به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، محمدتقی اسماعیلی نویسنده و کارگردان نمایش عروسکی «نارای» است که همراه با گروه تئاتر اویون، این نمایش را برای حضوری پررنگ در شانزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران مبارک آماده می‌کند.
تمرین گروه به پایان رسیده و کارگردان با اعضای کار گفت‌وگو می‌کند؛ او توضیحاتی را در خصوص نحوه عروسک گردانی، چینش صحنه، ابتکار و تیزهوشی عروسک‌گردانان می‌دهد؛ بین سخنانش مدام تکرار می‌کند: «تماشاچی خیلی مهم است» و راجع به یکایک حرکات اعضای گروه بر روی صحنه جملاتی به میان می‌آورد؛ صحبت با اعضای گروه که تمام می‌شود، چند تن از هنرمندان شاخص استان اردبیل از هنرهای تجسمی گرفته تا موسیقی، به کارگردان کار نزدیک شده و هر یک نقد و نظر خود را نسبت به نمایش تمرینی اعلام می‌کنند؛ او مطالب را یادداشت کرده و می‌گوید: «نسبت به نظرهای ارائه شده فکر خواهم کرد و برخی از آنها را اجرا می‌کنم» با دستمالی که در دست دارد عرق پیشانی‌اش را خشک کرده و عینکش را به چشم می‌زند.
در زیر گفت‌و‌گوی ما را با محمدتقی اسماعیلی بعد از این اجرای تمرینی می‌خوانید:
در خصوص حضور «نارای» در شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک صحبت کنید.
شانزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران مبارک از یک الی هفت شهریور در تهران برگزار می‌شود که اجرای نمایش «نارای» توسط گروه نمایش عروسکی اویون اردبیل، در یک شهریور در ساعت 6 و هشت عصر در تالار شهر و تالار سایه اجرا خواهد شد؛ طراح و کارگردان این نمایش بنده هستم که به همراه هنرمندان گروه اویون، در این جشنواره حضور خواهیم داشت.
گروه اویون چند بار در این جشنواره عروسکی شرکت کرده است؟
این جشنواره بین‌المللی یکی از سه جشنواره مهم ایران زمین است که گروه اویون 10 بار در این جشنواره حضور یافته و فعالیت هنر عروسکی اردبیل را در معرض دید تماشاگران ایرانی و خارجی قرار داده است.
نمایش «نارای» در چه بخشی از جشنواره به روی صحنه خواهد رفت؟
جشنواره بخش‌های مجزایی دارد؛ نمایش‌ها در بخش‌های صحنه‌ای، فضای باز، شرکت‌کنندگان خارجی و جنبی گنجانده شده‌اند تا طبق برنامه روی صحنه بروند. نمایش «نارای» در بخش صحنه‌ای اجرا خواهد شد که هنرمندان بسیار شاخصی از کشور در این بخش حضور دارند؛ البته باید بگویم این لطف خانم برومند بوده که شامل حال گروه‌های شهرستانی شده است، چراکه پیش از این، کارهای شهرستانی در قالب دیگری روی صحنه می‌رفتند اما اکنون با قدرتمند ظاهر شدن هنرمندان از شهرستان‌های مختلف کشور، قدرت نمایشی آنان به حدی رسیده است که می‌توانند نمایش خود را در کنار اساتید بزرگ، حرفهای و کار کشتگان عرصه تئاتر ایران به روی صحنه ببرند.
هدف از برگزاری این جشنواره چیست؟
پر بی‌راه نیست اگر بگویم این جشنواره یکی از معتبرترین جشنواره‌هایی است که برای بقای تئاتر عروسکی ایران برگزار می‌شود و هدف اصلی آن هم احیاء و بقای ماندگار تئاتر عروسکی است.
گرچه به جز این جشنواره، جشنواره‌های مختلف عروسکی دیگری نیز مانند جشنواره بین‌المللی دانشجویان که گروه اویون توفیق حضور در آن را داشته و یا چند جشنواره دیگر وجود دارد، اما این جشنواره موجب شده تا سایر برگزار کنندگان جشنواره‌ها نیز بخش عروسکی را به فستیوال‌های خود اضافه کنند، بنابراین هدف اصلی این جشنواره عروسکی که هر دوره با یک شعار بخصوص برگزار می‌شود، زنده نگه داشتن تئاتر عروسکی در ایران است.
