گروه جهان
گزارش‌هاي ضد و نقيض درباره مرگ «اسلام كريم‌اف» رييس‌جمهوري ازبكستان بالا گرفته است. به اعتقاد كارشناسان خلأ جدي رهبري پس از كريم‌اف مي‌تواند ثبات اين كشور استراتژيك در آسياي مركزي را تهديد كند. به گزارش نيويورك‌تايمز، خبر بستري شدن اسلام كريم‌اف در بيمارستان را نخستين‌بار دخترش در فيس‌بوك اعلام كرد. كمي بعد خبرگزاري «فرغانه»، سايت خبري مستقر در مسكو كه از سال 2005 در ازبكستان فيلتر شده، به نقل از منابع ناشناس دولتي اعلام كرد كه اسلام كريم‌اف بعد از 25 سال حكومت بر اين كشور در اثر سكته قلبي جانش را از دست داده است. اين خبر بازتاب گسترده‌يي در رسانه‌هاي خبري روسي داشت. در حالي كه هنوز مسوولان دولتي در ازبكستان اين خبر را تاييد نكرده‌اند، خبرگزاري دولتي ريانووستي در روسيه به نقل از منابع دولتي گزارش داده كه كريم‌اف همچنان زنده است و شرايط جسماني‌اش ثابت شده است. پس از آن بود كه شبكه تلويزيوني دولتي ازبكستان بدون اشاره‌يي به اين خبر همانند گذشته اسلام كريم‌اف را رهبري فعال نشان داد. پيتر لئونارد، از سردبيران پايگاه خبري يوروآسيانت در توييتر نوشته كه تلويزيون دولتي ازبكستان برنامه‌يي درباره كنسرو گوجه‌فرنگي پخش كرد!
در بحبوحه گزارش‌هاي متناقض روز دوشنبه، تاكنون هيچ نشانه‌يي از ناآرامي مردمي يا حتي پريشاني در ازبكستان به عنوان بزرگ‌ترين كشور در آسياي ميانه با بيش از 31ميليون جمعيت ديده نشده است. گزارش‌ها از تاشكند حاكي از آن است كه اوضاع همچون هميشه است و تنها در اطراف بيمارستان محل بستري اسلام كريم‌اف تدابير امنيتي شديدي برقرار شده است.
بحران جانشيني در ازبكستان
اما آنچه نگراني‌هاي زيادي را ايجاد كرده نگراني‌ها درباره ازبكستان پس از كريم‌اف است. طبق قانون اساسي اين كشور، پس از مرگ اسلام كريم‌اف، رييس سناي ازبكستان براي سه ماه كنترل كشور را در دست مي‌گيرد تا تداركات برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري جديد فراهم شود. انتخابات رياست‌جمهوري در ازبكستان همواره با نتايج مشخصي همراه بوده است. با توجه به اينكه كريم‌اف 78ساله، بيمار يا فوت شده، پسر يا جانشين مشخصي ندارد كه آينده ازبكستان را اداره كند. به همين خاطر در حال توجه‌ها فورا به اين مساله جلب شده كه چه كسي قرار است، جانشين او شود.
به اعتقاد دانيل كيسلوف، سردبير فرغانه، وقوع «سناريوي برژنف» در ازبكستان پس از مرگ كريم‌اف غيرمحتمل نيست. اشاره او به مرگ لئونيد برژنف، سياستمدار و دبيركل كميته مركزي حزب كمونيست اتحاد شوروي از سال ۱۹۶۴ تا ۱۹۸۲ بود كه مرگش با تاخير اعلام شد. كيسلوف پيش‌بيني كرد در صورت بروز بحران رهبري اين نيروهاي پليس مخفي هستند كه قدرت را در دست خواهند گرفت. او گفت: «كريم‌اف سيستم قدرت بسيار باثباتي ايجاد كرده است كه بر پايه قدرت سرويس‌هاي ويژه است. صرف‌نظر از اينكه چه كسي شخصيت اصلي در اين كشور مي‌شود، قدرت واقعي در دستان سرويس‌هاي ويژه خواهد بود.»
شرايط وخيم جسماني
تمام اخبار تاييد نشده و شايعات در يك نقطه اشتراك دارند و آن وخيم بودن شرايط جسماني اسلام كريم‌اف است. ثبات در ازبكستان به‌عنوان تقاطع آسياي‌ميانه براي روسيه، چين و ايالات متحده امريكا اهميت دارد. برخي ازبك‌ها هم در ميان شبه‌نظاميان داعش در خاورميانه ديده شدند اما آنها تهديد داخلي چندان بزرگي به حساب نمي‌آيند. در مسكو ديميتري پسكوف، سخنگوي رياست‌جمهوري آرزوي بهبودي فوري براي كريم‌اف كرد. او گفت: چندان مناسب نيست كه درباره آينده ازبكستان پس از مرگ كريم‌اف گمانه‌زني شود.
