دختران به عنوان مادران نسل های آینده اهمیت زیادی دارند و دولت به منظور تامین سلامت روانی و اجتماعی آن دسته از مادران آینده که در معرض آسیب ها و تهدیدهای اجتماعی قرار دارند مسوولیت سنگینی برعهده دارد و با ایجاد خانه های سلامت به عنوان مرکز نگهداری، حفظ منزلت و بازگشت آنها به کانون خانواده نقش ایفا می کند.
به منظور بررسی نقش و خدمات خانه سلامت به دختران در معرض آسیب های اجتماعی در اردبیل با مدیرکل بهزیستی این استان ه گفت و گو نشسته ایم :

** آقای دکتربهزاد ستاری بفرمائید که سازمان بهزیستی در سلامت روانی و اجتماعی دختران در جامعه چه نقش و مسوولیتی دارد؟
*** برای اینکه انسانها در جامعه زندگانی سالمی داشته باشند و فرصت لازم برای رشد طبیعی را بدست آورند و بتوانند توان و استعدادهای بالقوه خویش را بالفعل ساخته و از گزند هرنوع آسیب در امان بمانند باید بتوانند از مواهب اجتماعی و اقتصادی موجود در جامعه به طور برابر استفاه کنند. اگر به دلایل فردی، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی عده ای از افراد جامعه از جمله دختران از حضور در اجتماع ، تعلیم و تربیت و فعالیت های اقتصادی منع شوند طبعا فرصتی برای آسیب پذیری بیشتر آنان فراهم خواهد شد.
از این رو دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی به منظور نگهداری و حمایت از دختران نیازمند حمایت های اجتماعی تا زمان استقلال و خودکفایی فردی و اجتماعی آنان اقدام به ایجاد خانه های سلامت برای دختران نموده است.

** خانه سلامت به چه نوع مراکزی اطلاق می شود؟
*** به مراکزی گفته می شود که طبق وظایف قانونی سازمان بهزیستی، دختران بالای 18 سال فاقد مشکلات اخلاقی درمعرض آسیب های اجتماعی و فاقد حمایت های خانوادگی و اجتماعی را که از نظر سلامت روانی و اجتماعی در معرض خطر هستند و اقدام به فرار از خانه و خانواده کرده اند را تحت پوشش قرار می دهد و از طریق ارایه خدمات تخصصی زمینه های کسب استقلال روحی، روانی، اقتصادی و اجتماعی آنها را فراهم آورده و آنان را در تامین حداقل نیازهای اقتصادی و جلوگیری از ابتلا به آسیب های اجتماعی یاری می نماید و شرایط بازگشت دختران به آغوش گرم خانواده و زندگی سالم را فراهم می کند.

** سابقه فعالیت خانه سلامت در استان اردبیل به چه سالی بازمی گردد و چند نفر از خدمات آن بهره مند شده اند؟
*** خانه سلامت اردبیل از سال 80 شروع به فعالیت نموده است و تاکنون تعداد 219 دختر بالای 18 سال فاقد مشکلات اخلاقی و در معرض آسیب و نیازمند حمایت های اجتماعی تحت پذیرش، نگهداری، ساماندهی و توانمندسازی آن مرکز قرار گرفته اند.
در آن مرکز کارشناسان مجرب و تخصصی به صورت شبانه روزی به ارایه خدمات تخصصی مددکاری اجتماعی، روانشناسی، مشاوره، پزشکی، روانپزشکی، حقوقی، آموزشی و حرفه ای به دختران مراجعه کننده می پردازند.

