به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، آیین تشییع پیکر معلم بزرگ موسیقی ایران، استاد مصطفی کمال پورتراب، پیش از ظهر امروز - جمعه - با حضور بسیاری از اهل هنر، شاگردان و علاقه مندان این موسیقی دان فقید در مقابل تالار وحدت برگزار شد.
در این مراسم، که به جرئت می توان آن را یکی از باوقارترین مراسم تشییع دانست که برای اهل هنر برگزار شده است، بسیاری از چهره های سرشناس موسیقی حاضر شده بودند که اغلب آنان افتخار شاگردی استاد پورتراب را هم در کارنامهٔ خویش داشتند.
ار میان چهره های موسیقیایی حاضر در آیین تشییع استاد پورتراب، می توان این نام ها را فهرست کرد: استاد عباس خوشدل (آهنگساز «نیلوفرانه ها»)، استاد عباس تهرانی تاش (نوازندهٔ قدیمی کلارینت)، استاد حسین علی زاده (آهنگساز و نوازندهٔ سرشناس تار و سه تار)، استاد نصرالله ناصح پور (مدرس آواز)، علی رستمیان (خواننده)، مجید انتظامی (آهنگساز)، شهرام ناظری، جمال الدین منبری (خواننده و آهنگساز)، حمیدرضا نوربخش (خواننده و مدیرعامل خانهٔ موسیقی)، پرویز بیات (نوازندهٔ قدیمی کنترباس)، داریوش پیرنیاکان (نوازندهٔ تار)، محمد سریر (رئیس هیئت مدیرهٔ خانهٔ موسیقی)، رضا مهدوی (موسیقی دان و پژوهشگر موسیقی)، هوشنگ کامکار، علی عزیزی (عضو هیئت مدیریهٔ کانون ناشران خانهٔ موسیقی)، سید محمد میرزمانی (آهنگساز)، هادی آزرم (نوازندهٔ ویلون و کمانچه)، امیر بکان (آهنگساز)، میلاد عمرانلو (آهنگساز)، قاسم رفعتی (خواننده)، مهرداد دلنوازی (آهنگساز)، داوود گنجه یی (نوازندهٔ کمانچه)، کامبیز گنجه یی (نوازندهٔ تنبک)،‌ اسماعیل تهرانی (رهبر ارکستر شهر)، صدرالدین حسین خانی، محمد مهدی گورنگی (آهنگساز)، حافظ ناظری و رامبد صدیف (خواننده).
اینان همه از سرشناسان موسیقی این مرز و بوم هستند که بسیاری سابقهٔ شاگردی یا همکاری استاد پورتراب را داشته اند و همین سیاههٔ نام شاگردان و همکارانِ حاضر در مراسم خداحافظی با استاد، گویای بخشی از بزرگی و والایی وی در عرصهٔ موسیقی و آموزگاری آن است.
افزون بر اهل موسیقی، شماری از نامداران دیگر عرصه های هنری هم حضور داشتند که از جملهٔ آنان می توان از هوشنگ مرادی کرمانی، عزیز ساعتی (مدیر با سابقه فیلم برداری سینمای ایران)، رضا بنفشه خواه و رضا ناجی نام برد.
مدیران و برخی مسئولان هم برای وداع با استاد پورتراب آمده بودند؛ علی مرادخانی (معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد)، فرزاد طالبی (مدیر کل دفتر موسیقی)، بهرام جمالی (مدیرعاملِ تا چند روزِ ‌پیش بنیاد رودکی)، علی اکبر صفی پور (مدیرعامل تازهٔ بنیاد رودکی) و عباس عظیمی (مدیرعامل مؤسسهٔ ‌هنرمندان پیشکسوت)، از جمله مدیران و مسئولان حاضر در آیین تشییع پیکر استاد پورتراب بودند.

** کلام خداوند، آغازگر مراسم
آیین تشییع پیکر استاد مصطفی کمال پورتراب با تلاوت آیه هایی از کلام الله مجید آغاز شد. پس از تلاوت قرآن، سید عباس سجادی، که اجرای برنامه را بر عهده داشت، در جایگاه قرار گرفت و ضمن عرض تسلیت، از محمد سریر (آهنگساز و عضو هیئت مدیرهٔ خانهٔ موسیقی) خواست که چند کلامی دربارهٔ بزرگ آموزگارِ سفرکردهٔ موسیقی ایران سخن بگوید.
محمد سریر، که ناراحتی را می شد در چهرهٔ اندوهگینش دید، گفت: ما امروز با استاد پورتراب وداع می کنیم، اما آثار وی برای همیشه باقی خواهد ماند. استاد پورتراب، به معنای واقعی «استاد» بود؛ او استاد سه نسل از موسیقی دانان ما بود. استاد دانش وسیعی در عرصه های گوناگون فرهنگ و هنر داشت؛ و این وسعت دانش و تجربهٔ وی در انواع موسیقی، علوم شرعی، ریاضیات، ادبیات و حتی علوم رایانه یی، بی مانند بود.
رئیس هیت مدیرهٔ خانهٔ موسیقی گفت: استاد پورتراب همواره نگران شاگردان خویش بود و همهٔ آنان را به نام، می شناخت و صدا می زد؛ و مهم ترین دل مشغولی اش، موفقیت شاگردانش بود.

