یادداشت / یک نگاه به زمین لرزه اخیر در آماتریچه ایتالیا
آسیبپذیری یک کشور صنعتی
صاحبخبر - مهدی زارع استاد پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله در ساعت 3:36 بامداد سوم شهریور به وقت محلی زمین لرزه در «آماتریچه» (Amatrice) در استان ریتی، شمال لاتزیو و در فاصله حدود 140 کیلومتری رُم پایتخت ایتالیا، با بزرگای 6.2 ریشتردرمنطقه مرکزی ایتالیا رخ داد و با 291 کشته تأیید شده (تا پایان روز چهارم بعد از حادثه) همراه شد. محدوده کشور ایتالیا در جنوب اروپا در مرز برخورد دو ورقه آفریقا و اوراسیا، پهنهای بسیار لرزهخیز است، به نحوی که در حدود 2500 سال اخیر، 560 زلزله شدید و با آثار تخریبی در آن روی داده است (حدود هر چهار و نیم سال یک رخداد!). زلزلهها در ایتالیا در بعضی مناطق مانند پهنه پیرامون رم و کوه اتنا با بزرگای معمولاً کمتر و البته فراوانتر رخ میدهند و در بعضی نواحی دیگر مانند همین پهنه آپنین (منطقه زلزله زده در سوم شهریور95) و ناحیه سیسیل زلزلهها با فراوانی کمتر ولی با بزرگای بیشتر و شدیدتر روی میدهند. ایتالیا کشور زلزلههای مخرب و مرگبار است، به نحوی که 7 زلزله با بزرگای بیش از 6.5 ریشتر در قرن بیستم در این کشور موجب مرگ حدود 150 هزار نفر شدند. معروفترین این رخدادها، زلزله 1908 مسینا با حدود 80 هزار کشته (بزرگای 7.1)، زلزله 1930 ایرپینا با حدود 7000 کشته (بزرگای 6.6)، 1976 فیورلی با 1000 کشته (بزرگای 6.6) و زلزله 1980 ایرپینا با حدود 9000 کشته (بزرگای 6.9) است. در سال 2009 زلزله لاکویلا با بزرگای 6.2 و 309 کشته (16 فروردین 1388) موجب خسارت گسترده در حدود 40 کیلومتری جنوب همین زلزله اخیر آماتریچه شد. البته زلزله لاکویلا علاوه بر مسأله خسارتها و خرابی گسترده با پیشبینی یک کارشناس آزمایشگاه به نام جیانپائولو جولیانی مسائل و پیامدهای گستردهای داشت. مسائلی که با تکذیب وقوع زلزله از سوی اعضای کمیته ملی ریسک کشوری ایتالیا (ادعای عدم وقوع که خود نوع پیشبینی بود!، در مقابل ادعای پیشبینی وقوع) و شکایت برخی از بازماندگان زلزله لاکویلا، با برگزاری دادگاه و فرآیندی حقوقی حدود 15 ماهه بین سالهای 2011 تا 2012 طول کشید و در نهایت محکومیت اعضای هفت نفره کمیته کشوری ریسک به «قتل عام غیرعمد» از سوی دادگاه همراه شد. البته بعد از این دادگاه پویشی بینالمللی از متخصصان زلزله در سراسر دنیا با امضای بیش از 2 هزار نفر به راه افتاد (و نگارنده نیز از امضاکنندگان این پویش بود)، که نتیجهاش توقف اجرای حکم این دادگاه شد. اهمیت این رخداد زلزله اخیر در آماتریچه، از آن رو است که این میزان آسیبپذیری و خطر بالا در کشوری از اعضای اتحادیه اروپا و گروه هفت کشور صنعتی است. ابهام در تعداد افراد زیر آوارمانده به توریستی بودن محل و فصل رخداد زلزله (تعطیلات تابستانی و تردد گردشگران در این منطقه خوش آب و هوا) مربوط است. وقوع حدود 400 پسلرزه همچنان به گسترش خرابیهای بیشتر و تخریب بناهای نیمه ویران انجامیده و پلیس مشغول مراقبت از محلهای آسیبدیده برای دورکردن مردم از کنار بناهای آسیبدیده در هنگام پس لرزههاست. زلزله بامداد چهارشنبه 3 شهریور از نظر گستردگی خرابیها و همچنین بزرگا، در حدود زمینلرزه 21 مرداد 1391 ورزقان در استان آذربایجان شرقی در ایران است. مقایسه این دو رخداد درسهای مهمی برای ما از نظر افزایش تابآوری وکاهش ریسک در ایران خواهد داشت.∎