اعتماد| كساني كه براي نخستين‌بار نام «اينترنت ملي» را شنيدند و سوال‌هاي فراواني در خصوص محدوديت‌هاي احتمالي چنين شبكه‌اي به ذهن‌شان رسيد، حالا بيش از يك دهه به عمرشان اضافه شده است و پس از گذر اين سال‌ها، روز گذشته سرانجام فاز نخست شبكه ملي اطلاعات افتتاح شد و البته واكنش‌هاي كاربران در شبكه‌هاي اجتماعي به اين خبر، نشان از اين دارد كه بسياري از سوال‌هايي كه يك دهه پيش مطرح بود همچنان بر جاي خود باقي است. هر چند به نظر مي‌رسد مسوولاني كه روز گذشته در اين مراسم حضور داشتند تلاش داشتند تا در ميان سخنراني‌هاي خود به بخشي از دغدغه‌هايي كه نام «شبكه ملي» با خود به همراه دارد پاسخ دهند و اين اطمينان را ايجاد كنند كه كاربران قرار نيست در انتظار محدوديت‌هاي بيشتري براي دسترسي به اطلاعات باشند. معاون اول رييس‌جمهور، به عنوان عالي‌ترين مقام حاضر در اين مراسم لازم دانست تاكيد كند كه راه‌اندازي اين شبكه سد راه دسترسي به اطلاعات نيست: «دولت تدبير و اميد از ابتداي كار خود به دنبال آن بوده كه مردم به‌طور آزاد به اطلاعات دسترسي پيدا كنند. »
اسحاق جهانگيري معتقد است كه راه‌اندازي شبكه ملي اطلاعات اساسي‌ترين اقدام در دولت يازدهم است، شبكه‌اي كه راه‌اندازي آن به گفته او ۲۰هزار ميليارد تومان هزينه براي دولت داشته است: « زماني تحولات در دنيا مربوط به دسترسي به انرژي بود و امروز اين تحولات به سمت دسترسي به اطلاعات سوق پيدا كرده است. بر اين اساس بايد شرايطي به وجود آوريم كه بهترين روش دسترسي به اطلاعات ايجاد شود. براي اين كار بزرگ حدود ۲۰ هزار ميليارد تومان طي سه سال سرمايه‌گذاري شده است كه سهم بخش دولتي ۲۰ درصد و سهم بخش غيردولتي ۸۰ درصد بوده است. البته سهم ۲۰درصدي دولت نيز به روش‌هايي غير از استفاده از بودجه هزينه شده است. » او مي‌گويد كه طرح شبكه ملي اطلاعات مهم‌ترين قدم در راه دسترسي آسان، امن، باكيفيت و سريع به اطلاعات است. معاون اول رييس‌جمهور با بيان اينكه شبكه ملي اطلاعات دسترسي آزاد، ارزان و امن را براي مردم فراهم مي‌كند، خاطرنشان كرد: «مطابق اسناد بالادستي نظام بايد ۶۰ درصد خانوار ايراني در اين شبكه داراي ارتباط پرسرعت شوند و دولت الكترونيكي و دولت همراه به سرعت در اين بستر محقق شود. » جهانگيري به انتقادهايي كه در مورد راه‌اندازي اين شبكه مطرح شده است هم اشاره گذرايي داشت: «برخلاف نظر بسياري از مخالفان كه شبكه ملي اطلاعات تنها مختص ايران بوده و به لحاظ امنيتي ايجاد شده است، بايد بگوييم كه راه‌اندازي اين شبكه در بسياري از كشورهاي توسعه‌يافته نيز در كنار اينترنت جهاني انجام شده و بسياري از اين كشورها صاحب اين نوع شبكه هستند. »
اين اينترنت درون مرزي نيست
وزير ارتباطات هم در مراسم افتتاحيه تلاش داشت تا نگراني در خصوص ايجاد محدوديت براي كاربران با راه‌اندازي شبكه ملي را مرتفع كند: «شبكه ملي اطلاعات هيچ محدوديتي براي كاربران ايجاد نمي‌كند. كاربران پس از اين، اطلاعات و خدمات را با كيفيت بهتر، سرعت بالاتر و تعرفه كمتر دريافت مي‌كنند. » محمود واعظي هم مانند معاون اول رييس‌جمهور انتقادها به اين طرح را وارد ندانست و گفت: « كساني كه بيشترين حمله را به شبكه ملي اطلاعات مي‌كنند خودشان در زمان روي كار بودن دولت شان كوچك‌ترين كاري انجام ندادند. »
