مهتاب قلي‌زاده
اپيزود اول: بازديد از پيشرفت فازها، از داخل ماشين
مثل همه كارمندان شركت‌هاي نفتي و گازي پيراهن آبي پوشيده است؛ بدون كت و در يكي از صندلي‌هاي وسطي ميني‌بوس نشسته است. ميان خودروهاي اسكورتش به اتاق كنترل فاز ۱۹ پارس جنوبي مي‌آيد؛ همه روزنامه‌نگاران و عكاس‌ها به سوي خودرويي كه وزير نفت ايران در آن نشسته است مي‌دوند؛ اما چه فايده؟ خودروي حامل وزير دور مي‌زند و از محل دور مي‌شود. اين حكايت بازديدهاي آقاي زنگنه از پارس جنوبي در هفته دولت است. او نگاه سرد و خالي‌اش روزنامه‌نگاران منتظر را ديد اما گويا حواسش جاي ديگري بود؛ شايد به آن روزها فكر مي‌كرد كه حتي خبر حضورش براي بازديد از فازهاي پارس جنوبي، جنب و جوشي در عسلويه به راه مي‌انداخت. تا ساعاتي بعد، كار روزنامه‌نگاران شد نشستن در اتوبوس و تعقيب خودروي بيژن نامدار زنگنه؛ در حالي كه هدف سفر مطبوعاتي به استان بوشهر، بازديد از فازهاي مختلف پارس جنوبي همراه وزير نفت و نشست خبري با او بود.
اپيزود دوم: عسلويه ساكت شده است
گرما و رطوبت هوا «وحشتناك» است. شايد به همين دليل وقتي از فازهاي مختلف منطقه اقتصادي انرژي پارس عبور ميكني، خلوت و سكوتش توجهت را جلب نمي‌كند! شايد در اين گرما و در اين رطوبت، طبيعي است كه اين مناطق تا اين حد خلوت باشند.
كارگران كمي در گوشه و كنار برخي تاسيسات بيكران و بي‌رمق ايستاده‌اند. جنب و جوشي در اين منطقه نيست. عصر پنجشنبه است و در ساختمان اداري فاز ۱۹ منتظريم تا وزير نفت از بوشهر برسد. انتظار را دور مي‌زنم و براي ديدن تاسيسات از ساختمان بيرون مي‌روم. پروژه‌هاي نيمه‌تمام و نيمه‌كاره در اين منطقه كم نيستند. پروژه‌هايي كه روشن است گرد و غبار سال‌ها بي‌توجهي بر پيكر آنها است.
مرد جواني كه كارت پرسنلي‌اش به سينه‌اش آويزان است، زير تكه كوچكي سايه خودش را جمع كرده. نزديكش مي‌شوم:
- اينجا چه كار ميكني؟
- راننده‌ام.
- وضع چطوره؟
- خوب؛ من دو سال فاز ۱۲ بودم و هفت هشت ماهي هم هست آمدم فاز ۱۹. وضع اين دو فاز بهتره.
- مگه بقيه فازها وضع‌شان بد شده؟
- آره؛ فازهاي ۱۳ و ۱۴ پولشون‌رو نميدن.
- چطور وضع شما خوبه و وضع اونها نه؟
- مثل اينكه اينجا دست خود پتروپارسه و كارهاي پتروپارس هم تكليف داره ولي فاز ۱۳ و ۱۴ و حتي ۲۲ و ۲۳ و ۲۴ گويا دست يه بخش ديگه است.
- يعني كارفرماي ايراني؟
- بله بله؛ اونقدر هم مهم هستن كه هيچكس نمي‌تونه بهشون حرفي بزنه.
- وضع چند سال پيش رو يادته؟ مثلا ۱۰ سال پيش؟ الان چقدر فرق داره با اون زمان؟
- من كه يادم نمياد اما هر كس كه تعريف ميكنه ميگه اون زمان وضع خيلي بهتر بود.
از جوان لاغر با لهجه غليظ كنگاني‌اش فاصله مي‌گيرم. بر بزرگ‌ترين ميدان گازي جهان قدم مي‌زنم اما خلوت و سكوتش كلافه‌ام كرده است. مگر نه اينكه قطري‌ها با سرعت هرچه تمام در حال مكيدن گنبد شمالي‌اند؟
به يكي از مردان روابط عمومي وزارت نفت نزديك مي‌شوم و از او هم مي‌پرسم: شما ۱۰ سال پيش اينجا را به خاطر داريد؟ محكم مي‌گويد: ۱۰ كه هيچ من ۲۰ سال پيش اينجا را هم به خوبي به ياد دارم. مي‌پرسم: چقدر فرق كرده؟ سري با تاسف تكان مي‌دهد و مي‌گويد: «خيلي؛ ۶۰ هفتاد هزار نفر اينجا كار مي‌كردند حالا شايد ۲۰ هزار نفر هم به سختي اينجا باشند. واقعا در سال‌هايي كه گذشت خيلي چيزها تغيير كرد؛ هرچقدر هم آقاي وزير تلاش مي‌كند هنوز به قبل از سال‌هاي ۸۵ نزديك نشده‌ايم. اما هنوز هم اميدواريم كه تا يك سال ديگر وضع بهتر شود.»