** شاگرد و پرستار از بخشندگی استاد گفت
سخنان دکتر سریر که به پایان رسید، نازنین جلالی، یکی از شاگردان استاد پورتراب که در 10 سال پایانی عمر وی، چونان دختری مهربان از استاد مراقبت می کرد، به جایگاه آمد و پس از خواندن قطعه ای ادبی در رثای استاد، با بغضی در گلو گفت: در مدتِ کوتاهِ افزون بر 10 سال شاگردی ام نزد استاد پورتراب، می توانم بگویم که همهٔ زندگی و نیز همهٔ یافته های علمی ام را مدیون استاد هستم.
وی افزود: عنصر وجودی استاد پورتراب را مطالعه ها و پژوهش های علمی ایشان و نیز بخشندگی وی تشکیل داده بود. استاد به طور سربسته به بسیاری از شاگردان خویش کمک می کرد.
جلالی گفت: در آخرین دیدارم با استاد، ایشان اشاره به این کردند که دیگر در وقت اضافهٔ زندگی به سر می برند. یک سال پیش نیز که دست ایشان آسیب دیده بود و برای جراحی باید بیهوش می شدند، استاد در وصیت نامه یی رسمی، در حضور اعضای خانهٔ موسیقی اعلام کردند که همهٔ آثار معنویشان، همچون کتاب ها و سازها و غیره در انجمنی گردآوری شود تا در اختیار دانشجویان علاقه مند و با استعداد موسیقی قرار گیرد.

** مرثیهٔ موتسارت در رثای استاد پورتراب
در ادامه، شماری از اعضای یک دست سیاه پوشِ گروه کُر ارکستر سمفونیک تهران، با همراهی شماری از شاگردان استاد و نیز تعدادی از اعضای ارکستر سمفونیک صدا و سیما، قطعهٔ «مرثیهٔ موتسارت» را به رهبری رازمیک اوهانیان (رهبر گروه کُر ارکستر سمفونیک تهران) در عزای استاد پورتراب اجرا کردند.

** پورتراب هم معلم آشکار بود و هم معلم پنهان
پس از این اجرا، اسماعیل تهرانی (آهنگساز و رهبر ارکستر شهر) به دعوت سجادی به جایگاه آمد تا از استاد خویش بگوید. تهرانی در سخنان کوتاهی گفت: از سال 1340 تا به امروز شاگرد استاد پورتراب بوده ام. همهٔ ما از بدو تولد زیر پوشش دو معلم هستیم؛ معلم آشکار و معلم پنهان. معلم پنهان، همانا خانواده و جامعه است و معلم آشکار، مدرسه و دانشگاه.
وی ادامه داد: آقای پورتراب، چه زمانی که شاگرد او بودم، چه زمانی که در هنرستان موسیقی کنار او بودم، می دیدم که در هر دو عرصهٔ معلمیِ آشکار و نهان، نقش خود را به خوبی اجرا می کرد. همهٔ هنرمندان موسیقی، از بزرگ تا کوچک، شاگرد ایشان بودند و درگذشت ایشان را به همهٔ اهالی هنر تسلیت می گویم.

** پورتراب با تواضع تمام ریاست را به شجریان واگذار کرد
سخنران بعدی مراسم، حمیدرضا نوربخش (مدیرعامل خانهٔ موسیقی و خواننده) بود. نوربخش گفت: لحظهٔ وداع با یک استاد واقعی، که برای همهٔ ما پشت و پناه و بزرگ بود، بسیار سخت است. ما شخصیتی را از دست داده ایم که تا آخرین دم حیات می کوشید بیاموزد و بیاموزاند و در هر جمعی نکته یی تازه را برای آموزش بیان می کرد. وی که عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز بود، حتی گاه معنای واژگان را یادآور می شد و توضیح می داد.
وی ادامه داد: استاد پورتراب هیچ دلبستگی به دنیا نداشت و کلاس هایی را که برای آموزش به شاگردان برپا می کرد، رایگان بود و حتی اگر شاگردی نیاز مالی داشت، به او کمک نیز می کرد. حتی در شورای عالی خانهٔ موسیقی هم با وجود آنکه سنّش از همه بیش تر بود، با تواضع تمام ریاست شورا را به استاد شجریان واگذار کرد.
مدیرعامل خانهٔ‌ موسیقی با اشاره به تنها زندگی کردن استاد، گفت: استاد پورتراب سال ها پس از فوت همسر تنها زندگی می کردند و یکی از افرادی که چونان دختری مهربان از ایشان مراقبت می کرد، شاگرد ایشان، خانم نازنین جلالی، بود. همچنین از دیگر کسانی که بسیار به استاد رسیدگی می کردند، باید فرزاد شیخی،‌ پویان آزده و حمیدرضا عاطفی را نام برد. به هر روی ما امروز با پیکر پورتراب وداع می کنیم اما امیدوارم با اندیشهٔ او، که منادی وحدت و همواره جویای علم و تجربه بود،‌ وداع نکنیم.

