سفر رییس جمهور کشورمان به اروپا، بیشتر سفری اقتصادی قلمداد شد، بعد از امضای قراردادهای اقتصادی متنوع در ایتالیا، وزرا و همراهان رییس جمهور در پاریس هم پای قراردادهای مختلفی را امضا کردند. مهمترین قرارداد اقتصادی ایران، در این دور از سفر خرید هواپیما از شرکت اروپایی ایرباس که مقر آن در فرانسه است، به حساب میآید. با وجود ابهاماتی که زمان مطرح شدن خبر خرید هواپیماهای ایرباس وجود داشت، این قرارداد نهایی شد و 118 فروند از این هواپیماها در آسمان ایران به پرواز درخواهند آمد.
البته حجم قراردادهای امضا شده حوزههای مختلفی از جمله محیط زیست و کشاورزی را هم شامل میشود، اما در این میان فارغ از قرارداد خرید هواپیما، امضای قرارداد همکاری با شرکت نفتی توتال فرانسه و همچنین شرکت خودروسازی پژو هم از اهمیت برخوردار است؛ بهخصوص در مورد قرارداد مجدد ایران با شرکت پژو که پیشتر سهم بالایی از بازار خودروی کشورمان را در اختیار داشت و بعد از اعمال تحریمها بازار ایران را بدون پرداخت غرامت ترک کرد، انتقادهای جدی هم وجود دارد.
بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان، از امضای یک توافقنامه نفتی با شرکت فرانسوی توتال در جریان دیدار مقامهای ایرانی و فرانسوی در پاریس خبر داد. بر اساس گزارشهای منتشر شده در قالب این قرارداد توتال در نظر دارد روزانه 150 تا 200 هزار بشکه نفت خام از ایران خریداری کند. رییس جمهوری در دیدار با مدیرعامل توتال، به سوابق همکاری این شرکت با ایران اشاره کرد و گفت: «توتال میتواند از فرصت همکاری در حوزه انرژی ایران به خوبی استفاده کند. ایران قطب انرژی منطقه است و توتال نیز میتواند با توجه به سوابق و تجربههای همکاری دو طرف، از فرصتهای خوبی که برای همکاری در حوزه انرژی وجود دارد، به خوبی استفاده کند.»
قرارداد خودرویی پر حرف و حدیث
در میان همه قراردادهایی که در طول سفر اروپایی رییس جمهور به امضا رسیده است،
پر حرف و حدیثترین آنها، قرار مجدد با شرکت خودروسازی پژو فرانسه است. علاوه بر بدعهدی این شرکت در دوران تحریمها، مردم هم از کیفیت محصولات این برند خودروسازی رضایت ندارند، البته از سوی دیگر با توجه به پلت فرمهایی که در ایران خودرو طراحی شده، شاید در این دوره ناگزیر باید مجدد با این شرکت فعالیت را از سر میگرفت. نکته مثبت دیگر هم تعهد پژو به صادرات حداقل 30 درصد محصولات تولید شده از ایران است، اما همه اینها هم نمیتواند تلخکامی مردم و بازار مصرف را از پژو جبران کند. بر اساس اعتقاد برخی کارشناسان داخلیسازی محصولاتی که در سالهای گذشته در فرانسه تولید میشدند نهتنها پتانسیل صنعت قطعهسازی کشور را کاهش خواهد داد، بلکه در نهایت فقط هزینههایی را به کشور تحمیل و ما را به کپیکار محصولات دستچندم اروپایی تبدیل خواهد کرد. نکته مبهم در این قرارداد این است که شریک فرانسوی ایران خودرو که در قطع همکاری خود با این شرکت پس از تحریم، خسارت زیادی را به آن وارد کرده است به طور مشخص در کدام بخش اقدام به سرمایهگذاری خواهد کرد؟ تجربه همکاریهای گذشته با فرانسویها نشان میدهد آنها به هیچ عنوان حاضر به انتقال دانش و اطلاعات فنی خودروهای خود به شریک ایرانی خود نیستند و فقط در صدد فروش محصولات خود آن هم در بازار بکر ایران هستند. به اعتقاد برخی کارشناسان بعد از ماهها انتظار و چانهزنی با فرانسویها نباید در این قرارداد فقط به انتقال چند خودرو و تولید آنها در کشور اکتفا میکردیم بلکه باید با انعقاد قراردادهایی به طراحی و تولید محصولات جدید در کشور میپرداختیم. نکته دیگر در این قرارداد آن است که در نهایت این محصولات مشترک با کدام برند راهی بازار ایران و مقاصد صادراتی خواهند شد؟ در گذشته متخصصان ایرانی اقدامات مهمی در خودروی پژو 206 صندوقدار انجام داده بودند و حتی برخی از قطعات تولید آنها از کیفیت بهتری نسبت به قطعات فرانسوی برخوردار بود اما در نهایت شریک فرانسوی به هیچ عنوان راضی نشد تا آرم خود را بر روی این خودرو نصب کند. در کنار این موارد حدود 5 سال از قطع ارتباط پژو با خودروسازان ایرانی میگذرد و در طول این مدت خسارت بسیاری به ایران تحمیل شده است. اما در قرارداد جدید شرکت پژو به هیچ یک از این خسارتها اشاره نشده و به نظر میرسد در نهایت یک ریال هم بابت بی عهدی خود به شریک ایرانی خود پرداخت نمیکند. البته پیش از امضای این قرارداد خودروسازان ایرانی مدعی بودند که خسارت خود را از طریق دریافت دانش فنی و یا راهکارهای دیگر از شریک فرانسوی خود خواهند گرفت اما اعلام جزییات توافق جدید ایران خودرو با شرکت پژو نشان میدهد فرانسویها بدون توجه به اشتباهات گذشته خود در نقض قراردادها فقط در صدد کسب سود بیشتر در بازار ایران بدون پرداخت خسارتی هستند.
