صاحب‌خبر - گروه سیاست خارجی- عربستان سال 2016 میلادی را با خونریزی آغاز کرد و گروهی خودسر در ایران نیز با اقدامات اشتباه تسخیر سفارت این کشور که به امری مرسوم تبدیل شده، موجب شعله ور شدن بیش از پیش تنش میان دو کشور شدند.عربستان روابط خود را با ایران قطع کرد و به دنبال آن دیگر کشورهای عربی در حمایت از آن دست به کاهش و قطع روابط با ایران زدند. اکنون روز چهارم از تنش میان ایران وعربستان را سپری می‌کنیم. بعد از قطع روابط سودان، بحرین، جیبوتی و اعلام کاهش سطح روابط از سوی امارات در روز دوشنبه، روز گذشته اردن و مصر از عربستان اعلام حمایت کردند و کویت سفیر خود را از ایران فراخواند. واکنش‌ها و محکوم کردن اقدام عربستان و اشغال سفارت این کشور درایران ادامه دارد و رسانه‌های بین المللی به تحلیل روابط دو کشورو تاثیر آن در منطقه پرداخته اند. پس از اجرای احکام اعدام در روز شنبه، در ایران، ترکیه، لبنان، عراق، هند و پاکستان بیانیه‌های اعتراض آمیز منتشر شد. در خود عربستان و نیز در بحرین، برغم ممنوع بودن تظاهرات صدها نفر در خیابانها دست به تظاهرات اعتراضی زدند و همچنان واکنش‌ها وتحلیل‌های سازمان ها، مقامات و کشورهای مختلف نسبت به این واقعه ادامه دارد.
واکنش کویت و اردن و درخواست «آل‌خلیفه» برای حذف وزرای ایرانی‌الاصل از کابینه
به گزارش ایلنا، وزارت خارجه کویت، روز سه‌شنبه در بیانیه‌ای از فراخواندن سفیر خود در ایران در پی حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران، خبر داد. در بیانیه وزارت خارجه کویت آمده است: «وزارت خارجه کویت، صبح روزگذشته سفیر این کشور در جمهوری اسلامی ایران را در پی حمله تظاهرات‌کنندگان به سفارت عربستان سعودی و نیز تعدی به کنسولگری آن در مشهد و آتش زدن این اماکن، فراخوانده است.» دولت کویت در راستای حمایت از عربستان سعودی، حمله به سفارت این کشور در تهران را نقض معاهده‌های بین‌المللی و عدم تعهد ایران به تامین امنیت هیات‌های دیپلماتیک خوانده است. اردن نیز در این تنش از عربستان سعودی حمایت کرده و اشغال سفارت را محکوم کرد. علاوه بر این بعد از اعلام قطع روابط بحرین با ایران، «لولوه آل‌خلیفه» در صفحه کاربری خود در شبکه اجتماعی «تویتر» نوشت: «عصر مژده و قطع روابط با ایران به خیر. منتظر جشن تعویض وزرای ایرانی‌الاصل و جایگزینی آنها توسط عرب‌های اصیل هستیم.» براین اساس، روز دوشنبه دولت بحرین در پیروی از عربستان سعودی، روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد.
اعلام حمایت مصر از عربستان
سامح شکری، وزیر خارجه مصر در کنفرانس خبری به همراه عادل الجبیر، همتای سعودی خود مدعی شد: مداخله ایرانیان در امور داخلی عربستان پذیرفتنی نیست و مورد پذیرش هیچ قانون و قاعده بین‌المللی قرار ندارد. به گزارش ایسنا، وزیر خارجه مصر در سخنانی فرقه‌گرایانه و اختلاف‌افکن با بیان این که چندین کشور عربی در رابطه با روابط دیپلماتیک با ایران با یکدیگر همکاری می‌کنند، افزود: ما بارها اعلام کرده‌ایم که هر شکل از مداخله در امور داخلی کشورهای عرب به ویژه زمانی که به امنیت ملی اعراب اثر می‌گذارد، رد می‌کنیم.
شورای امنیت اشغال سفارت عربستان را محکوم کرد
سخنگوی بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل دو روز پیش در بیانیه‌ای گفته بود که از اعدام‌هایی که در عربستان صورت گرفته به‌شدت متاسف شده است. در این بیانیه گفته شد که نسبت به منصفانه بودن محاکمه‌ها و ماهیت اتهام اعدام‌شدگان نگرانی‌های جدی وجود دارد. در این بیانیه همچنین از عربستان سعودی خواسته شده بود تا تمامی مجازات‌های اعدام در این کشور را به حبس تخفیف یابد. در همین حال شورای امنیت سازمان ملل دوشنبه ۴ ژانویه (۱۴ دی) حمله به سفارت عربستان در تهران را محکوم کرد. اعضای شورای امنیت به اتفاق آرا در بیانیه‌ای از مقام‌های ایرانی خواستند که «برای محافظت از اموال و پرسنل دیپلماتیک و کنسولی، به‌طور کامل تعهدات بین‌المللی در این زمینه را رعایت کنند». آنها همچنین از دو طرف خواستند که با انجام گفت‌وگو در راه کاهش تنش‌های ایجادشده تلاش کنند.در این بیانیه به اعدام شیخ نمر باقر النمر که موجب خشم حمله‌کنندگان به سفارت عربستان در تهران شد، اشاره‌ای نشده است.