** انتقاد مجری؛ دست از ادعاها و کینه ورزی ها برداریم
سید عباس سجادی، مجری مراسم، دوباره به جایگاه آمد و با چهره ای برافروخته، ضمن اعلام اینکه دیگر قصد نداشته تا در مراسم های اینچنینی به اجرا بپردازد، گفت: این درست نیست که در مراسم هایی از این دست، افراد مدام در گوش من بخوانند که نام فلان یا بهمان شخص را چرا نبرده ام. باور کنیم که بزرگ ترین نشانه امروز پیش روی ما است؛ استاد پورتراب با همهٔ بزرگی خویش امروز خفته است و باور کنیم که این راهی است که همهٔ ما باید برویم. بنابراین دیگر این همه ادعا و کینه ورزی و مطرح کردنِ حویش معنایی ندارد.

** امیدوارم خداوند ما را هم مانند پورتراب از دنیا ببرد
سخنران بعدی داوود گنجه یی (نوازندهٔ کمانچه و عضو هیئت مدیرهٔ خانهٔ موسیقی) بود که به درخواست حسین علیزاده به جایگاه آمد تا چند کلامی برای حاضران سخن بگوید. وی کلام خود را با خاطره یی از استاد پورتراب آغاز کرد و گفت: یک روز ساعت هفت صبح زنگ خانهٔ ما به صدا درآمد و دیدم که آقای عاطفی به همراه استاد پورتراب آمده اند. آن روز با انار از استاد پذیرایی کردیم و ایشان به خانم من گفتند که «از شما تشکر می کنم که از داوودِ من مراقبت می کنید».
گنجه یی افزود: استاد فرزندی نداشت؛ و اینکه مرا این گونه خطاب می کرد، یعنی اینکه من را که شاگرد پنجاه سالهٔ او بودم و همهٔ شاگردان خویش را به چشم فرزند خود می دید. در ادامهٔ ‌آن روز هم با هم در ماهور ویلون و پیانو نواختیم.
این عضو هیئت مدیرهٔ خانهٔ موسیقی گفت: آقای پورتراب در کسوت معلمی آنچه را داشت می بخشید و هیچ گاه قرانی از کسی، حتی برای بخشش به دیگران، تقاضا نکرد. ایشان همیشه خوب زندگی می کرد و هیمشه از خواهر و برادر خویش، اقدس خانم و تیمور خان، یاد می کرد و سخن می گفت.
وی در پایان گفت: امیدوارم خداوند در این شب های عزیز مرد بزرگ آواز ایران، محمدرضا شجریان، را شفای عاجل عنایت کند. امیدوارم خداوند به خانواده های ما سلامتی دهد و ما را همانند استاد پورتراب از دنیا ببرد. پورتراب عاشق انسانیت و علم بود. امیدوارم همهٔ ما با هم دوست باشیم و به یکدیگر عشق بورزیم.

** آواز ناظری
آخرین سخنرانِ این مجلس وداع، شهرام ناظری، خوانندهٔ سرشناس موسیقی ایرانی، بود. وی گفت: امروز صبح جمع شده ایم تا با یکی از بزرگان موسیقی ایران زمین وداع کنیم. من در این سی و هفت سال، اهل هیچ گروه و فرقه یی نبودم و تنها و در تنهایی خویش کار کرده ام و بی آنکه به صدا و سیما بروم، در این سال ها 50 اثر تولید کرده ام.
وی افزود: وقتی در تنهایی خود خبر رفتن استاد پورتراب را شنیدم، بسیار ناراحت شدم. او از نسلی بود که باید آن را نسل «شکوهمند نامید»؛ نسلی که از عزت نفس فراوانی برخوردار بود. ای کاش نسل ما و نسل های پس از ما نیز از معرفت استاد پورتراب و شکوهمندی او درس و پند می گرفت.
شهرام ناظری سپس چند بیتی از شعر حضرت مولانا را، به مطلع «شاد باش ای عشق خوش سودای ما...»، به آواز خواند.
پس از آواز ناظری نیز بانگ «لا اله الا اللهِ» حاضران، پیکر پیر موسیقی ایران را در میان خود گرفت و دست های دوست دارانِ استاد پورتراب پیکرش را چند قدمی تا مرکبِ نقره ییِ سفر به دیار خاموشانِ گویا مشایعت کرد و استاد، به تنهایی در مرکب فلزی راهوار قرار گرفت تا راهی خانهٔ ابدی خویش شود.
خدایش بیامرزاد... .
مجلس ختم استاد مصطفی کمال پورتراب شنبه، پنجم تیر ماه (فردا) از ساعت 16:30 تا 18 در مسجد نور میدان فاطمی برگزار می شود.
فراهنگ**3067** 1336