به گزارش خبرنگار ایرنا، روز گذشته هشتمین کاروان ترویجی الگوی کشت ملی با رویکرد پایش، سنجش و مدیریت خاک همزمان با سراسر کشور در پهنه‌های تولیدی فارس آغاز به کار کرد؛ کاروانی که با اهداف مختلف و به مناسبت روز جهانی خاک و بیمه در ۹۵ مرکز جهاد کشاورزی و با حضور گسترده محققان، کارشناسان و خبرگان در مناطق مختلف استان حضور دارد.
برنامه‌های این کاروان در قالب کارگاه، روز مزرعه و روز انتقال یافته‌ها در واحدهای تولیدی و سازه‌های ترویجی برگزار می‌شود و قرار است زمینه بهره‌مندی ۱۵ هزار نفر بهره‌بردار را از یافته‌های علمی و تحقیقاتی فراهم کند.
طبق گفته متولیان امر جریان‌سازی اجتماعی برای نهادینه کردن فرهنگ الگوی کشت ملی محصولات زراعی، سنجش، پایش و مدیریت حفاظت و بهره‌برداری پایدار از منابع خاک، ترویج، متقاعدسازی تولیدکنندگان برای مشارکت در فرآیند ترویج بیمه محصولات کشاورزی از مهمترین اهداف برگزاری این کاروان است.
همچنین اقناع و زمینه‌سازی ارتباطی برای افزایش همکاری و جلب مشارکت در تأمین امنیت غذایی کشور و تشریح جایگاه و نقش تناسب اراضی در ارتقاء بهره‌وری بخش کشاورزی نیز از دیگر اهداف اصلی برگزاری این کاروان ترویجی است و مقرر شده این برنامه‌ها در ۴۲۰سازه ترویجی شامل سایت‌های الگویی، کانون‌های یادگیری، مزارع و باغ‌های نمایشی، مزارع و باغ‌های نوآور بهره‌ور و کانون‌های جوانان روستایی و عشایری دنبال شود.
اما این نخستین باری نیست که استان فارس میزبان این کاروان ترویجی است؛ به عنوان مثال در آبان ماه سال گذشته نیز ۱۸۱ برنامه آموزشی و ترویجی همزمان با برگزاری پنجمین کاروان ترویج الگوی کشت ملی محصولات زراعی در پهنه‌های تولیدی فارس اجرا و در این برنامه‌ها زمینه بهره‌مندی ۲هزار و ۸۲۵ نفر بهره‌بردار از یافته‌های علمی و تحقیقاتی فراهم شد.
بدون شک یکی از مهمترین رویکردهای برپایی این کاروان‌ها، آموزش الگوی کشت است؛ در حقیقت برگزاری کاروان‌های ترویج بهره‌وری یک بسیج همگانی برای استفاده از ظرفیت محققان، مروجان، کشاورزان پیشرو، مددکاران ترویجی و همه دستگاه‌ها و ارگان‌هایی است که در این زمینه می‌توانند کمک‌رسان باشند.
بی توجهی برخی کشاورزان نسبت به رعایت الگوی کشت
ولی با وجود برگزاری مستمر این نوع برنامه‌ها در فصول مختلف سال هنوز هم برخی از کشاورزان فارس الگوی کشت را رعایت نمی‌کنند به گونه‌ای که امسال ۲هزار هکتار از مزارع اقلید به کشت پیاز اختصاص یافت و قیروکارزین هم افزایش۵۰ درصدی کشت برنج به عنوان کشتی آب‌بر را تجربه کرد، در اکثر شهرستان‌های دیگر استان هم کشت محصولات پرآب‌بر بدون در نظر گرفتن پتانسیل و توانمندی آن منطقه و با بی‌توجهی نسبت به پدیده روزافزون خشکسالی انجام شد.
این در حالیست که در سال‌های اخیر و طبق قانون بودجه سال ۱۴۰۱ مصوب جلسه علنی ۲۵ اسفند سال ۱۴۰۰مجلس شورای اسلامی و بر اساس بند (ب) تبصـره هشت این قانون، وزارت جهاد کشاورزی مکلف به ابلاغ الگوی کشت کشور شده است.
این طرح پس از سالها پژوهش در سال ۱۴۰۱ رونمایی و یرای اجرا به کشاورزان کشور ابلاغ شد؛ طرحی که به گفته کارشناسان اگر به خوبی اجرا شود می‌تواند در دوران خشکسالی کمک شایانی به تولید انبوه محصولات کشاورزی کند.
در برنامه کلی وزارت جهاد کشاورزی آمده است الگوی صحیح کشت، برنامه‌ای برای مدیریت مکانی کشت گیاهان زراعی است که طرح این الگو با توجه به شرایط اکوفیزیولوژیکی و مسایل اقتصادی و اجتماعی تدوین می‌شود.
