به‌مناسبت فرا رسیدن هفته دولت و به‌منظور بررسی آسیب‌های تجمل‌گرایی دولتمردان، با دوتن از کارشناسان به گفت‌وگو پرداخته‌ایم:

احمد توکلی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی، اشرافی‌گری مسؤولان را پدیده‌ای سوء دانست و گفت: علاوه بر اینکه اسلام و ائمه(ع) به‌ویژه در دورانی‌که حکومت را در اختیار داشتند، بر پرهیز از تجمل‌گرایی و اشراف‌زدگی تأکید داشتند، بلکه امام راحل نیز در وصیتنامه‌شان فرموده‌اند: تا روزی‌که رییس‌جمهور، وزراء و نمایندگان مجلس، مردمی زندگی کنند، کارها درست پیش می‌رود، اما اگر رفیق سرمایه‌داری شوند باید فاتحه همه‌چیز را خواند، و رهبری هم اخیراً تصریح داشتند: «طمع‌کاری و آزمندی برخی مدیران، علتش اشرافی‌گری است.»

وی ادامه داد: علاوه بر این، در علوم انسانی به‌ویژه اقتصاد، سیاست و جامعه‌شناسی، مباحث مبسوطی در این‌باره مطرح شده است، یعنی علی‌رغم آنکه ما بسیاری از آراء آن‌ها را قبول نداریم، اما برخی نظریاتشان از برخی جهات عمل به قرآن و آموزه‌های دین است، پس باید مراقب باشیم تا مشمول سخن امیرالمؤمنین(ع) نشویم که فرمودند: مبادا آنان از شما در عمل به قرآن پیشی بگیرند!

*تأثیر زندگی حاکمان بر توسعه کشور

توکلی با بیان اینکه امروزه حکمرانی خوب نقشی مؤثر در توسعه دارد، اظهار کرد: مطالعات جدید اقتصاد و توسعه نشان می‌دهد کیفیت حکومت و طرز زندگی و تمایلات حاکمان در توسعه نقشی تعیین‌کننده دارد که این در علوم اقتصاد و سیاست منجر به مطالعات بین‌رشته‌ای شده و دستاوردهای بسیار خوبی به‌همراه داشته است.

این چهره سیاسی اصول‌گرا تصریح کرد: برای مثال اگر مدیران تجمل‌گرا شوند، اولاً تصمیماتشان تحت‌تأثیر تمایلاتشان قرارمی‌گیرد و چون تمایلات مصرفانه دارند از یاد فقرا به‌ویژه در کانون سیاست‌گذاری‌ها غافل شده و به‌سمت ثروتمندان سوق می‌یابند، ثانیاً وقتی مسؤولان خوی اشرافی بیابند، در توزیع منابع دچار انحراف می‌شوند و منابع بیش از آنکه به ترمیم شکاف‌های فقرا اختصاص یابد، به طبقات مرفه میل می‌کند که در نتیجه بروز این حالت، پدیده «گروه‌های از جامعه پرت‌شده و یا جدامانده از جمع» بروز می‌کند که تا وقتی صدا نداشته باشند، حکومت دست آن‌ها نمی‌افتد.

وی تأکید کرد: وقتی مصارف لوکس و اشرافی، اولویت مسؤولان و دولتمردان شود، بر تمایلات مردم نیز اثر می‌گذارد؛ چراکه بنابر روایت «مردم به رهبرانشان شبیه‌ترند تا پدرانشان»؛ یعنی از نظر روانشناسی الگوها به مردم خط می‌دهند. در نتیجه تقاضای کالای لوکس افزایش می‌یابد و درپی آن، عوامل تولید که معمولاً محدود است به تولید کالاهای لوکس، منجر به کاهش توان تولید کالای مصرفی عامه می‌شود، و در نتیجه قیمت‌ها بالا رفته و همین فقر را تشدید می‌کند.

