حسن هانی‌زاده
کارشناس مسائل خاورمیانه


انتقام‌گیری آل سعود از شیعیان با اعدام شیخ نمر

شیخ نمر باقرالنمر، روحانی برجسته شیعه در شرق عربستان به همراه 46 نفر دیگر دیروز شنبه در حالی به دست سعودی‌ها اعدام شدند که پیامدهای بسیار مهم این اقدام خاندان آل سعود هم در سطح منطقه‌ای و هم در سطح داخلی بر کسی پوشیده نیست.
شهید شیخ نمر یکی از شخصیت‌های مبارز و محبوب شیعیان عربستان و جهان و فردی صلح‌طلب بود که پس از دستگیری وی در سال 2012 اعتراضات گسترده‌ای از سوی شیعیان عربستان در شرق این کشور به راه افتاد. در اوایل آبان‌ماه سال جاری نیز که حکم اعدام شیخ نمر در دادگاه استیناف عربستان تأیید شد، معترضان به این حکم به خیابان‌ هاآمده و به حکم اعدام شیخ نمر اعتراض کردند.
محبوبیت شیخ نمر بین شیعیان عربستان به چالش جدی برای رژیم آل سعود تبدیل شده بود و از آنجا که این رژیم در ماه‌های اخیر با شکست‌های پی‌درپی در صحنه جنگ یمن و دیگر درگیری‌های منطقه‌ای از جمله تحولات سوریه و عراق به بن‌بست و انزوای سیاسی رسیده بود، با اجرای حکم اعدام شیخ‌نمر می‌خواست خود را از بن‌بست و انزوای سیاسی خارج کند.شیخ محمد بن سلمان، ولیعهد و وزیر دفاع عربستان نیز بر اعدام شیخ نمر اصرار داشت. این وزیر جوان که به عقیده تحلیلگران و برخی مقام‌های آل‌سعود عامل تمام ناکامی‌های اخیر عربستان در منطقه بویژه یمن است، می‌خواست با به شهادت رساندن شیخ‌نمر از شیعیان انتقام بگیرد و به‌زعم خود کشورش را از انزوای سیاسی خارج کند اما اکنون عربستان در آستانه یک انفجار سیاسی جدید قرار گرفته است و در روزهای آینده پیامدهای اعدام شیخ‌نمر و 46 نفر دیگر بیش از پیش نمایان خواهد شد.از سوی دیگر، کنفرانس اخیر وحدت اسلامی که در تهران برگزار شد و در آن ساز وکار جدیدی برای وحدت مسلمانان تعریف و ارائه شد، عربستان را دچار یأس شدید سیاسی کرد و اعدام شیخ نمر در واقع واکنش عربستان به این یأس سیاسی بود.

