال آينده برنامه‌ريزي مي‌كنند اين تصميمات كارساز نيست، لذا دولت و مجلس بايد به گونه‌يي رفتار كنند كه افق سرمايه‌گذاري بلندمدت داشته باشد.
چرا كه سرمايه‌گذار خارجي براي 6 ماه و يك سال به ايران ورود نمي‌كند كه در آن صورت فقط فروشنده محصول در ايران خواهد بود نه سرمايه‌گذار واقعي كه رونق اقتصادي را در پي داشته و انتقال تكنولوژي كند. در خصوص پتروشيمي و بهره مالكانه نيز بايد گفت كه سرمايه‌گذار خارجي الان مي‌داند كه نرخ بهره مالكانه و پتروشيمي چقدر است اما نمي‌داند كه در يك سال آينده اين رقم چقدر خواهد بود و نمي‌داند كه سال آينده در مجلس و دولت چه اتفاقي براي اين نرخ‌ها خواهد افتاد، لذا اين كوتاه شدن افق ديد سرمايه‌گذاري لطمات جبران‌ناپذيري به كشور وارد مي‌كند و در نهايت بايد گفت كه سرمايه‌گذار خارجي در جاهايي كه برنامه‌ريزي دقيقي وجود ندارد ممكن است كه آن را ريسك قلمداد كرده و ورود نكند. بنابراين يك فرمول و برنامه بلندمدت طراحي كنند تا سرمايه‌گذار بتواند براي 10سال آينده برنامه‌ريزي كند.
در خصوص اوراق تسه ما در هفته‌هاي اخير شاهد افزايش تقاضا بوديم كه منجر به رشد قيمتي شد تا جايي كه قيمت هر ورقه اوراق تسهيلات به سقف 1ميليون و 70هزار دلار رسيد، حال با توجه به اينكه اين اوراق محلي براي سفته بازي نبوده و براي مصرف‌كنندگان و خريداران واقعي مسكن طراحي شده است چرا اين اتفاق رخ داده و كمي دير هنگام شاهد متعادل كردن اين اوراق بوديم؟
فرابورس و ديگر اركان درگير با اين مساله همواره به دنبال آن هستند كه ثبات قيمتي براي «اوراق تسه» برقرار شود به همين منظور معامله‌گران «تسه » 4 ماه نمي‌توانند اوراق خريداري شده را بفروشند و اين يكي از راه‌هايي بود كه سفته بازي را در اين اوراق از بين برد زيرا در گذشته شرايطي حاكم بود كه شخصي چندين وام مي‌خريد الان هر كد بورسي يك وام مي‌خرد بنابراين قيمت اوراق در حال حاضر واقعي است اما موضوع اصلي منابع بانكي است.
در پاسخ به اين پرسش كه گفتيد چرا دير اقدام شد، بايد بگويم اينگونه نيست. شما در نظر داشته باشيد كه ظرفيت تسهيلات دهي بانك مسكن چقدر است؟ و آيا مي‌تواند تمامي تقاضاها را پوشش دهد؟ جواب اين است كه منابع بانك مسكن محدود است و بايد نقدينگي لازم را داشته باشد و به همين منظور بانك مسكن اوراق رهني را راه انداخته است خاصيتش در بازار رهن ثانويه اين است كه قدرت تسهيلات دهي بانك را افزايش دهد كه 300ميليارد تومان به فروش رفت و 1000ميليارد تومان ديگر نيز در هفته‌هاي آينده وارد بازار خواهد شد و براي جلوگيري از تكرار چنين حوادثي شوراي پول و اعتبار تصميم گرفته بقيه بانك‌ها مي‌توانند از اوراق تسه استفاده كنند كه جوابگوي مردم باشد.
اما در كل اين موضوع را در نظر داشته باشيد كه تعادل اوراق در بازار زمانبر است و چيزي نيست كه به سرعت بتوان آن را متعادل كرد، سپرده گذار بايد پول بگذارد و منبع «تسه»ها مشخص شود و سپس آنها را وارد بازار كند. در اين ميان يك فاصله زماني بين فضاي عرضه و تقاضا وجود دارد و بانك مسكن به خودي خود نمي‌تواند تسه توليد كند، بلكه بر اساس سپرده‌گذاري‌ها تسه‌ها توليد مي‌شود بانك مسكن از هم سپرده گذاران بزرگ تقاضا مي‌كند تا سپرده‌گذاري كنند تا با آن منابع بانك بتواند اوراق جديد منتشر كند.