جزییات قراردادهای مهم با فرانسه
به هر روی، پژوسیتروئن با ایران خودرو برای تولید سالانه 200 هزار خودرو در ایران قرارداد امضا کرد و ارزش این قرارداد را که تحت آن نخستین خودرو در سال 2017 به تولید خواهد رسید، 436 میلیون دلار اعلام کرد. شرکت نفتی توتال تفاهمنامهای برای خرید نفت از ایران به ویژه برای پالایشگاههای فرانسوی و اروپایی امضا کرد. این شرکت همچنین به بررسی پتانسیلهای صنعت نفت ایران برای ارزیابی حضور گستردهتر خواهد پرداخت.
شرکت هواپیمایی ایرباس 118 هواپیمای مسافربری به ایران ایر تحویل خواهد داد و همچنین خدمات آموزش خلبان و تعمیر و نگهداری فراهم میکند. این سفارش که بر مبنای قیمتهای اعلام شده از سوی ایرباس، 27 میلیارد دلار ارزش دارد شامل 12 فروند هواپیمای سوپرجامبوی دو طبقهای 380 و 21 فروند هواپیما از خانواده «ای 320» و 24 فروند «ای 320 نئو» است. همچنین 73 فروند هواپیمای پهن پیکر سفارش ایران شامل 27 «ای330» و 18 فروند «ای330 نئو» و 16 فروند «ای 350» هستند. همچنین شرکت راهآهن دولتی فرانسه (SNCF) با شرکت راه آهن ایران قرارداد امضا کرد. مانوئل والاس، نخست وزیر فرانسه، هم اظهار کرده در بخشهای سلامت، کشاورزی و محیط زیست هم قراردادهایی به امضا رسیده است. در میان قراردادهای دیگری که در پایتخت فرانسه اعلام شد، شرکتهای «آئروپورت دو پاریس» و «Bouygues» در ساخت پایانه جدید در فرودگاه امام خمینی(ره) تهران مشارکت خواهند کرد و شرکت «Vinci SA» توافقنامه ای برای اداره و نوسازی فرودگاههای مشهد و اصفهان امضا کرده است. شرکت خط کانتینر فرانسوی CMA CGM برای همکاری در زمینه کشتیرانی و توسعه پایانههای بندری توافق کرد. شرکت «سوئز» که در زمینه محیط زیست فعالیت دارد برای تصفیه آب و شرکت «سانوفی» برای محصولات پزشکی با ایران قرارداد امضا کردند.
ارزش سندهای همکاری که در پاریس به امضا رسیدند قابل مقایسه با قراردادهای اعلام شده در رم هستند. روحانی در ایتالیا ١٤ سند همکاری در حوزههای حملونقل، راهآهن و ریل، همکاریهای آموزشی و پزشکی، بازرگانی، ایمنی، همکاریهای بندری، کشاورزی، قرنطینه و حفظ نباتات، پزشکی و دارویی امضا کرد. بر اساس گزارش رویترز به نقل از یک مقام دولتی ایتالیایی، شرکتهای ایتالیایی به ارزش ۱۸ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار در حوزه انرژی، زیرساختها، فولاد و کشتیسازی با ایران قرارداد امضا کردند. در همین حال در میان قراردادهای بین دو کشور، قرارداد خط لوله با شرکت خدمات نفتی «سایپم» ایتالیا به ارزش چهار تا پنج میلیارد دلار بسته شد. همچنین شرکت فولاد دانیلی ایتالیا قراردادی به ارزش 7.5 میلیارد یورو و در حوزه زیرساخت هم شرکت Condotte d’Acqua ایتالیا قراردادی به ارزش چهار میلیارد دلار با ایران منعقد کردند.