چگونگی ابتلای مردم به فقر روانی احساسی

توکلی تجمل‌گرایی صاحبان قدرت و دولتمردان را سبب پیدایی پدیده «فقر روانی احساسی» دانست و بیان کرد: یعنی افراد در عین دارایی، احساس فقر می‌کنند؛ چراکه در مقایسه خود با گروه‌های مرجع و دولتمردان (در فرهنگ اسلام بر الگوپذیری از رهبران تأکید شده است)، احساس ضعف دارند. در نتیجه به سبک زندگی اشرافی میل می‌کنند و چون به آن نمی‌رسند، دچار حرمان و فقر احساسی می‌شوند.

بنابر گفته نماینده مردم در مجلس نهم، فقر مطلق که مانع از دستیابی گروه‌های ضعیف و فقیر به ضروریات زندگی می‌شود نیز خروجی دیگر میل مسؤولان به اشرافیت و تجمل است.

توکلی ابراز کرد وقتی بعد از جنگ، تجمل‌گرایی در زندگی مسؤولان رواج یافت، دیدیم دولت درپی اصلاحات اقتصادی، به تجمل‌گرایی تمایل پیدا کرد. حتی آقای هاشمی در نمازجمعه گفت باید مانور تجمل بدهیم! که در نتیجه چنین رویکردی مردم نوعی از فقرهای مذکور را تجربه کردند و توجه به زندگی مستضعفان کاهش یافت و متأسفانه در بخش بهداشت و درمان به اسم آزادسازی و خودکفایی بیمارستان‌ها، قیمت‌ها بالا رفت. لذا شاخص تورم در بخش بهداشت و درمانِ دولت آقای هاشمی، جز یک‌سال، در همه سال‌ها بالاتر از قیمت کل بود که مردم را درمانده کرد.

وی افزود: امیرالمؤمنین(ع) به عثمان‌بن‌حنیف فرمودند: «اگر می‌خواهی آخرت را داشته باشی، باید مثل مردم زندگی کنی»؛ چراکه زندگی مسؤولان بر زندگی مردم تأثیر می‌گذارد.

توکلی با اشاره به نمونه اروپایی برخورد با تجمل‌گرایی مسؤولان خاطرنشان کرد: در سال 1993 در پی فاصله‌گرفتن سطح زندگی مسؤولان انگلیسی از حد موردنظر مردم، در مجلس پیشنهاد تشکیل کمیته‌ای برای امضای قسم‌نامه نمایندگان و افشای منابع درآمدی آن‌ها مطرح شد و مقرر کردند که اگر کسی منابع درآمدش را نگوید، رسوا شود، و هنگام اجرا، رئیس خزانه‌داری انگلیس که عضو مجلس نیز بود یکی از منابع درآمدی خود را نگفت و با افشاگری یک روزنامه و جوسازی‌ها، مجبور به رفتن به کمیته مذکور و افشاء شد و همین او را شکست. دلیل آن‌ها در اجرای این طرح آن بود که فاصله طبقاتی بین مردم و نمایندگان، باعث بدبینی جامعه به نمایندگان و بدبینی نسبت به قانون وضع‌شده آن‌ها می‌شود و تضعیف قوانین، تضعیف دموکراسی را به‌دنبال دارد و استحکام حکومت را از بین می‌برد.

راز رابطه عمیق و عاطفی مردم با رهبری

این گزارش می‌افزاید: حجت‌الاسلام والمسلمین نصرالله پژمانفر، نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی درباره ضرورت‌های ساده‌زیستی و پرهیز دلتمردان از اشرافی‌گری گفت: طبیعی است در سختی‌های‌که به گروه‌های مختلف مردم وارد می‌شود، اگر آن‌ها بدانند تنها نیستند و دیگرانی به‌ویژه از مسؤولان و دولتمردان نیز این سختی‌ها را تجربه می‌کنند، تحملشان افزایش یافته و آرامش پیدا می‌کنند.

وی با بیان اینکه این رویکرد سیره و سخن اهل‌بیت(ع) است، اظهار کرد: چنان‌که امیرالمؤمنین(ع) به عثمان‌بن‌حنیف می‌فرمایند: «من آیا خود را به گفتن امیرالمؤمنین قانع کنم و در سختی‌های مردم مشارکت نکنم؟ من کسی هستم که نه‌تنها در زندگی یک شکم سیر نان گندم نخورده‌ام، بلکه در دوران حکومت، یک شکم سیر نان جو هم نخورده‌ام و یک دل سیر آب ننوشیده‌ام، تا شاید کسانی در خلافت علوی لب‌تشنه باشند و من دچار غفلت شوم.»