علاوه براين بانك مسكن در حال طراحي برنامه‌يي است تا بتواند براي «تسه» ها بازارگرداني كند تا در موقع بحران و افزايش تقاضا بازار را كنترل كند. براي بلندمدت جوابگو باشد. نرخ تمام شده وام مسكن كه از طريق اوراق فرابورس خريداري مي‌شود براي مصرف كنند 22.5 تا 23درصد در مي‌آيد اگر بيشتر باشد براي مصرف‌كننده صرفه نخواهد داشت. نكته مهم اينكه شوراي پول و اعتبار درصدد آن است تا طرح را اجرا كند كه همه بانك‌ها در انتشار اوراق تسهيلات مسكن ورود كرده و به بانك مسكن كمك كنند.
در سال‌هاي اخير برخي از شركت‌ها شرايط خوبي نداشته و از بازارهاي فرابورس خارج شدند، وضعيت ورود مجدد آن شركت‌ها در حال حاضر چگونه است؟
در گذشته برخي از شركت‌ها از بازار پايه به بازار ديگري وارد شدند و الان درخواست داده‌اند كه دوباره به بازار بازگردند و در بازگشت درهمان پايه بودند و تا حالا شركتي از بازار اول و دوم به بازار پايه نرفته. شكرت بهپاك همزمان در تالار بورس بوده و به دليل مشكلاتي به بازار پايه رفت و در حال حاضر در حال به روزرساني خودش است تا بتواند به بورس و در بازار دوم فعاليت كند.
بعد از تغييرات در سازمان مشكلاتي براي پذيرش و درج شركت‌ها در فرابورس وجود داشت آيا آن مرتفع شد ؟
بله؛ هيچ مشكلي در حال حاضر وجود ندارد. كميته درج تشكيل شده و اعضاي هيات پذيرش هم مشخص شدند و فردا نخستين جلسه هيات پذيرش شركت‌هاي كوچك را داريم؛ مشكلات رفع شده و پذيرش SMEها حل مي‌شود.
براي بحث شركت‌هاي دانش بنيان فرابورس چه اقداماتي انجام داده است ؟
بحث شركت‌هاي دانش بنيان هم ذيل موضوع شركت‌هاي كوچك قراردارد و تابلوي ويژه براي «هاي‌تك» راه‌اندازي شده و شركت‌هاي دانش بنيان در آن فعال خواهند شد و با تشكيل جلسه «هيات پذيرش شركت‌هاي كوچك» پذيرش اين شركت‌ها نيز بررسي خواهند شد.
وضعيت صندوق‌هاي جسورانه چگونه است ؟ آيا بازار و سرمايه‌گذاران از موضوع صندوق‌هاي جسورانه حمايت لازم را كردند ؟
بله؛ موافقت اصولي اين صندوق‌ها اخذ شده و شركت تامين سرمايه و شركت‌هاي سرمايه‌گذاري به عنوان ضامن هستند و در حال حاضر مراحل امورات ثبت شركت‌ها را طي مي‌كنند كه با انجام آن كارها به موقع انجام مي‌شود. 5صندوق، پيش از اين موافقت اصولي گرفته‌اند و چند صندوق جديد نيز درخواست داده‌اند. اين صندوق‌ها حتي اسامي پيشنهادي خود را به ثبت شركت‌ها داده‌اند، بنابراين بعد از تصويب اسامي و برقراري مجمع موسسان آنها مي‌توانيم وارد فاز پذيره‌نويسي اوراق شويم و صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري جسورانه را به بازار معرفي كنيم.
يكي از موضوعات داغ بازار سرمايه كه هر از چندگاهي اتفاق مي‌افتد موضوع عرضه اوليه است انتقاداتي از سوي فعالان بازار سرمايه در خصوص كشف قيمت، انتخاب روز عرضه و از همه مهم‌تر اجازه ورود شركت‌هاي زيان‌ده است، درخصوص اين انتقادات چه پاسخي داريد؟
عرضه‌هاي اوليه معمولا داراي جذابيت بالايي در همه بازارهاي دنيا هستند و فعالان بازار از آن حمايت مي‌كنند و در دنيا عرضه‌هاي اوليه 15 تا 20درصد زير قيمت ارزش‌گذاري مي‌شود و به همين دليل جذابيت ايجاد مي‌كنند. تاكنون نزديك به 300شركت در فرابورس عرضه شدند كه سعي شده از اين 300شركت همه بدون استثنا با قيمت‌هاي خوبي باز شوند و البته با بازدهي مناسب خاطره خوبي را براي مردم ايجاد كردند.