اپيزود سوم: لازم شود نام‌تان
را هم مي‌گويم
راس ساعت پنج صبح روز جمعه، روزنامه‌نگاران اقامتگاه‌شان را براي نشست خبري هفته دولت وزير نفت ترك كردند. نشست خبري كه قرار است ساعت شش صبح آغاز شود.
زنگنه 6:20 صبح مي‌رسد و پرسش و پاسخ آغاز مي‌شود. هرچند ابتداي سخنانش با آرامش پاسخ مي‌گفت اما زماني كه سخن از جذب سرمايه‌گذاري خارجي يا بدهي‌هاي بابك زنجاني شد جدي‌تر و محكم‌تر و باصدايي بلندتر سخن مي‌گفت.
زماني كه از بيژن زنگنه در مورد چرايي محقق نشدن سرمايه‌گذاري خارجي در ايران پرسش شد، محكم و جدي گفت: سرمايه‌گذاري در هر كشوري نياز به امنيت دارد اما برخي رسانه‌ها و افراد خاص هر روز بمب خبري درست مي‌كنند كه طوري اعلام مي‌كنند كه ايران كشوري بي‌ثبات است، مشخص است كه با اين تبليغات كسي براي سرمايه‌گذاري به ايران نمي‌آيد؛ اگر لازم باشد اسم تك‌تك‌شان را مي‌گويم؛ خانواده آنها را معرفي مي‌كنم و مي‌گويم به كجا وصل هستند و از كجا دستور مي‌گيرند؛ چرا كه اينان با ناامن جلوه دادن ايران مي‌خواهند كاري كنند كه در ايران سرمايه‌گذاري انجام نشود. ايران مركز ثبات در منطقه است؛ پس چرا خودمان طوري رفتار كنيم كه گويا ايران با ثبات نيست. زنگنه ادامه داد: براي نمونه درباره قراردادهاي جديد نفتي پس از سخنان اخير رييس مجلس شوراي اسلامي، دوباره عده‌اي بحث‌هاي جديدي را مطرح كردند. در واقع اين افراد با طرح اينگونه انتقادها و مسائل، به خارجي‌ها پيام مي‌دهند كه براي سرمايه‌گذاري به ايران نيايند. اصلاحات مورد نياز اين قراردادها ممكن است هفته آينده در دولت اعمال و سپس به مجلس فرستاده شود.
او با بيان اينكه اين مدل قراردادي، مدل جديدي از بيع متقابل است گفت: در جلسه تازه مجلس برخي نمايندگان و منتقدان قانع شدند و البته تعدادي نيز همچنان مخالف اين قرارداد بودند اما لازم نيست اين قراردادها در مجلس تصويب شود بلكه يك نسخه از قراردادها به شكل محرمانه به مجلس ارسال مي‌شود.
وصول يك چهارم مطالبات
وزير نفت با اشاره به پرداخت دو هزار ميليارد تومان از بدهي بابك زنجاني گفت: اين رقم تنها يك چهارم از بدهي بابك زنجاني است كه آن هم پول نقد نيست بلكه اموال است كه پس از مزايده در اختيار ما قرار مي‌گيرد. زنگنه درباره انتقال ۲۰ هزار ميليارد ريال اموال بابك زنجاني به وزارت نفت هم گفت: «مبلغي» در كار نيست بلكه قرار است اموال مختلف وي كه حدود ۱۶ هزار ميليارد ريال است ارزش‌گذاري شود. ۷۹ ميليون دلار هم پول نقد هست كه مجموع ارزش آن ۲۰ هزار ميليارد ريال مي‌شود. اين مبلغ كمتر از يك چهارم بدهي بابك زنجاني است.