به شکل مختصر در خصوص پیدایش تئاتر عروسکی در ایران توضیح دهید.
پاسخ این سئوال خیلی مفصل است، اما به صورت اجمالی باید بگویم به اذعان استاد بهروز غریب‌پور، نمایش عروسکی مدرن در ایران از سال 57 شروع شده است.
قبل از این تئاتر عروسکی به صورت خیمه شب بازی، تکم‌گردانی، خم بازی و سایر نمایش‌ها در سراسر کشور بوده است؛ سابقه و پیدایش تئاتر عروسکی مدرن توسط هنرمندان ایرانی در دانشگاه‌ها رواج پیدا کرده و با رشد سریع خود در عرصه‌های بین‌المللی موفقیت‌های بسیاری را به دست آورده است.
در واقع با وجود بنده مهم‌ترین و معتبرترین جشنواره عروسکی در جهان، جشنواره تئاتر پراگ است، چراکه خاستگاه اصلی تئاتر عروسکی البته از لحاظ مدرنیته، آنجا است. حضور هنرمندان ایران در این جشنواره مخصوصاً در دهه‌های اخیر بسیار بسیار پررنگ شده و موفقیت‌های بسیاری را کسب کرده‌اند.
آیا تئاتر عروسکی مخاطب خود را پیدا کرده است؟
به جهت اینکه این ژانر از تئاتر توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رواج پیدا کرده است، در چند دهه، بسیاری از مردم در این پندار بودند که کار عروسکی، مخصوص کودکان و نوجوانان است، در حالی که هنرمندان ایران و جهان ثابت کردند که مخاطب تئاتر عروسکی فقط کودک نیست؛ درست است که بستر خوبی برای ایجاد ارتباط با کودک و نوجوان است، اما هنرمندان بسیار توانا ثابت کردند که با این ژانر می‌شود بحث‌های فلسفی، عرفانی و علمی را روی صحنه برد.
در ایران نمایش‌های عروسکی خیام، مولوی، حافظ، سعدی و خیلی از اجراهای شاخص دیگر به حدی رسیدند که تماشاگر را محصور خود ساختند.
چه نیازی موجب پیدایش تئاتر عروسکی می‌شود؟
من هم کار انسانی در کارنامه خود دارم و هم کار عروسکی، بنده اعتقاد دارم که تئاتر عروسکی از زمانی آغاز می‌شود که تئاتر انسانی از آن باز می‌ماند، چراکه تئاتر عروسکی، دنیایی است بسیار گسترده و خیال‌انگیز؛ همچنین دنیایی است که در آنجا وقتی با سایر ژانرهای هنر نمایش نمی‌توان حرف زد؛ در قالب این ژانر به راحتی می‌توان سخن گفت و آن را مطرح کرد.
تماشاگر نیز به خوبی با چنین کارهایی ارتباط برقرار می‌کند و اگر کار خیلی خوب اجرا شود، مخاطب به ژرفای درون آن پی می‌برد.
با اینکه جشنواره یک هفته است، چرا گروه نمایش اویون فقط یک روز در آنجا حضور خواهد داشت؟
جشنواره‌ها برای تبادل افکار بین هنرمندان برگزار می‌شوند یعنی هنرمند فرصت پیدا می‌کند تا در یک جشنواره حضور یافته و با دیدن کارهای سایر هنرمندان، تجربیات تازه‌ای کسب کند.
جشنواره، در واقع جشنی برای هنرمندان است تا از ظرفیت‌های یکدیگر و اساتید و بزرگان برای اجرای نمایش‌های بهتر استفاده کنند متاسفانه در چند دوره اخیر هنرمندانی که در جشنواره‌های مختلف حضور پیدا می‌کنند نمی‌توانند از افتتاحیه تا اختتامیه حضور داشته باشند و کارها را رصد کنند حتی چند بار در خصوص بازخورد و انعکاس جشنواره‌ها از هنرمندان نظرخواهی شده که خیلی از هنرمندان نسبت به برگزاری این‌چنین جشنواره‌ها انتقاد داشته‌اند.
