مقامات ایالات متحده روی اهمیت استفاده نظامی روسیه از یک پایگاه هوایی در ایران کار کردهاند و به نظر میرسد دست وزارت امور خارجه آمریکا به خاطر این مسئله بسته است. مارک تونر سخنگوی وزارت امور خارجه به خبرنگاران گفت: «ما در تلاشیم ارزیابی بهتری از آنچه میگذرد به دست آوریم، اما اساسا این مسئله، مفید به فایده نیست». آخرین نکتهای که تونر به آن اشاره کرده، کاملا درست است. از دیدگاه واشنگتن -که در تئوری، هنوز خواهان کنارهگیری بشار اسد رئیسجمهور سوریه است- نزدیکی بیشتر مسکو و تهران به معنای درگیری بیشتر در منطقه است.
ژنرال دیوید بارنو که از سال 2003 تا 2005 فرمانده نیروهای ائتلاف در افغانستان بوده، همکاری نظامی روسیه و ایران را خالصترین شکل سیاست پوتین میداند و میگوید: «این مسئله بار دیگر به ما گوشزد میکند که ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه میخواهد روسیه بار دیگر بهعنوان یک قدرت نظامی اصلی مطرح شود. قدرت نظامیای که از هر فرصتی برای تضعيف ایالات متحده و دوستانش استفاده میکند. ایران استفاده روسیه از یکی از پایگاههای هواییاش را توجیه کرده و نام آن را گسترش مشارکت دفاعی دوستانه علیه گروههای تکفیری در سوریه گذاشته است. با این همه تصمیمگیری برای دعوت روسها به خاک ایران چنان جنجالبرانگیز بوده که وزیر دفاع ایران عملکرد بعدی روسها را «بیمعرفتی» آنها نامیده است. به نظر میرسد اکنون دو طرف دست از این همکاری نظامی با استفاده از پایگاههای هوایی ایران کشیدهاند. به طرزی که برخورد با این مسئله بهعنوان واقعهای که یک بار رخ داده و دیگر تکرار نخواهد شد، جذاب شده است. در حقیقت این مسئله، چه از نظر جهتگیری جنگ سوریه و چه از نظر دینامیسم سیاسی وسیعتر این غائله، مسئلهای بزرگ است».
1) با حضور موقت در غرب ایران، بمبافکنهای دوربرد روسی TU-22M نیازی به سوخت کمتری دارند و سوخت کمتر موجب امکان حمل سلاحهای آتشزای بیشتری میشود. علاوه بر این، استفاده از سوخت کمتر به بمبافکنهای روسی زمان بیشتری برای دورزدن و حمله مکرر میدهد. پرواز بمبافکنهای روسی از ایران همچنین از نگرانیهای آنها میکاهد. به عبارتی دیگر لازم نیست خلبانهای روس نگران عبور از فضای سرزمینی ترکیه باشند و مسیر جایگزین یعنی کشوری که هنوز برای حفاظت از آسمان کشورش توانمند نیست، برای خلبانها امنتر و برای دولت روسیه کمخرجتر است. براساس همین فاکتورهاست که مقامات نظامی روسیه ممکن است دوباره از ایرانیها بخواهند نقش مهماندار را بازی کنند و این همکاری در صورتی تکرار میشود که ایرانیها این درخواست را قبول کنند.
2- بخش مهمی از مسئله احتمالا همان اشاره طعنهآمیز ژنرال بارنو درباره «سیخونکزدن به چشم ایالات متحده» است. هرچند پایگاه هوایی همدان متعلق به ایرانیهاست و روسها در آن تنها میهمان هستند اما یک روش دیگر روسها برای شرمسارکردن دولت اوباما در انظار عمومی توسط پوتین است و نشان میدهد تا چه حد سیاست آمریکا در سوریه سست و درهمپیچیده است. روسها میدانند در سوریه چه میخواهند. حکومت دمشق مشتری آنهاست و آنها از منابع نظامی برای تحکیم و استواری حکومت اسد و استحکام موضع خودشان استفاده میکنند. این مسئله وقتی مذاکرات صلح دوباره برقرار شود، راه را برای کسب منفعت روسیه در هرگونه معامله ممکنی هموار میکند.
3- ایرانیها با دعوت از بمبافکنهای روسی برای حضور در ایران تصمیمی تاریخی گرفتهاند. حفظ بشار اسد به اندازه کافی برای منافع سیاست خارجی ایران در منطقه مهم است و ایرانیها به دلیل این منافع حاضر شدهاند سبقه 35ساله سیاست خارجی خود را تغییر دهند. سبقهای که شامل دعوتنکردن از نیروهای نظامی خارجی به خاک ایران میشود. گفتنی است همکاری نزدیکتر ایرانیها با روسیه درباره سوریه خوشبینی برخی از مقامات آمریکایی در دولت اوباما را که میگویند پس از امضای توافقنامه هستهای، تهران رفتار خود را در منطقه متعادل خواهد کرد، توجیهناپذیر میکند. رسیدن به سازش درباره تواناییهای غنیسازی هستهای تهران و تماسهای بیشتر و متناوب بین دیپلماتهای دو کشور با وجود اینکه ایالات متحده و ایران هنوز در طرفها مخالف در بزرگترین منازعه خاورمیانه قرار دارند؛ خود قدمی به پیش است.
چرا حضور بمبافکنهای روسی در ایران مهم است
ترجمه: شهرام زرندار
صاحبخبر -