اواخر روز يك‌شنبه دولت ازبكستان براي نخستين‌بار بيانيه‌يي درباره وضعيت جسماني رييس‌جمهور منتشر كرد. اين بيانيه حاكي از آن بود كه رييس‌جمهوري اين كشور در بيمارستان بستري است و هيچ‌گونه اطلاعات ديگري داده نشد. بعد از آن روز دوشنبه دختر كوچك او «لولا كريم‌اف-تيليائواي» 38ساله، سفير ازبكستان در يونسكو در فيس‌بوك خودش به سه زبان ازبك، روسي و انگليسي اين خبر را اعلام كرد. او نوشت: «قصد دارم در اينجا درباره حوادث غم‌انگيزي كه بر خانواده ما وارد شده، بنويسم. پدرم پس از خونريزي مغزي روز شنبه در بيمارستان بستري شد و الان در بخش مراقبت‌هاي ويژه در حال درمان است. در حال حاضر شرايط پدرم باثبات است و براي گمانه‌زني بسيار زود است.» لولا در پايان نوشته‌اش درخواست كرد كه هيچ‌گونه گمانه‌زني صورت نگيرد. اين اطلاعيه تنها اين مساله را بر سر زبان‌ها انداخت كه كريم‌اف از تعيين جانشين خودداري كرده است. سال‌ها مردم گمان مي‌كردند كه اسلام كريم‌اف دختر بزرگش «گلنار كريم‌اف» را به عنوان جانشين تعيين كند. گلنار 44 ساله تاجر، ديپلمات، خواننده پاپ و طراح است و در سال 2013 پس از اتهامات ارتشا و فساد مالي از شكوهش كم شد. اين در حالي است كه از او در اسناد ديپلماتيك فاش شده امريكا به عنوان «بارون سارق» و «نامحبوب‌ترين فرد»در اين كشور ياد شده است. گلنار كريم‌اف در پي تحقيقات در اروپا و امريكا به ظن دريافت صدها ميليون دلار رشوه در ارتباط با مجوزهاي تلكام در ازبكستان از ديد انظار عمومي خارج شده است. سال 2014 فاش شد كه او دست‌كم يك‌سال در حبس خانگي بوده است و چندين نفر از افراد وابسته به او دستگير و زنداني شده‌اند. گمان مي‌رود همسر كريم‌اف، «تاتيانا كريم‌اف» و «رستم اينوياتوف»، رييس پليس مخفي ازبكستان نفوذ بالايي براي تعيين جانشين داشته باشند اما احتمال اينكه شخصا اين پست را به دست بگيرند، اندك است. «شوكت ميرضيايف»، نخست‌وزير ازبكستان هم كه متحد كرملين محسوب مي‌شود، در كنار «رستم عظيم‌اف»، معاون نخست‌وزير و وزير دارايي جزو گزينه‌هايي هستند كه بيشترين اجماع روي نامزدي آنها وجود دارد.
25 سال اقتدار
اسلام كريم‌اف در سال 1989 براي نخستين بار به رهبري ازبكستان كه هنوز بخشي از اتحاد جماهير شوروي بود، انتخاب شد. پس از فروپاشي شوروي در سال 1991 و پيروزي در انتخابات كارش را در پست رياست‌جمهوري ادامه داد. او از پيش براي حذف تمام اپوزيسيون سياسي، رسانه‌هاي خبري آزاد و سازمان‌هاي حقوق بشري از طريق كشتارها، حبس يا تبعيد برنامه‌ريزي كرده بود. سياه‌ترين نقطه در كارنامه كاري او كشتار صدها غيرنظامي از جمله زنان و كودكان در سال 2005 است. اين افراد در آن سال براي اعتراض به مشكلات اجتماعي و اقتصادي در شهر انديجان با شليك گلوله از پاي درآمدند. اين كشتار موجب شد تا اروپا و ايالات متحده امريكا براي مدتي از اسلام كريم‌اف فاصله بگيرند و امريكا هم تحريم‌هاي نظامي اعمال كرد. اما ازبكستان يك منبع حياتي براي نيروهاي غربي محسوب مي‌شود كه از دولت افغانستان عليه طالبان حمايت مي‌كنند؛ بنابراين روابط مجددا ظرف چند سال احيا شد و باثبات باقي ماند. «استيو اسواردلو»، مدير بخش تحقيقات آسياي ميانه در ديد‌بان حقوق بشر در اين باره گفت: «كريم‌اف به عنوان انساني حيله‌گر و مستبدترين حاكم خودكامه نه تنها در فضاي پس از شوروي بلكه در سراسر جهان شناخته مي‌شود.»
نگراني‌ها درباره جانشيني رييس‌جمهوري ازبكستان بالا گرفت
احتمال تكرار «سناريوي برژنف» در مرگ اسلام كريم‌اف
صاحب‌خبر -