خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) رینولد نیکلسون، خاورشناس و اسلام‌شناس انگلیسی، شارح و مترجم آثار عرفانی فارسی و اسلامی به زبان انگلیسی، در ۱۹ اوت ۱۸۶۸ در یورکشر انگلستان متولد شد. پدر او استاد دانشگاه ابردین در اسکاتلند بود و او نیز تحصیلات عالی را از آنجا شروع کرد.

او سپس به دانشگاه کمبریج رفت و به فراگرفتن ادبیات یونانی و لاتین مشغول شد و در ۱۸۹۰ در امتحانات آن رشته رتبه اول را به دست آورد. چون پدربزرگ او علاقه‌مند به زبان عربی و تاریخ عرب بود، از کودکی رغبتی به آموختن زبان عربی و معارف اسلامی پیدا کرده بود و در کمبریج به تحصیل زبان عربی پرداخت.

در ۱۸۹۲ برای اولین بار موفق به ملاقات «ادوارد براون» شد و از آن پس به آموختن فارسی پرداخت. چون پروفسور براون دلبستگی خاصی به آثار عارفان ایران داشت، نیکلسون برای پایان‌نامه دکتری خود به راهنمایی او «دیوان شمس» و مجموعه غزل‌های «جلال‌الدین محمد بلخی» را انتخاب کرد و منتخبی از آن را در ۱۸۹۸ در 30 سالگی به انگلیسی ترجمه کرد و همراه با متن اصلی به چاپ رساند. 

در سال ۱۹۰۱ به معلمی زبان فارسی در دانشگاه لندن منصوب شد و یک سال بعد همین سمت را در دانشگاه کمبریج عهده‌دار شد و این مقام را تا زمان درگذشت ادوارد براون در ۱۹۲۶حفظ کرد. از آن تاریخ کرسی زبان عربی به عهده او گذاشته شد تا در سال ۱۹۳۳ در سن ۶۵ سالگی از دانشگاه بازنشسته شد. طی این دوران بسیاری از متون مهم فارسی و عربی را ترجمه، تصحیح و منتشر کرد. همچنین تعدادی از برجسته‌ترین خاورشناسان انگلیسی تربیت‌یافتگان او بودند، از جمله چارلز استوری که جانشین او در دانشگاه کمبریج شد، و آرتور آربری که بعدها متصدی کرسی دانشگاهی او شد. 

معرفی ادیبان ایران‌زمین به جهانیان اگر چه محور اصلی پژوهش و فعالیت‌های تحقیقاتی نیکلسون متمرکز بر آثار مولانا و به‌ویژه مثنوی بود، اما آثار دیگر بزرگان ادبیات فارسی نیز از نظر او پنهان نماند. برای مثال می‌توان از کتاب «شعر و نثر شرقی» که در سال 1922میلادی منتشر شد یاد کرد که مشتمل بر ترجمه اشعار «ابوسعید‌ابوالخیر»، «انوری»، «عطار»، «باباطاهر»، «فردوسی»، «سعدی»، «عنصری»، «حافظ»، «دقیقی» و «رودکی» است. 


نیکلسون آثار عطار و مولانا را به جهان غرب شناساند
نیکلسون از نخستین شرق‌شناسانی است که آثار عطار و به‌ویژه مولانا را به‌صورت برجسته به جهان غرب شناساند. همچنین او برای نخستین بار در مجله انجمن سلطنتی آسیایی دست به معرفی کتاب «فیه‌ما‌فیه» زد تا از این راه آن کتاب ارزشمند را به پژوهشگران غربی معرفی کند. 

به طور کلی آثار مهم او را در چهار بخش قابل بررسی است: بخش اول شامل تالیف کتاب «تاریخ ادبیات عرب» به انگلیسی است که از زمان انتشار در سال ۱۹۰۷ همواره کتاب مرجع دانشگاهی در این موضوع بوده‌است، همچنین کتاب‌های دروس عربی در سه جلد و متن و شرح دیوان ابن عربی به نام «ترجمان‌الاشواق» در ۱۹۱۱ و کتاب‌ «اللمع فی‌التصوف» با مقدمه و ترجمه خلاصه به انگلیسی در ۱۹۱۴. 

بخش دوم آثار این خاورشناس، کتاب‌هایی است که در موضوع تصوف و عرفان اسلامی تالیف کرده است. از جمله این کتاب‌ها می‌توان از «عارفان اسلام » و «مطالعات در باب تصوف اسلامی» نام برد. بخش سوم شامل تصحیح انتقادی متون عرفانی فارسی چون منتخبات «دیوان شمس»، تصحیح «تذکرةالاولیا» عطار است. ولی مهم‌ترین اثر او در این دسته متن مثنوی مولوی در سه جلد است که نیکلسون سالیان بسیاری را صرف تصحیح آن کرد. 

بخش چهارم ترجمه‌هایی است که نیکلسون از متون فارسی، عربی و ترکی عثمانی به انگلیسی انجام داده‌ است. ترجمه «کشف‌المحجوب» هجویری در این دسته جای می‌گیرد. اما بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اثر او در این قسمت ترجمه مثنوی مولوی و شرح بر مثنوی به انگلیسی در هشت جلد است و شاهکار او به شمار می‌آید. 

رینولد نیکلسون از عمری پر‌برکت که بیشتر آن را صرف معرفی بزرگان و آثار ماندگار آنها و به‌ویژه آثار مولانا جلال‌الدین کرد، برخوردار بود. او در در 27اوت 1945میلادی در سن 77 سالگی در شهر چستر انگلستان در حالی که تقریبا نابینا شده بود چشم از جهان فروبست. آخرین اثر او که پس از پایان عمر نیکلسون توسط شاگردش ای.جی.آر بری به سال1950 منتشر شد، «رومی شاعر و عارف» نام داشت.