گاردین: سعودی‌ها بیشتر از آنکه برای ایران مساله درست کنند خود درگیر مشکل شده‌اند
به گزارش ایسنا، گاردین در گزارشی درباره اعدام‌های اخیر عربستان سعودی می‌نویسد: «اما اگر سعودی‌ها امیدوار بودند که با این زمان بندی هیچ کس به این اعدام‌ها توجه نمی‌کند، دچار اشتباه بزرگی شدند. این اعدام روابط نه چندان خوب عربستان با ایران را به شدت تخریب و پرونده نمر را به موضوعی تبدیل کرد که به طرز وحشتناکی رقابت و دشمنی دولتی و مذهبی را تشدید می‌کند؛ رقابتی که خاورمیانه را وارد جنگ‌های نیابتی متعددی در سوریه و یمن و اختلافات عمیقی در عراق و لبنان کرده است. سیستم سعودی‌ها به بدترین شکل مبهم و غیرشفاف عمل می‌کند. هنوز ریاض از ماه نوامبر روشن نکرده است که قصد و دلایلش برای صدور حکم اعدام چنین شخصیت برجسته‌ای که اقلیت شیعه این کشور را رهبری می‌کند، چیست. این مقاله ادامه می‌دهد: عربستان سعودی در این میان از داشتن یک تصویر بین‌المللی منزجر کننده رنج می‌برد. این تصویر هم به خاطر استفاده سعودی‌ها از احکام مذهبی در مجازات‌ها نیست بلکه به این دلیل است که از رویکرد بنیادگرایانه اسلام سلفی آن معمولا به عنوان الهام بخش داعش یاد می‌شود حتی اگر این گروه عربستان را مورد هدف قرار دهد.رسانه‌های شدیدا کنترل شده عربستان این اعدام‌ها را بازتابی از "اهتمام شدید پادشاه به مبارزه با تروریسم" تشریح می‌کنند و همچنین بر اعلامیه ناگهانی مبارزه "ائتلاف نظامی" اعراب سنی تحت رهبری عربستان تاکید می‌کنند. اما هیچ یک از این اقدامات هماهنگ شده و یا شبیه یک حرکت استراتژیک به نظر نمی‌آید. مرکز مشاوره‌ای Soufa- در این باره می‌گوید: بدون شک عربستان اهداف و برنامه‌ای دارد اما در کوتاه مدت به نظر می‌رسد که آنها بیشتر از آنکه برای رقیب خود ایران مشکل درست کنند خود را درگیر مشکل کرده‌اند.»
نیویورک تایمز: عربستان دیگر یکی از متحدان قابل اعتماد آمریکا نیست
روزنامه نیویورک تایمز در تحلیلی می‌نویسد: علی رغم منافع مشترک متعدد و آشکار، عربستان سعودی دیگر یکی از متحدان قابل اعتماد برای آمریکا محسوب نمی‌شود. واقعیت این است که عربستان سعودی اخیرا کمک کرده تا بهای نفت پایین نگه داشته شود و این اقدام به تضعیف اقتصادهای روسیه و ایران کمک می‌کند. عربستان سعودی و آمریکا موافقند که بشار اسد نباید به عنوان رئیس جمهور سوریه به فعالیت‌های خود ادامه دهد و هر دو از عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر حمایت می‌کنند؛ آمریکا علی رغم گرایش‌های مستبدانه سیسی از او حمایت می‌کند در حالی که عربستان به خاطر همین گرایش‌ها از او حمایت می‌کند. مصر و عربستان سعودی قدرت‌های موجود در حوزه خلیج فارس هستند و سعودی‌ها حضور نظامی آمریکا در این منطقه را تسهیل و از آن حمایت می‌کنند. اگرچه آنها منافع مشترک بسیاری دارند اما عربستان سعودی با حمایت و تامین مالی نوع بنیادگرای اسلام، تهدیدی نه تنها برای آمریکا بلکه برای ثبات کل جهان محسوب می‌شود. اما اعدام شیخ نمر النمر، یکی از روحانیون شیعه مخالف در عربستان سعودی که تهدیدی برای پادشاهی این کشور نبود و اعدامش باعث خشم و ناراحتی ایرانی‌ها شد، اقدامی صرفا برای متزلزل کردن تلاش‌های بین‌المللی برای حل درگیری‌ها در سوریه و یمن بود. البته اعدام مخالفان سیاسی و مذهبی در عربستان سعودی صورت می‌گیرد اما این اعدام در کنار حمایت و تامین مالی افراط گرایان توسط سعودی‌ها، تهدیدی نه تنها برای آمریکا بلکه برای ثبات کل جهان محسوب می‌شود. قابل درک است که یک عربستان سعودی خودسرتر به تدریج در منطقه پرمدعاتر نیز می‌شود. اما عربستان ثابت نکرده که می‌تواند از قدرت رو به افزایش خود عاقلانه و هوشمندانه استفاده کند و این عدم توانایی را با بمباران بی‌پروای اهداف غیرنظامی در جنگ داخلی یمن نشان داده است. اگرچه در این خصوص کشورهای دیگری به ویژه ایران مسئولیت بیشتری نسبت به ریاض دارند اما پادشاهی عربستان اختلافات مذهبی خطرناک میان مسلمانان سنی و شیعه خاورمیانه را تشدید کرده است.
