در یکی دو دهه اخیر تقریبا تمامی رودخانه های گیلان از جمله سفید رود از یک سو با کاهش آب و از سوی دیگر مانند گهر رود و زرجوب با حجم بالای انواع آلاینده ها روبرو شده اند.
در برخی مواقع به دلیل کاهش آبدهی سفره های زیرزمینی از جمله چاه ها و چشمه ها و نوسانات آبی؛ به منظور تامین مستمر و پایدار آب شرب روستاییان از روش آبرسانی سیار استفاده می شود.
همچنین کمبود آب زراعی گاه منجر به بروز اختلاف بین کشاورزان در بعضی نقاط استان می شود.
*ظرفیت آبی استان گیلان
گیلان با دو و نیم میلیون نفر جمعیت معادل 3.3 درصد جمعیت کشور و 7.1 درصد منابع آبی تجدید شونده را در اختیار دارد.
سازمان آب منطقه ای گیلان مجموع آب های قابل دسترس در استان را سالانه معادل شش هزار و 913 میلیون متر مکعب شامل آبهای سطحی و آبهای زیرزمینی اعلام کرده است .
با وجود این که متوسط بارندگی در گیلان با یکهزار و 61 میلی متر در مقایسه با 250 میلی متر متوسط بارندگی کشور و حتی 750 میلی متر بارندگی جهانی چشمگیر است اما به گفته کارشناسان آب منطقه ای گیلان بیش از 75 تا 80 درصد آب تجدید شونده استان ، نابهنگام بوده و در فصل غیر زراعی جریان دارد.
از سویی شالیکاری سنتی بخش عظیمی از آبهای در دسترس را حریصانه می بلعد .
بر اساس آمار میزان مصرف سالانه آب در استان سه هزار و 500 میلیون متر مکعب است که بیشترین میزان مصرف در بخش کشاورزی و شالی کاری با 63.6 درصد است .
9.5 درصد منابع آبی قابل دسترس استان نیز در بخش آبزی پروری ، 4.7 درصد در بخش باغداری ، تولید انرژی برق آبی و غیره ، 3.7 درصد در بخش شرب و خدمات شهری و روستایی ،1.9 درصد در بخش صنعت و معدن و 16.6 درصد در محیط زیست مصرف می شود .
طبق برآوردهای صورت گرفته امکان تأمین و استفاده از منابع آب استان گیلان تا پایان چشم انداز 20 ساله 88 درصد از منابع سطحی ، 11 درصد زیر زمینی و یک درصد پساب است.
از این رو بر اساس اعلام سازمان آب منطقه ای گیلان با توجه به روند نزولی سرانه آب قابل دسترس در استان چنانچه برنامه ریزی مناسب برای کنترل، مهار، بهره برداری و مدیریت بهینه آن صورت نپذیرد، بروز تنش های آبی در استان اجتناب ناپذیر خواهد بود.
*چه باید کرد
سرپرست شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان در خصوص راهکارهای مقابله با تهدید کم آبی گفت : صرف نظر از کنترل و مهار آب، کاهش تلفات و ارتقای بازده آبیاری نیز از گام های اساسی در حفظ منابع آبی و بهره برداری بهینه از آن محسوب می شود .
مجید نیکخوی ، بهره گیری از سیستم های جدید آبیاری جهت استفاده مناسب و معقول از آب در بخش کشاورزی را از عوامل مهم صرفه جویی عنوان و خاطرنشان کرد همزمان با استفاده از سیستم های نوین، اعمال کنترل های لازم جهت دست یابی به حداکثر بهره وری را نیز باید مد نظر قرار داد.
*شالیزارها آب را می بلعند
گیلان دارای حدود 405 هزار هکتار اراضی کشاورزی است که 268 هزار و 500 هکتار آن اراضی زراعی و 135 هزار هکتار باغی است.
میزان آب مصرفی گیلان در بخش کشاورزی حدود 2.7 میلیارد متر مکعب است که 2.4 میلیارد متر مکعب آن در اراضی زراعی کشت برنج مصرف می شود .
بنابر این اختصاص افزون بر 63 درصد آب مصرفی به بخش کشاورزی ضرورت توجه به شیوه های جدید کشاورزی و آبیاری محصول در استان را ضروری می سازد .
صاحب نظران حوزه آب امیدوارند با بهسازی این بخش در افق 1404 میزان مصرف آب در بخش کشاورزی به 59.5 درصد کاهش یابد .
معاونت آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی گیلان در گفت و گو با ایرنا بستر تولید اراضی کشاورزی استان را 405 هزار هکتار شامل 238 هزار هکتار شالیزار عنوان کرد.
احمد زارع اظهار کرد : 268 هزار و 800 هکتار از این اراضی آبی و 136 هزار و 900 هکتار دیم هستند .