تخصيص عرضه‌هاي اوليه به سهامداران حقيقي را مناسب مي‌دانيد؟
براي تخصيص سهام سعي شده كه تعداد سهام براي معامله برخط آنلاين‌ها زياد شود و معمولا در فرابورس بسيار بيشتر از بورس به عرضه اوليه تخصيص داده مي‌شود، مثلا 50درصد براي كشف قيمت و 50درصد براي مردم در نظر گرفته مي‌شود كه مردم مستقيم بدون هيچ واسطه‌يي اقدام به خريد مي‌كنند. منتهي بحث سايز عرضه اوليه به شركت‌ها بستگي دارد عرضه اوليه حضور مردم مشهود است، مثلا در يكي از عرضه‌هاي اوليه حضور مردم 60هزار نفري در يك ثانيه داشتيم كه اين خود ثبت ركوردي جديد است. در گذشته انتقاداتي بر انتخاب روز عرضه اوليه بود به‌عنوان نمونه روزي كه شاخص بازار روند نزولي شديد دارد، نبايد عرضه صورت بگيرد ولي انتخاب روز با پيشنهاد ناشر شركت است. فرابورس هم روز را تاييد مي‌كند ولي دخل و تصرفي در انتخاب روز براي تاثير‌گذاري وجود ندارد و اين را بدانيد كه شاخص هرچه بالاترباشد رضايت ما بيشتر است و همكاران سازمان بورس از كاهش شاخص و دستكاري آن هيچ سودي نمي‌برند لذا هيچگاه دست به اين كار نزده‌اند. اين مساله را در نظر داشته باشيد كه بازار بدون عرضه اوليه تبديل به مرداب خواهد شد و دچار رخوت مي‌شود، در وضعيت عادي حاصل جمع بازدهي صفر است و كساني كه سود كرده يا متضرر شدند همديگر را خنثي مي‌كنند اما عرضه اوليه اين بازدهي را بالا مي‌برد و مردم سود مي‌كنند و خون جديد به بازار تزريق مي‌شود و شركت‌ها هم مي‌توانند از اين فضا استفاده كنند.
وضعيت سرمايه‌گذاري خارجي در فرابورس چگونه است ؟
حدود 4هزار ميليارد ريال نقدينگي جذب فرابورس شده و اين رقم در حال افزايش است و در ادامه هم يك مبلغ 30هزار ميليارد ريالي در دست اقدام است كه به فرابورس تزريق خواهد شد اين تزريق‌ها را كد مستقيم مي‌برند و وارد بازار مي‌شوند.
شركت‌هاي سهامي خاص از سال89 تا الان در بازار فعال هستند و در بازار سوم شركت‌هاي سهامي خاص مي‌توانند فعاليت كنند و امكان ادغام، تفكيك و عرضه بلوكي آنها وجود دارد.
موضوع پذيرش شركت‌هايي چون پديده و گيتي‌پسند به كجا رسيد؟
پديده يك سال پيش درخواست داده و ما هم به آنها اعلام كرديم كه ايراداتي وجود دارد و در اين يك سال گذشته هنوز اتفاقي رخ نداده و آن مدارك را تحويل نداده‌اند؛ فرابورس به آن مستندات نياز دارد تا اظهارنظر كند.
يكي از اركان بازار سرمايه شفافيت و اطلاع‌رساني است برخي از ناشران شركت‌ها تخلفاتي را مرتكب مي‌شوند كه انتظار مي‌رود ناظران بازار دخالت كنند و در مقابل اين تخلفات اقدام جدي كنند، آيا اين اتفاق مي‌افتد ؟
با هرگونه تخلف ناشران و سهامداران عمده برخورد خواهد شد، اما در آينده نزديك براساس قانوني كه در حال تصويب است هر شركتي بايد يك سخنگو داشته باشد و هرگونه خبري كه در رابطه با شركت منتشر شده را آن سخنگو در اسرع وقت بايد روشنگري كند و پاسخگو باشد، در حال حاضر مدير امور سهام يك حرفي را مي‌زند مديرعامل يك حرف ديگر و اين تشتت آرا زيان‌آور است.
برخي از شركت‌ها چنان مرتكب تخلف مي‌شوند كه كارشناسان معتقدند نماد شركت بايد متوقف شود، اما اين اتفاق نمي‌افتد؛ چرا؟
براي عدم شفافيات بايد مديران شركت پاسخگو باشند بستن نماد مجازات سهامداران است.
اجراي حاكميت شركتي به كجا رسيد؟
در مورد حاكميت شركتي، فرابورس خودش در اجرا پيشقدم شد و حاكميت شركتي را پياده كرد. اما درخصوص حاكميت شركتي بايد توجه داشت كه بخشي از آن الزام و بخشي ديگر مربوط به فرهنگ‌سازي مي‌شود. اگر شركتي تخلف كرد مي‌توان با جريمه آن را حل كرد اما تا زماني كه فرهنگ‌سازي صورت نگيرد مشكل اصلي سر جاي خود باقي است؛ همه بايد به اين باور برسند كه حاكميت شركتي مي‌تواند براي بهبود شرايط شركت مفيد واقع شود. حاكميت شركتي الزاما بروكراسي نيست، بلكه نظمي است مبتني بر قانون و هنوز گام‌هاي زيادي براي اجرايي شدن بايد برداشته شود؛ اين در حالي است كه بسياري از مديران ارشد شركت‌ها درك درستي از حاكميت شركتي ندارند.