صاحب‌خبر - در سوگ مرد مرده؛
مفتشی که تفتیش نکرد
هومن جعفری
1. کی؟ کجا؟ چطور؟ اینها بخشی هستند از آن هفت سوال معروف روزنامه نگاری. آن هفت دبلیوی مهم که ارزش های خبری را نشانه می روند. ارزش خبر به این هفت عامل بستگی دارد و کیفیت پاسخی که به این هفت سوال می دهیم مشخص می کند خبر باید تیتر یک شود یا پایین صفحه ای از صفحات داخلی ، دفنش کنیم زیر یک خروار تیترهای بزرگ و عکس های درشت یا حتی به پرینت گرفته شدن هم نرسد چه برسد به چاپ شدن!
این هفت سوال اما گاهی اوقات بد فهمیده می شوند. گاهی اوقات سوال ها مشکل نیستند.ایراد در پاسخی است که می دهیم یا در برداشتی که از سوال ها داریم و معمولا جهت سوال را اشتباه درک می کنیم.
2. داوود رشیدی دیگر بین ما نیست. حالا همه دارند مرور می کنند سابقه کاری پربارش را. اینکه در کدام فیلم یا سریال بوده و چه جوایزی گرفته و اینها اگر راستش را بخواهید هیچ ارزشی ندارند. چه اهمیتی دارد که او در کدام فیلم و سریال بازی کرده وقتی جایگاه واقعی اش در قلب ما بوده؟ جایی که او در تاریخ ایران به تسخیر خود در آورده نقش ماندگار مفتش شش انگشتی نیست. جایی که او تسخیر کرده بازی در فیلم کندوی فریدون گله نیست. جایی که او خودش را به قلب تماشاگر ایرانی سنجاق کرده در گل های داوودی نیست. داوود رشیدی فراتر از نقش هایش است که در قلب مردمان وطنش خانه ای برای خود دست و پا کرده که نه اجاره می رود و نه به فروش می رسد. خانه دل مردم خانه ای نیست که بشود خرید یا اجاره کرد. این مردمند که خود آدم ها را به درون آن راه می دهند و در مورد داوود رشیدی اینگونه بود. مردم داوود رشیدی را دوست داشتند و این دوست داشتن به تدریج از نقش ها فراتر رفت. این نقش ها حالا کمرنگ تر از تصویر اصلی هستند که بخواهیم مرور کنیم.کمرنگ تر در قیاس با خودش چون داوود رشیدی با وجود هزار فیلم و سریال و تئاتری که بازی کرد و از خود نقش به نقش و رج به رج در دل مردمان زمانه خویش ، نقشی زد به خاطره ، در نهایت نه با نقش ها و رل ها که با انسانیت و دوست داشتنی بودنش به خاطره ها می ماند و می پیوندد. مرگ هنرمند را پایان نقش آفرینی هایش ندانیم چه نقش ها جاودان باقی مانده اند. آنچه از دست رفته هنرمند است که دیگر تکرار نخواهد شد.
3. همه از فیلم هایش می گویند. مفتش شش انگشتی اما در تاریخ سینما و تلویزیون ایران تکرار نخواهد شد. همچنین شاه بیتش در نمایش یعنی پیروزی در شیگاگو که کارگردان و بازیگرش بود و در خارج از کشور نیز اجراها داشت.
داوود رشیدی – و دیگر بزرگان سینمای ایران – رفت و اخلاق بی نظیرش را با خود برد. نسل او که به قله ها رسیدند از دیگران فروتن تر بودند. نسل او فروتن تر از این ستاره های امروزین هستند که یک هزارم هنر و معرفت این بزرگان را ندارند و نخواهند داشت!در سوگ اخلاقی که از دست رفت بیشتر باید گریه کنیم تا در سوگ هنری که دیگر تکرار نمی شود چون هنرش در فیلم ها و راش ها و دی وی دی ها و در خاطره شفاهی مردم از هر گزندی به دورند. اخلاقش را چه کنیم که دیگر پیدا نمی کنیم؟
از او هیچ وقت چهره مفتشی ندیدیم. هیچ وقت عتابی نشنیدیم خطاب به دیگران. شاه نقش زندگی اش مفتش بود ولی پیشه زندگی اش مفتشی نبود و این هم یکی از آن دلایلی که در قلب مردم جای گرفت. سابقه تاریخی مردمان این ملک نشان داده که مفتش ها جایی در قلب ها پیدا نمی کنند و او ، مفتشی بود که چون مفتش مابانه برخورد نکرد ، به دل ها راه یافت.
∎