حجت‌الاسلام پژمانفر با بیان اینکه این نگاه آثار و برکات بسیار برای جامعه دارد، تصریح کرد: اما اگر چنین روحیه‌ای بر دولتمردان حاکم نباشد، فاصله طبقاتی ایجاد شده و اینکه گروهی در فقر و سختی باشند و برخی در آسایش و رفاه، فسادانگیز می‌شود؛ چنان‌که امروزه بسیاری از مفاسدی‌که به قتل و جنایت می‌انجامد، ریشه در عدم احساس مشترک در مواجهه با مشکلات بین مردم و مسؤولان دارد.

بنابر گفته عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، امام‌خمینی(ره) با چنین روحیه‌ای پس از استقرار در جماران تا زمانی‌که از دنیا رفتند، حتی اجازه ندادند دیوارهای جماران گچ شود و امروز هم رهبر معظم انقلاب، هم خود و هم خانواده‌شان زندگی ساده‌ای دارند که موجب دلگرمی و آرامش مردم و رابطه عمیق آن‌ها با رهبری شده است.

 وی با ابراز تأسف از عمکرد برخی دولتمردان در ارتباط با تجمل‌گرایی و اشرافی‌طلبی بیان کرد: این افراد نه‌تنها ساده‌زیست نیستند، بلکه امتیازطلبی را برای خود ضرورت می‌دانند؛ چنان‌که در دولت سازندگی با شعار مسؤولان حق امتیاز بیشتر دارند، فضای اخلاقی و ارزشی را در جامعه شکسته، و جامعه را به‌سمت اشرافی‌گری و فاصله طبقاتی سوق داده‌اند. در آن دولت در بازدیدها، هواپیماهای پُر از گل به پرواز درمی‌آمد و از بیت‌المال برای تبلیغ آن جریان ضدارزشی استفاده می‌شد که امروز امتداد این جریان هنوز وجود دارد.

عبور مردم از جریان‌های سیاسی منحرف

حجت‌الاسلام پژمانفر درباره عواقب سوء فاصله‌گرفتن دولتمردان از مردم در بُعد اقتصادی تأکید کرد: قطعاً این‌مسأله مانع ارتباط عاطفی و صمیمیت مردم و مسؤولان می‌شود، چنان‌که بسیاری از گروه‌های مردم از برخی چهره‌های سیاسی فاصله گرفته‌اند و چون آن‌ها را منحرف و ضداخلاق یافته‌اند، از آن‌ها و عقایدشان عبور کرده‌اند. متأسفانه در این میان داریم شخصیت‌هایی را که درظاهر مسلمان‌اند، اما رفتار نامناسبشان دیگران را از اسلام زده می‌کند و همین امر هم باعث شود امروز بسیاری از مردم از جریان‌های سیاسی زده شده و از آن‌ها عبور کنند؛ همچون جریان فتنه 88 که باعث شد حتی آن‌هایی‌که به فتنه‌گران رأی داده بودند، از آن افراد بگذرند!

نماینده مشهد و کلات در خانه‌ملت با بیان اینکه رفتارهای اشرافی‌گرایانه باعث زدگی مردم از نظام می‌شود، یادآور شد: البته مردم هوشیار پاسخ این افراد را به‌موقع خواهند داد و پای صندوق‌های رأی، اظهارنظر دقیق خود را ابراز می‌‌کنند؛ چنان‌که بسیاری از جریان‌ها و افراد علی‌رغم سابقه خوب، چون مقابل ارزش‌ها، مردم و نظام ایستادند و نتوانستند مانع انحرافات اخلاقی و سوءاستفاده خانواده‌شان از بیت‌المال شوند، مردم از آن‌ها عبور کردند و نه‌تنها دیگر محبوب نیستند، بلکه یادآور انحرافند. لذا همه ما موظفیم بدانیم چه‌کسانی دور ما را گرفته‌اند.