** نحوه ارجاع و پذیرش دختران در مرکز خانه سلامت چگونه است؟
*** از طریق مرکز مداخله در بحران فردی، خانوادگی، اجتماعی، خط تلفن 123 اورژانس اجتماعی، خودروهای خدمات اجتماعی سیار 123 سازمان بهزیستی، قوه قضائیه، نیروی انتظامی و سایر سازمان ها و نهادها ارجاع داده می شوند اما پذیرش دختران جهت نگهداری موقت شبانه روزی فقط توسط مرکز مداخله در بحران فردی، خانوادگی و اجتماعی انجام می گیرد و ساماندهی آنها توسط مراکز خانه سلامت بهزیستی انجام می گیرد.

** چه خدماتی برای آنها ارایه می شود و شیوه ساماندهی دختران در خانه سلامت بهزیستی به چه شکلی است؟
*** شناسایی، جذب، پذیرش و نگهداری موقت در مرکز شبانه روزی، خدمات روانشناسی، مددکاری اجتماعی، حمایت های مالی براساس دستورالعمل جهت توانمند سازی، خدمات پزشکی، درمانی و روانپزشکی رایگان، مصاحبه تشخیصی با فرد و خانواده، آموزش های معنوی و مذهبی، آموزش مهارت های زندگی، سوادآموزی و حرفه آموزی، غنی سازی اوقات فراغت، تامین فرصت های مناسب جهت رشد اجتماعی، بازدید مددکاری از منزل، خدمات آموزشی در زمینه های پیشگیری از اعتیاد، تماس با خانواده و تشکیل جلسه های متعدد مشاوره و مصاحبه، فراهم نمودن شرایط ادامه تحصیل افراد بازمانده از تحصیل، تامین سلامت روانی و اجتماعی، بررسی ویژگی های شخصیتی، توانمندسازی و فراهم آوردن شرایط بازگشت به خانواده یا تشکیل زندگی سالم و مستقل از جمله خدماتی است که در مرکز خانه سلامت ارایه می شود.
از آنجائیکه که خانواده منشا امنیت و آرامش روانی نوجوانان و جوانان است و مهم ترین عامل رشد و تکامل فرد محسوب می شود بازگشت به خانواده(تحویل به بستگان سببی یا نسبی) مهم ترین هدف مرکز خانه سلامت است در صورتی که جو خانواده آشفته، نابسامان و نابهنجار باشد و امکان در معرض آسیب بودن فرد در محیط خانواده وجودداشته باشد و یا سرپرست موثری برای فرد موجود نباشد در خصوص استقلال وی و یا ارجاع به مراکز نگهداری روزی اقدام می شود.

**خدمات و اقدام های بهزیستی چه اندازه در بازگشت دختران فراری به آغوش خانواده ها موفق بوده است؟
*** از سال 80 که خانه سلامت بهزیستی اردبیل فعالیت خود را آغاز نموده است تاکنون همه 219 نفر پذیرش شده با روش های ارایه ودیعه مسکن، حرفه آموزی، مهارت افزایی، تامین منابع بانکی و دادن سرمایه کار ساماندهی شده و یا به آغوش خانواده های خود بازگشته اند و در حال حاضر حدود 10 نفر در خانه سلامت نگهداری می شوند.

** بر اساس تجارب شما مهمترین علت های فرار دختران از خانه و خانواده چیست؟
*** شمار قابل توجهی از دختران به علت بدرفتاری، بی توجهی، ضرب و جرح از سوی والدین و سایر اعضای خانواده نظیر نامادری و ناپدری اقدام به فرار می کنند و همچنین تحت فشار قرار دادن بیش از حد، تنبیه بدنی و ضرب و جرح، سوء استفاده جنسی، واداشتن به کارهای سخت و طاقت فرسا، فقدان یک پشتیبان لازم و مناسب، نبود ساختار مناسب حقوقی و قضایی برای دفاع، شکست در زندگی مشترک و طلاق یا فوت یکی از والدین و ناسازگاری با افراد جایگزین علت های بروز این پدیده و مشکل است.