گرچه ناگفته نماند که مخصوصا در سال‌های اخیر، شرایط مملکت چنین است و بحث هزینه و امکانات محدود باعث شده که هنرمند سریع تلاش چند ماهه خود را اجرا کرده و سریع به شهر خود باز می‌گردد.
بنده خواسته‌ام از مسؤولان امر و مسؤولان برگزاری جشنواره‌ها این است که به این امر اهمیت دهند تا هنرمندان بتوانند از آغاز تا پایان در جشنواره حضور داشته و از تجربیات یکدیگر استفاده کنند.
امسال یک روز اسکان، یک روز اجرا و یک روز استراحت را برای گروه‌ها در نظر گرفته‌اند که گروه پس از اجرا سریعا باید به شهر خود برگردد و اینگونه هیچ اتفاقی در خصوص ارتقای دانش و علم و تجریه گروه‌ها برای آینده رخ نخواهد داد.
می‌توان اینگونه استنباط کرد که اگر گروه‌های نمایش خیلی زود کار خود را اجرا کرده و به شهر خود بازگردند، نمی‌توانند کارهای گروه‌های خارجی را تماشا کنند؟
نباید چنین استنباط کرد؛ بگذارید این‌چنین توضیح دهم که وقتی می‌گوییم گروه‌های هنری خارجی، اینگونه نیست که الزاماً این گروه‌ها، اجراهای بسیار عالی داشته باشند، بلکه ممکن است خیلی از اجراهای داخلی از آنها قوی‌تر باشد اما می‌شود گفت که در هر اکیپ از گروه‌های خارجی، یک مدیر هنری هست که با حضور در جشنواره کارها را می‌بیند و انتخاب می‌کند و به آن گروه پیشنهاد می‌دهد تا در کشور آنان نیز این کار منتخب را روی صحنه ببرند.
خوب اگر گروه‌ها سریع به شهر خود بازگردند، این فرصت از دست می‌رود الان در بخش بین‌المللی چنین شده است که هر گروهی که دارای نفوذ است، توسط بخش بین‌المللی می‌تواند به جشنواره‌های خارجی راه یابد و اینگونه دست گروه‌های شهرستانی از راهیابی به این بخش از جشنواره کوتاه می‌ماند.
چگونه می‌شود با نفوذ این افراد و لابی‌های صورت گرفته مقابله کرد تا در آینده شاهد چنین اعمالی نباشیم؟
تصور و باور من این است که کاری که در شهر خود هنرمند موفق باشد در کشور خودش هم موفق خواهد بود اگر در کشور خودش موفق باشد در سایر کشورها نیز موفقیت کسب خواهد کرد. ب
بنابراین این روند نیز تغییر پیدا خواهد کرد به نظر بنده در هر شهر و استان اگر تک چراغی روشن است، قائم به ذات هنرمندان است چند هنرمند دلسوز و عاشق در کنار هم قرار می‌گیرند و خیلی چیزها را متحمل می‌شوند تا بتوانند در جشنواره حضور پیدا کنند.
بنابراین آنان با صبر، سعی و تلاش خود حتما راهی پیدا خواهند کرد تا هنر خود را عرضه کنند چون در ذات هر هنرمندی است که دنیایی را که خلق می‌کند دوست دارد دیگران ببینند و تشویق شود.
براین اساس حتماً این شرایط فراهم خواهد شد و سایر گروه‌های هنری که کاری قوی دارند خواهند توانست در عرصه‌های گوناگون بین‌المللی حضور پیدا کنند.
در این برهه چقدر به حمایت‌های مسئولان استانی و کشوری نیازمندیم؟
روند یک کار گروهی اینگونه است که یک سری افراد دور هم جمع می‌شوند و یک اثر را خلق می‌کنند در این پرسه حتما همراهی و حمایت‌های مادی و معنوی متولیان هنری لازم است چرا که هنرمندان ما بدون هیچ توقعی گرد هم آمده‌اند تا هنر خود را عرضه کنند.