جزيياتي از فسادهاي ناگفته در
دولت گذشته
زنگنه همچنين در پاسخ به پرسش «اعتماد» كه درباره پرونده‌هاي مشابه با بابك زنجاني در وزارت نفت پرسيد، با اشاره به پرونده‌هاي متعدد سوءاستفاده در دولت گذشته توضيح داد: پرونده‌اي در وزارت نفت گم نشده و موضوع‌هايي مانند بابك زنجاني، موضوع خريد دكل و خريدهاي مشابه را دنبال مي‌كنيم. بحث مربوط به هزينه سه هزار ميليارد ريالي براي خريد كه هنوز بازپس گرفته نشده است هم پيگيري مي‌شود. از زنگنه درباره جزييات اين تخلف‌ها پرسيده شد و او گفت: براي نمونه مي‌توان به پرونده بابك زنجاني، خريد دكل از چين و گم شدن آن و غيره اشاره كرد كه به قوه قضاييه ارسال شده است. يكي از پرونده‌هاي موجود در اين زمينه مربوط به فروش قير بوده است كه ارزش آن معادل ۳۰۰ ميليارد تومان ارزيابي شد اما باوجود پيگيري‌هاي ما پولي به خزانه دولت پرداخت نشده است و نمي‌توان همه تخلفات گذشته را فساد ناميد؛ چراكه بسياري از آنها بي‌انضباطي بوده است كه زمينه‌ساز فساد شدند و همين عامل سبب شد تا امروز وزارت نفت بيش از ۵۰ ميليارد دلار بدهكار باشد كه حاصل پرداختي‌هاي بي‌حساب و كتاب در فاصله زماني كوتاه گذشته بوده است؛ چرا كه در گذشته بدون هيچ اصولي به پيمانكاران بهاي كاري را كه انجام نداده‌اند پرداخت مي‌كردند. مثلا به پيمانكاري كه ۶۰درصد در پروژه‌اش پيشرفت داشت ۹۰درصد پرداختي انجام شده بود؛ اين باعث مي‌شد انگيزه‌اي براي ادامه كار نداشته باشد و همين بي‌انضباطي‌ها باعث شد برخي پول‌ها را بخورند و از شرايط تحريم استفاده كنند. در پرونده نفتكش‌ها هم از آنجا كه پول نفتكش و كشتي خريداري شده از پول نفت تامين شده بود. هم‌اكنون از شركت نفتكش‌ها طلبكاريم كه البته بدهي ما به اين شركت هم از اين پرونده جدا است. زنگنه درباره ماجراي گم شدن نفتكش‌ها در دولت گذشته هم گفت: اين ماجرا در نتيجه تحريم بوده است؛ يك فرد يوناني قرار بود نفتكش‌ها را براي ما و به نام خودش خريداري كند كه پول‌ها را تحويل گرفته اما مشكلاتي در تحويل تعدادي از نفتكش‌ها بروز كرده اما وي پول ما را هم پس نداده است. خوشبختانه با ترفندهايي به تازگي اين شخص به ايران آورده و بازداشت شده است. گرچه فرد يوناني سرمايه‌گذار مدعي شده بود گناهي نداشته و در زمان خريد نفتكش‌ها در ليست تحريم‌هاي امريكا قرار داشته است اما بالاخره بخشي از پول‌ها را برده و مرتكب تخلف شده بود. وزير نفت درباره خسارت‌هاي ناشي از تاخير در امضاي قراردادهاي جديد نفتي و برداشت از ميدان‌هاي مشترك گفت: به عنوان نمونه تاكنون يك هزار ميليارد مترمكعب از پارس جنوبي گاز برداشت كرده‌ايم در حالي كه قطر دو هزار و ۴۰۰ ميليارد مترمكعب گاز از اين ميدان برده است كه ارزش آن حدود ۳۴۰ ميليارد دلار برآورد مي‌شود. هر چند تا پايان امسال با راه‌اندازي فازهاي جديد توليد ايران و قطر برابر مي‌شود اما برداشتي كه اين در گذشته از اين ميدان كرده است، هيچگاه قابل جبران نخواهد بود.
سطح ايمني در پتروشيمي‌ها پايين آمده
زنگنه درباره برنامه ارتقاي سطح ايمني در صنايع نفت و گاز هم گفت: بيشتر مجتمع‌هاي پتروشيمي خصوصي هستند؛ خب ما فقط مي‌توانيم دستورالعمل‌هايي بدهيم و توصيه‌هايي داشته باشيم و آنها را پيگيري كنيم. مي‌توانيم تاكيد كنيم اين مجتمع‌ها مديران حرفه‌اي داشته باشند و... اما ابزار چنداني براي كنترل آنها در اجراي برنامه‌هاي ايمني نداريم. متاسفانه برخي فعاليت‌هاي ارتقاي ايمني را كارهاي سرمايه‌اي مي‌دانند. زنگنه گفت: قطع خوراك تنها تهديدي بود كه ما براي پتروشيمي‌ها در شرايط رعايت نكردن مسائل ايمني در نظر گرفتيم كه البته اين كار خوبي نيست، اما توليد خطرساز را بايد متوقف كرد. متاسفانه سطح ايمني در مجتمع‌هاي پتروشيمي پايين آمده است و به جاي توجه به اصول ايمني بيشتر به سود توجه كرده‌اند.
برنامه‌اي براي افرايش قيمت بنزين نداريم
وزير نفت در ادامه درباره مصوبه مجلس براي حذف كارت سوخت هم گفت: مجلس با اين مصوبه، تصميم‌گيري براي حذف كارت سوخت را به دولت واگذار كرده است؛ بر اين اساس، كارت سوخت بنزين حذف مي‌شود اما كارت سوخت گازوييل باقي مي‌ماند. زنگنه درباره افزايش قيمت بنزين هم گفت: اكنون تصميمي براي افرايش قيمت بنزين نداريم.
اپيزود پاياني: كلافگي
قرار بود روزنامه‌نگاران همراه وزير نفت از برخي فازهاي پارس جنوبي ديدن كنند؛ قرار بود 9:30صبح جمعه از عسلويه به مقصد تهران پرواز كنند؛ قرار بود... همه قرارها به‌هم ريخت و اپيزودهاي اين گزارش را هم به‌هم ريخت. برنامه‌ريزي درست، نخستين موضوعي بود كه در اين سفر وجود نداشت. شايد سفرهاي مطبوعاتي هم به سرنوشت پارس جنوبي دچار باشند.
∎