استان فارس نیز به دلیل تغییر اقلیم و استمرار خشکسالی‌ها در سال‌های اخیر با بحران کمبود آب مواجه است و در این استان هم اجرای الگوی کشت برای استمرار کشاورزی در اولویت قرار دارد؛ طرح الگوی کشت برنامه‌ای است که به کشاورزان کشور توصیه می‌کند که چه محصولی را در کجا و به چه میزان بکارند و پیش‌بینی شده که این ایده تحول بزرگی در تولیدات کشاورزی ایجاد کند اما همانگونه که گفته شد پیگیری برای اجرای الگوی کشت در استان فارس در حالیست که بسیاری از کشاورزان در شهرستان‌های این استان هنوز هم بدون در نظر گرفتن موقعیت اقلیمی و شرایط آب و هوایی در منطقه خود اقدام به کشت محصولاتی می‌کنند که این کار در نهایت منجر به از بین رفتن منابع آبی و خاکی می‌شود.
در حال حاضر متولیان بخش کشاورزی به دنبال تدابیری اساسی جهت تشویق کشاورزان به اجرای الگوی کشت و اعمال محدودیت‌ها برای کشاورزانی که الگوی کشت را رعایت نمی‌کنند هستند؛ تدابیری که تاکنون نتوانسته اثر بازدارندگی قابل توجهی داشته باشد.
موانع پیش روی اجرای الگوی کشت
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی فارس معتقد است تهیه الگوی کشت بسیار دشوار است و از آن دشوارتر، اجرا کردن این طرح است؛ در واقع هر برنامه یک سری الزامات دارد و باید قوانین بازدارنده، تشویق و تنبیه در آن دیده شود، در برخی مناطق فراهم شدن شرایط برای ممانعت نیاز است و بعضی نقاط نیازمند مهیا کردن زمینه جهت توسعه هستند.
مجیدرضا پاکاری درباره قوانین تنبیهی در اجرای الگوی کشت می‌گوید کشاورزان مناطقی که کشت محصولات را بر اساس الگوی تعریف شده انجام ندهند شامل هیچگونه خدمات و تسهیلاتی نمی‌شوند و هیچگونه تسهیلاتی از جمله کود در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد.
او در خصوص دلیل عدم تمایل کشاورزان فارس به اجرای چنین طرح‌هایی هم می‌گوید امسال پتروشیمی حدود ۲ماه کود مورد نیاز را به کشاورزان تحویل نداد و همین مسائل کافیست که موجبات عدم تمایل کشاورزان به اجرای درست برنامه الگوی کشت فراهم شود.
برای هدفمند شدن کاروان‌های ترویجی و اجرای چنین طرح‌هایی در استان فارس استفاده از نظرات و پیشنهادات جامعه دانشگاهی هم از اهمیت بسیاری برخوردار است چراکه توصیه‌های علمی دانشگاهیان می‌تواند کمک شایانی به هر چه بهتر اجرایی شدن این رویکردها کند و نقاط ضعف و قوت این برنامه‌ها را نمایان سازد.
یک استاد دانشگاه معتقد است زمانی که کشاورز از نظر درآمدی خوداتکا نشده باشد نمی‌توانیم سیاست‌های خود را به او دیکته کنیم؛ برخی طرح‌ها به صورت دستوری ابلاغ می‌شود اما اکثر آنها در عمل شکست می‌خورند؛ کشاورزان باید خودشان به این نتیجه و جمع‌بندی برسند که آیا کشت یک گیاه برایشان به صرفه است یا خیر؟
محسن عدالت بر این باور است که کشاورزی به عنوان بزرگترین بخش خصوصی کشور محسوب می‌شود و عمده مالکان اراضی کشاورزی مردم هستند، برای کشاورزانی که معاش و گذران زندگی دشوار است، مسایل زیست محیطی و تغییرات اقلیمی در اولویت اول قرار نمی‌گیرد؛ برای آنها وضعیت اقتصاد زندگی‌شان از همه چیز مهمتر است.
این مقام دانشگاهی بر ضرورت ایجاد حلقه‌های واسط بین مزرعه و بازار و نقش صنایع تبدیلی در حوزه کشاورزی تأکید می‌کند و می‌گوید صنایع تبدیلی کمک می‌کند کشاورزان کمتر در تولید ناکام شوند، اگر بازاری برای تولیدات کشاورزی نباشد صنایع تبدیلی به کمک کشاورز می‌آید و اجازه نمی‌دهد این قشر متضرر شود.
اگرچه برگزاری کاروان‌های ترویجی برای آموزش الگوی کشت لازم و ضروری است اما میزان اثربخشی و تأثیرگذاری این کاروان‌ها نیز باید بیش از پیش مورد بررسی قرار بگیرد چراکه حتی متولیان بخش کشاورزی هم به این موضوع واقف هستند که این آموزش‌ها هنوز نتوانسته اثربخشی لازم را داشته باشد و کشاورزان را مجاب به اجرای طرح‌های حیاتی به ویژه طرح تغییر الگوی کشت کند.