سرانجام علی رغم تلاش محافل اسلامی و مجامع بین المللی، سعودی ها حکم اعدام روحانی محبوب و مبارز این کشور را به اجرا در آوردند. اعدام شیخ نمر روحانی برجسته شیعه عربستانی از سوی دستگاه قضایی آل سعود برگ جدیدی از خشونت‌ها و تعصبات مذهبی در این کشور را رقم زد. دستگاه قضایی آل سعودی در حالی شیخ نمر را به بهانه اتهام‌های بی‌اساس همچون تفرقه افکنی و تلاش برای ایجاد آشوب و درگیری‌های داخلی، به شهادت رساند که بسیاری از تحلیلگران سیاست حاکمان فعلی این کشور را منشأ اصلی بحران‌ها و نزاع‌های فرقه‌ای در سوریه و یمن
 می‌دانند.
وزارت کشور عربستان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که ۴۷ نفر را در این کشور اعدام کرده است که آیت‌الله شیخ نمر النمر نیز در میان آنها قرار دارد. براساس این بیانیه، این افراد صبح دیروز در 12 منطقه عربستان سعودی شامل ریاض، مکه، مدینه، الشرقیه، القصیم، حائل، الحدود الشمالیه، عسیر، الجوف، نجران، الباحه و تبوک اعدام شدند. منصور ترکی، سخنگوی وزارت کشور عربستان نیز دیروز در کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد، 4 نفر از اعدامی‌ها با گلوله و بقیه با شمشیر اعدام شده‌اند.
سخنگوی دستگاه قضایی عربستان نیز در این کنفرانس مطبوعاتی مدعی شد، تمام معیارهای قانونی و حقوقی درباره این اعدام‌ها رعایت شده است. این در حالی است که تقریباً تمامی نهادهای بین‌المللی حقوق بشری از احکام اعدام عربستان انتقاد کرده‌اند.
 پیشتر دادگاه جنایی عربستان در تاریخ 23 مهرماه حکم بدوی اعدام تعزیری شیخ نمر را صادر
کرده بود.
پس از آنکه دادگاه استیناف هم این حکم را تأیید کرد، وزارت کشور پرونده وی را به دربار آل سعود فرستاد که در نهایت دیروز با امضای حکم اعدام وی از سوی سلمان بن عبدالعزیز، شاه سعودی، این روحانی برجسته شیعی به شهادت رسید.
شیخ نمر برای نخستین بار در سال 2006 در بازگشت از بحرین و به‌دلیل مشارکت در همایش بین‌المللی قرآن کریم از سوی نیروهای امنیتی رژیم سعودی بازداشت شده بود. دومین بار وی در تاریخ 23 آگوست 2008 میلادی در شهر «القطیف» به‌اتهام تحریک شیعیان عربستانی برای جدایی از حکومت مرکزی به دست نیروهای امنیتی رژیم سعودی بازداشت شد. در نهایت نهم جولای سال 2012 میلادی «شیخ نمر ‌النمر» پس از تعقیب و حمله مسلحانه نیروهای امنیتی رژیم سعودی به خودرو او بازداشت شد.
واکنش‌های داخلی و خارجی به اعدام شیخ نمر
در پی اعدام شیخ نمر، در قطیف در شرق عربستان عزای عمومی اعلام شد. همچنین منابع داخلی در عربستان از آماده باش نیروهای امنیتی و پلیس این کشور بویژه در مناطق شیعه نشین خبر دادند.
 منابع داخلی در عربستان خبر دادند که پاسگاه‌های پلیس و مقرهای امنیتی عربستان سعودی در مناطق شرقی که احتمال آسیب دیدن آنها وجود دارد به طور کامل تخلیه شده است.  محمد النمر، برادر شیخ النمر، خبر اعدام برادرش را غافلگیر کننده دانست و گفت: اجرای این حکم از سوی عربستان سعودی برای مقابله با اندیشه ها و اقدام های آزادیخواهانه این روحانی شیعی بود.
 وی افزود:ما از همه می خواهیم که واکنش شان به این اعدام به صورت مسالمت آمیز و در حد و اندازه های این اقدام شنیع باشد. خبر اعدام برجسته ترین روحانی شیعه عربستان بازتاب های گسترده ای در رسانه های بین المللی نیز داشت: خبرگزاری رویترز، خبرگزاری فرانسه، شبکه خبری روسی راشاتودی و رسانه تصویری یورونیوز خبر فوری شهادت شیخ نمر را اعلام کرده و از وی به عنوان «روحانی برجسته شیعه » یاد کردند. در این میان شبکه تلویزیونی یورونیوز برای لحظاتی کوتاه و در اقدامی نادر این خبر را با زیرنویس فوری «فارسی» برای مخاطبان خود پخش کرد. شبکه تلویزیونی فرانس 24   و رویترز نیز در گزارش خبری خود درباره شهادت شیخ نمر، گزارش وزارت کشور عربستان را در این زمینه بازتاب دادند. خبرگزاری روسی «راشاتودی» نیز در واکنش به خبر اعدام شیخ نمر، آمار بالای اعدام‌ها در عربستان سعودی را  «وحشتناک» توصیف کرد. راشاتودی از حکومت ریاض با عنوان «سلطنت سنتی خودکامه» نام برد. پایگاه خبری صوت الثوره نیز از برپایی تظاهراتی در بحرین در محکومیت اعدام شیخ نمر خبر داد.
سلیم شوقی یکی از نمایندگان حزب مجلس اعلای اسلامی عراق اعدام شیخ نمر  را مایه ننگ آل سعود توصیف کرد.  جنبش انصارالله یمن با انتقاد از «محاکمه نمایشی» شیخ نمر، اعدام وی را محکوم کرد. حزب مجلس اسلامی شیعی اعلای لبنان نیز اعدام این روحانی برجسته شیعی را محکوم کرد و آن را «خطایی فاحش» خواند. سید شفقت شیرازی، رئیس مجمع وحدت مسلمانان در پاکستان نیز با محکوم کردن اعدام شیخ نمر، این اقدام عربستان را تلاشی برای برانگیختن عواطف میلیون‌ها مسلمان
توصیف کرد.
زندگینامه شهید آیت‌الله النمر
آیت‌الله شیخ نمر باقر النمر در سال 1379 هجری قمری (1959) در منطقه العوامیه یکی از شهرهای استان القطیف در منطقه الشرقیه چشم به جهان گشود. تحصیلات مقدماتی خود را در همان شهر العوامیه به پایان رساند و در سال 1400 هجری قمری مصادف با 1989 میلادی، برای آشنایی نزدیک‌تر با انقلاب اسلامی ایران و تحصیلات حوزوی ابتدا به ایران مهاجرت کرد تا در تهران در حوزه علمیه حضرت قائم(عج) حضور پیدا کند. پس از بازگشت به عربستان مرکز مذهبی «الإمام القائم(عج)» را در العوامیه
 تأسیس کرد.
با ورود نیروهای سعودی موسوم به سپر جزیره به بحرین دایره اعتراض‌ها و فعالیت‌های سیاسی در القطیف عربستان رو به گسترش گذاشت. رژیم سعودی نیز در مقابل صدها نفر از جوانان را به اتهام ارتباط داشتن با اعتراض‌های شکل گرفته بازداشت کرد. آیت‌الله النمر با تمام قدرت از حق توده‌ها در اظهار نظر و اعتراض به دفاع برخاست. وی در سخنرانی تاریخی خود بر لزوم مسالمت‌آمیز بودن جنبش جوانان منطقه الشرقیه عربستان
 تأکید کرد.