قانون- هادي حسيني / حقوقدان

زلزله نه‌تنها خانه و كاشانه افراد را تخريب مي‌كند بلكه نكته مهمي كه شايد كمتر نيز به آن توجه شود، اين است كه خسارت زيادي در اين هنگام متوجه محيط زيست شده و آن را تخريب مي‌كند. مسئوليت جبران خسارت واردشده به محيط زيست، به‌خصوص آن بخشي كه متعلق به افرادبوده، بي‌شك با دولت است. به عبارت ديگر، دولت مسئول جبران كليه خساراتي است كه از «آفت‌هاي ‌آسماني» ناشي مي‌شود؛ به اين دليل كه در «آفت‌هاي ‌آسماني»يا بلاياي طبيعي، ضار يا ضرر‌زننده وجود ندارد و خداوند متعال و عوامل طبيعي موجب اين ضرر شده‌اند. اين امر مانند موردي است كه فردي موجب ضرر به فرد ديگر شده باشد؛ در حالي كه فرد ضررزننده، معسر است و قدرت جبران آن خسارت را ندارد؛ در اين حالت مسئوليت جبران اين خسارت طبق روايت«يرجع الجنايته الي الامام و...» با امام يا دولت است. به عبارت ديگر، همانند اينكه امام خودش رأسا مرتكب اين جنايت شده باشد و بايد آن راجبران كند. البته به طريق اولي و براساس قاعده اولويت نيز وقتي ضار يا ضررزننده وجود ندارد و خسارت ناشي از بلاياي طبيعي باشد، دولت مسئول جبران است. در اين راستا كنوانسيوني وجود دارد كه البته كشور ايران به آن ملحق نشده و در آن آمده است اگر كسي از جرمي متضرر شد و حتي امكان اينكه اقامه دعوي كند و ضررزننده را تعقيب قانوني كند، دولت بايد خسارت اين فرد را جبران كند و از ضررزننده اين غرامت را پس بگيرد اما فلسفه اين موضوع چيست؟ در اين زمينه بايد گفت در همه ضررهايي كه از بلاهاي طبيعي وارد مي‌شود، بي شك جمع، مسئوليت جبران آن را دارند. براي مثال فردي از يك طايفه يا قومي مرتكب قتل خطايي شده و اين فرد بايد مبلغ 250 ميليون تومان ديه بپردازد و وقتي فرد ضررزننده توان پرداخت ديه را نداشته و معسر باشد، در اينجا گفته مي‌شود تمام مردان اين قيبله بايد اين خسارت را جبران كنند؛ يعني اين مشكل بايد به صورت جمعي برطرف شود. به عبارت ديگر، همه ضررهايي كه بدون سوءنيت و به صورت خطايي حادث مي‌شود، جبران خسارت ناشي از آن‌ها به عهده جمع است. حال جمعي كه در آن قوم يا قبيله هستند، به عهده كل مردم ايران است. در مورد زلزله‌هاي اخير نيز كه خسارت زيادي متوجه محيط زيست شده است و ضرر زننده‌اي نيز وجود ندارد، تمام مردم ايران يعني دولت و بيت المال بايد اين ضرر را جبران كنند. براي مثال در كره زمين كه حدود پنج ميليارد نفر زندگي مي‌كنند، اگر شهاب‌سنگي از آسمان، بخشي ازكشوري را تخريب كند، در حقيقت اين لطمه‌اي بوده كه از آفت‌هاي آسماني به بخشي از كره زمين وارد شده است. در اين صورت، تمام افراد كرده زمين بايد اين خسارت را جبران كنند؛ بنابراين در صورتي كه زلزله‌اي حادث مي‌شود، نيروهايي مانند هلال‌احمر مسئوليت قانوني براي كمك دارند و كمك اين نيروها از سر دلسوزي و ترحم نيست بلكه طبق قوانين بين‌المللي، وقتي گوشه‌اي از كره زمين به وسيله زلزله ويران شود، جبران آن بر عهده تمام افراد كره زمين است.