بنابراین صحبت من در اینجاست که در این عرصه، یعنی بین هنرمندان و مخاطبان، کسی، پدیده‌ای، راندمانی و هر اسمی که بخواهیم روی آن بگذاریم چیزی است به نام مسؤولان اجرایی که وظیفه ذاتی آنان این است که هنرمندان را جستجو کنند، پیدا کنند، حمایت کنند و تشویق کنند، هدایت کنند و به هنرمندان فضا دهند تا آنان بتوانند حرفهای خویش را به خوبی به مخاطبان خود برسانند.
در واقع این هزینه، هزینه خود ملت و هنرمند است که در جای درست خود باید صرف شود. مایه تاسف است که این اتفاق، خیلی خیلی کم می‌افتد و مسؤولان و متولیان به وظایف خود نمی‌توانند به خوبی عمل کنند و این چرخه مدام معیوب و کج دار و مریض راه می‌رود و توان هنرمند تا یک حدی است که می‌تواند با این همه مشکلات میدان را خالی نکرده و به راه ادامه دهد.
ما دیده‌ایم که بعضی موقع فشار به قدری زیاد شده است که برخی هنرمندان این عرصه را خالی گذاشته و عطایش را به لقایش بخشیده‌اند و رفته‌اند؛ علت این است که به خصوص در شهرستان‌ها اکثر هنرمندان هیچ منبع درآمدی از این حرفه ندارند؛ هرچه هست عشق و علاقه است که این هنر و هنرهای دیگر را در مملکت ما با این خون دل‌هایی که هنرمندان می‌خورند سرپا نگه داشته است.
و سئوال آخر اینکه به نظر شما چرا تئاتر اردبیل در سال‌های اخیر دچار ریزش مخاطب شده است؟
من با این سئوال مخالفم برخی سیاه‌نمایی‌ها می‌شود که ما داد وا اسفا می‌زنیم که یا تماشاگر نمی‌پسندد یا کار هنرمند ضعیف است.
اگر پارسال و امسال را مثال بزنیم تا امروز اجراهای بسیاری روی صحنه رفته است. می‌توان گفت که رونقی که قبلا وجود داشت در تئاتر اردبیل کم شده است نه اینکه بگوییم نیست.
ما امسال جشنواره تئاتر خصوصی عنوان را داشتیم، دپوتات را تماشا کردیم، اجرای ایکی آرواد بیر کیشی را دیدیم و حالا هم یک کار کودک و نوجوان در حال اجرا است.
هم اکنون هم گروه‌ها برای جشنواره استانی آماده می‌شوند ولی اینکه کیفیت و آن رونق و آن عشق و علاقه و آن شوری که قبلا وجود داشت، الان نیست.و این امر باعث نمی‌شود که بگوییم مردم تئاتر نمی‌خواهند چرا که به تازگی یکی از گروه‌های نمایش استان اجرایی داشت که مردم تا ساعت 11 شب در انتظار تماشا ایستاده بودند پس مردم همچنان هنر و هنرمند را می‌خواهند همان‌طور که در سئوال قبلی عرض کردم در آن چرخه یا راندمان برخی چیزها معیوب است و وقتی معیوب می‌شود می‌بینیم که این اتفاق می‌افتد.
ولی اینکه در مورد تئاتر وا اسفا بگوییم، درست نیست من فکر می‌کنم این اتفاق در برخی جاها می افتد که آن راندمان حامیان مالی و مادی از استانداری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، انجمن نمایش، حوزه هنری و دیگر ارگان‌ها که یکی از وظایف ذاتی آنها برای حمایت از تئاتر گنجانده شده است آنها با عوض شدن مدیر و یا فلان ذائقه، یک چرخه را مدام دچار مشکل می‌کنند. از خداوند متعال توفیق آنان را خواستارم و امیدوارم در خلوت خودشان تا وقتی مسئول هستند اهمیت مسئولیت خود را بیش از پیش درک کرده و بیشتر تلاش کنند.
-------------------------------------
گفت‌وگو از محمدحسین حسین‌پور
-------------------------------------
انتهای پیام/62014/ذ40
∎