معاون وزير ارتباطات يك روز پيش از مراسم افتتاح شبكه ملي گفته بود كه آنچه سال‌ها قبل به عنوان «اينترنت ملي» مطرح شده بود تنها يك توهم بوده است. نصرالله جهانگرد، در پاسخ به اين سوال كه راه‌اندازي شبكه ملي اطلاعات منجر به محدوديت و قطع خدمات دهي اينترنت به كاربران كشور نمي‌شود، گفت: «اين موضوع توهمي بود كه پنج، شش سال پيش شكل گرفت و بحث اينترنت ملي مطرح شد. اما در نخستين مصاحبه‌ام با رسانه‌ها در زمان روي كار آمدن دولت تدبير و اميد اين موضوع را رد كردم و گفتم كه چيزي به عنوان اينترنت ملي وجود ندارد.» و در توضيح چگونگي كاركرد اين شبكه توضيح داد: « در شبكه ملي اطلاعات اختيار استفاده از اينترنت با خود كاربران است. در واقع روال مثل استفاده از تلفن است كه مشتركان هر زمان دو صفر را بگيرند وارد شبكه ارتباطي بين‌الملل مي‌شوند. شيوه مسيريابي در شبكه ملي اطلاعات كمي متفاوت است و اگر ميزباني داخل كشور باشد، مسيردهي با سرعت و كيفيت بهتري انجام مي‌شود. » او در روز افتتاحيه صحبت‌هاي خود در خصوص ويژگي‌هاي اين شبكه تكميل كرد: « پيش از دولت تدبير و اميد، 90 درصد ترافيك كشور در بخش ارتباطات از خارج تامين مي‌شد و تنها 10 درصد داخلي بود. اكنون اين ظرفيت به بيش از 40 درصد داخلي رسيده و هدف‌گذاري براي رسيدن به 80 درصد است. امنيت شبكه ملي اطلاعات بسيار بالا است و كاربر بدون هويت دراين شبكه نخواهيم داشت، حمله هكري نيز نمي‌تواند كاربران اين شبكه را هدف قرار دهد. »
دبير شوراي‌عالي فضاي مجازي هم در اين جلسه بحث شبكه ملي را بحثي «سهل و ممتنع» توصيف كرد. فيروزآبادي گفت: «بحث شبكه ملي اطلاعات بحثي سهل و در عين حال ممتنع است؛ سهل به اين دليل كه مطلب خيلي روشن است و ممتنع از اين نظر كه معمولا برداشت‌هاي متفاوتي از شبكه ملي وجود دارد و بارها خبرنگاران از بنده پرسيدند كه آيا اين شبكه راه‌اندازي شده يا خواهد شد و بعضا مسوولان هم اين برداشت را داشتند كه اين شبكه در حد شبكه اختصاصي در چارچوب مرزهاي ملي است، در حالي كه بر اساس تعريف شوراي‌عالي فضاي مجازي اين شبكه به هيچ‌وجه اختصاصي در چارچوب مرزهاي جغرافيايي ايران تعريف نشده است. »
بنا بر توضيحاتي كه در طول روزها و سال‌هاي گذشته در خصوص شبكه ملي بيان شده است با راه‌اندازي اين شبكه قرار نيست تغيير محسوسي در نوع استفاده از اينترنت رخ دهد. مسوولان مي‌گويند با جايگزين شدن پهناي باند داخلي به جاي پهناي باند بين‌المللي براي اتصال به اينترنت، سرعت استفاده از اينترنت افزايش پيدا مي‌كند و هزينه‌ها كاهش خواهد يافت. اين شبكه در سه فاز تعريف شده و قرار است فاز دوم آن با هدف رشد و ارتقاي شبكه در دهه فجر ۹۵ با هدف دسترسي به خدمات ويديويي داخلي با هزينه مقرون به صرفه براي كاربران نهايي، توسعه كسب و كارهاي مبتني بر IT و افزايش كيفيت خدمات زيرساختي براي بنگاه‌هاي اقتصادي فراهم شود. در فاز سوم دسترسي به محتوا و خدمات باند پهن داخلي در سراسر كشور به صورت مقرون به صرفه و باكيفيت و نيز گسترش ظرفيت‌هاي زيرساختي و امكانات لازم براي شركت‌هاي داخلي در بازار منطقه و بين‌الملل و در نهايت تحقق كامل استقلال زيرساخت ارتباطي كشور، حفظ حريم خصوصي و رشد كسب و كارهاي فناوري اطلاعات و خدمات دولت الكترونيك بر روي اين شبكه ملي فراهم مي‌شود.