** برای جلوگیری از فراهم شدن زمینه فرار دختران از خانواده ها چه باید کرد و سازمان بهزیستی در این خصوص چه نقشی ایفا می کند؟
*** به استناد اطلاعات به دست آمده بیشتر دختران فراری از بین خانواده های نابسامان یا فرزندان طلاق هستند ازاینرو به کارگیری تمهیدات لازم جهت کاهش نرخ طلاق و اختلافات حاد زناشویی از طریق تقویت مراکز مشاوره، اجبار به شرکت در کلاس های آموزش حقوق و تکالیف زوجین قبل از عقد ضروری است. جنانچه خانواده ای به دلیل اعتیاد، مرگ والدین، بیکاری همسر، بیماری و نظایر آن از هم گسسته شود می توان خانواده را موظف نمود که وضعیت حضانت و تربیت فرزندان را به سازمانی که از سوی دولت مشخص می شود گزارش نماید و آن سازمان در رفع مشکلات فرزندان چنین خانواده هایی تلاش نماید و نسبت به رفع خشونت ها و مشکلات این خانواده ها اقدام کند.
نوجوانی و جوانی به عنوان دوره ای که فرد به هویت واقعی خویش دست می یابد و میل به اظهار وجود و اثبات خود دارد یکی از مهمترین مراحل زندگانی آدمی محسوب می شود و آخرین مرحله تحول شناختی و گذار از مرحله پیرو دیگران بودن به دوره مستقل بودن است؛ از اینرو می توان گفت بیشتر انحرافات انسان ها ریشه در ناکامی های اولیه زندگی دارند و عوامل متعددی در پیدایش بزهکاری و رفتارهای نابهنجار و آسیب زا موثر هستند و فرد مرتکب شونده تنها بخشی از آن است.

** برای جلوگیری از بروز مشکل فرار دختران چه راهکارهایی را برای خانواده ها پیشنهاد می کنید؟
*** شناخت نیازهای روانی و کیفیت ارضای این نیازها، توجه به مشکلات عاطفی- روانی همچون افسردگی، خیالبافی، بدبینی، خودکم بینی، خودبزرگ بینی، ترس، اضطراب، پرخاشگری و حذف فاصله والدین با فرزند، تقویت اعتقادهای نوجوانان، ایجاد سازگاری در محیط خانه، ایجاد بستر مناسب برای احساس امنیت و آرامش و درک متقابل والدین و فرزندان، توجه به مشکلات اخلاقی-رفتاری همچون تماس تلفنی و نامه نگاری با جنس مخالف، غیبت از مدرسه می تواند در کاهش این پدیده موثر باشد.

** از دیدگاه شما چه اقدام هایی در سطح جامعه برای جلوگیری از بروز آن مشکل لازم است؟
*** توجه ویژه به ارتقا سلامت روانی و اجتماعی دختران از طریق افزایش روحیه مشارکت محوری، آموزش های لازم برای جامعه پذیر بودن آنان، افزایش کیفیت زندگی دختران در جامعه تاثیر زیادی بگذارد و موجب سلامت روان و جسم گشته و نقش بسزایی در جلوگیری از برخی ناهنجاری های اجتماعی نظیر دختران فراری در جامعه و پرورش نسلی سالم ایفا کند.
همچنین برنامه ریزی گسترده به منظور ارایه آموزش های مهارتی، ارتباطی، سبک زندگی و نظایر آن به دختران می تواند باعث توانمند سازی جامعه خواهد شد و گروه هدف، ارزشمند شدن فعالیت های خود را در جوامع بهتر و بیشتر احساس خواهندکرد و بررسی عوامل جمعیت شناختی، اجتماعی، روانی و فرهنگی دختران جامعه می تواند عامل موثری بر رشد سلامت روانی و اجتماعی جامعه باشد.
** آقای ستاری از وقتی که در اختیار خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز اردبیل قرار دادید متشکریم و برای شما و همکارانتان سلامتی و توفیق آرزو می کنیم.
مصاحبه : عیسی پاشاپور
7124/6016