تجدید نظر آلمان در صادرات اسلحه به عربستان سعودی
سخنگوی وزارت خارجه آلمان اعلام کرد که پس از این اعدام‌ها، برلین در نظر ندارد تحریمی علیه ریاض اعمال کند، زیگمار گابریل، وزیر اقتصاد آلمان که در گذشته نیز انتقال برخی سلاح‌ها را به عربستان سعودی رد کرده بود، می‌تواند مجوز لازم برای صادرات اسلحه به این کشور را صادر نکند. وزارت اقتصاد آلمان در بیانیه‌ای به نقل از وزیر اقتصاد اعلام کرد: ما می‌توانیم مشاهده کنیم که ارسال تانکها و اسلحه‌های نوع جی 36 به عربستان سعودی کار درستی نیست. اکنون ما نیاز به بررسی مجدد داریم که در آینده تجهیزات تدافعی خود را ارسال کنیم یا نه. وی اعدام‌های اخیر عربستان سعودی را نگران کننده اعلام کرد. در پارلمان (بوندستاگ) هم حزب سبز و هم حزب چپ از احزاب اپوزیسیون آلمان خواستار توقف هرچه‌سریعتر این صادرات به سعودی‌ها شده‌اند. حتی برخی از اعضای حزب دموکرات مسیحی آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان که در گذشته بر اهمیت نقش پادشاهی عربستان سعودی در منطقه تاکید می‌کردند، پس از اقدام اخیر این کشور خواستار تجدید نظر در روابط دو کشور شدند. وزیر خارجه آلمان گفت که تنش‌های اخیر در روابط تهران و ریاض می‌تواند تلاش‌ها برای حل بحران سوریه را تحت‌الشعاع قرار دهد. «فرانک والتر اشتاین مایر» نیز روزسه‌شنبه در مصاحبه‌ای با روزنامه «بیلد» گفت که تنش‌های جدید در روابط ایران و عربستان سعودی می‌تواند تلاش‌های چند هفته اخیر برای دستیابی به راه حل بحران سوریه را به مخاطره بیندازد. وی افزود که هم تهران و هم ریاض باید رویکرد مسئولانه‌تری داشته و روی مسائل مهمتر منطقه‌ای از جمله بحران یمن و مبارزه با داعش متمرکز شوند.
لغو سفر دیوید کامرون به عربستان درپی اعدام‌های اخیر
نخست‌وزیر انگلیس تحت فشار احزاب داخلی به‌دنبال اعدام جمعی ۴۷ نفر از جمله یک روحانی شیعه در عربستان، مجبور شد سفر خود را به ریاض لغو کند. در همین رابطه آنا داد، دیوید کامرون نخست‌وزیر انگلیس به‌عنوان بخشی از تلاش دیپلماتیک برای انعقاد قراردادهای دفاعی به ارزش میلیاردها پوند، در صدد بود که به عربستان سفر کند اما بعد از آنکه اعدام شیخ نمر باقر نمر، روحانی شیعه در عربستان به همراه 46 نفر دیگر موجی از اعتراضات به نقض حقوق بشر را برانگیخت، مجبور به لغو این سفر شد. نخست‌وزیر انگلیس قرار بود قبل از پایان سال 2015 یا اوایل سال جاری میلادی به عربستان سعودی سفر کند اما اعدام شیخ نمر، روحانی شیعه در عربستان، احتمال دیدار مقام‌های انگلیسی از عربستان را بسیار پایین آورده است.
نگرانی کاخ سفید از نقض حقوق بشر و افزایش تنش در منطقه
جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید گفت: ما نگران نقض حقوق بشر در عربستان هستیم؛ مخصوصا اعدام‌های اخیر و به ویژه اعدام یک روحانی شیعه. وی همچنین گفت که واشنگتن خواهان خویشتنداری ایران و عربستان در ارتباط با تنش‌های مربوط به اعدام شیخ نمر، روحانی شیعه است. سخنگوی کاخ سفید گفت: ما از ایران و عربستان می‌خواهیم از گسترش مناقشه پرهیز کنند. ما از طرفین می‌خواهیم خویشتندار بمانند تا تنش بیشتری در منطقه شعله نکشد.∎