وی در خصوص راهکارهای کاهش مصرف آب کشاورزی تصریح کرد : آبیاری تحت فشار و سامانه های نوین آبیاری راندمان مصرف آب را تا 75 درصد ارتقاء می دهد.
زارع ، مدیریت آبیاری و اجرای شبکه های فرعی را از دیگر شیوه های کاهش مصرف خواند و افزود : اجرای این شبکه ها حدود 10 تا 15 درصد مصرف آب را مدیریت می کند.
وی با بیان این که هم اکنون در زمینه سامانه های نوین آبیاری موفق به تحت پوشش قرار دادن 11 هزار و 500 هکتار از اراضی کشاورزی استان شده ایم افزود: موظفیم تا افق 1404 این را به 30 هزار هکتار برسانیم.
وی خاطرنشان کرد : دولت برای این اجرای سامانه های نوین آبیاری تا 85 درصد تسهیلات در نظر گرفته و تنها 15 درصد سهم کشاورز است.
معاونت آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی گیلان اجرای طرح تجهیز نوسازی برای اراضی شالیزاری را دیگر راهکار کاهش مصرف بیان کرد.
به گفته وی از 238 هزار هکتار شالیزارهای استان ، 180 هزار هکتار قابلیت اجرای طرح تجهیز را دارد که تا امروز حدود 76 هزار و 500 هکتار انجام شده است.
زارع با بیان اینکه تا افق چشم انداز طرح تجهیز و نوسازی اراضی باید در این 180 هزار هکتار اجرایی شود خاطرنشان کرد : اجرای طرح تجهیز و سامانه نوین آبیاری نیازمند تامین اعتبار است.
*85 درصد کمک بلاعوض برای سیستمهای نوین آبیاری
کشاورزی اصولی و علمی در کنار شیوه های نوین آبیاری علاوه بر افزایش بازده موجب کاهش مصرف آب است .
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان در خصوص برنامه های این بخش برای کاهش میزان مصرف آب به خبرنگار ایرنا گفت : بحث سیستمهای آبی تحت فشار در دستور کار است و متقاضیان برای اجرای این سیستم آبیاری 85 درصد کمک بلاعوض از دولت دریافت می کنند.
حبیب جهان ساز خاطرنشان کرد : برای بهینه کردن مصرف آب ، کشت گیاهان دارای رشد سریع و دوران رسیدگی کوتاه بخصوص ارقام زودرس برنج با نیاز آبی کمتر و تولید بیشتر توصیه و ترویج می شود .
وی توزیع نهاده هایی مثل کودهای پتاسه که مقاومت گیاه را در مقابل خشکسالی افزایش می دهد ، تنظیم تقویم زراعی متناسب با موجودی آب
، همزمانی کشت یعنی شروع کشت توسط شالیکاران هم زمان با رهاسازی آب و انجام شخم های زمستانه و کشت با آب سطحی موجود و کاهش مصرف آب ذخیره شده را از دیگر راهکارهای ترویجی عنوان کرد.
*کاهش مصرف آب بخش آبزی پروری
بر اساس آمار، دیگر بخش پر مصرف آب در گیلان آبزی پروری است .
سالانه 50 هزار تن آبزیان در گیلان تولید می شود که عمدتا در استخرهای خاکی است.
میزان مصرف آب در بخش آبزی پروری نیز 9.9 درصد برآورد شده که پیش بینی برای 1404 کاهش آن به 7.7 درصد است.
معاونت آبزی پروری شیلات گیلان در خصوص راهکارهای کاهش مصرف آب برای آبزی پروری به ایرنا گفت : تلاش ما هدایت تولید آبزیان به سمت دریامحوری و استفاده بهینه از دریای خزر است .
احمد قناعت پرست اظهار کرد : در حوزه پرورش ماهیان گرمابی توصیه ما پرورش ماهی در سازه های غیرخاکی به جای استخرهای خاکی است.
وی تصریح کرد : همچنین با حمایت دولت تعداد مزارع ساحلی را از پنج مزرعه به 15 مزرعه افزایش داده ایم .
با توجه به روند گرمایشی کره زمین و افزایش مصرف و هدر رفت آب و کاهش منابع تجدید پذیر آب سالم ، اگر مدیریت مصرف آب را جدی نگیریم یقینا در آینده ای نزدیک با مشکلات بسیار برای تامین این مایه حیات روبرو خواهیم شد.
شتاب در هدر دادن آب و آلوده سازی آن ما و فرزندانمان را در آینده مجبور به استفاده جیره بندی شده از پسابهای تصفیه شده خواهد کرد.
با علمی کردن و مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی ، آبزی پروری ، صنعت ، مصارف خانگی ، حفاظت از جنگلها، دریا، رودخانه ها ، تالاب ، منابع آب زیر زمینی و کاهش مصرف سموم و شوینده ها و جلوگیری از آلوده کردن آب از این منابع ارزشمند حیاتی حفاظت کنیم .
6030/6070