بچه‌ها برای ورود به دنیای رسانه‌ها به جسمشان چندان نیازی ندارند. یعنی وقتی به تماشای تلویزیون می‌نشینند، از همه بدنشان فقط به یک جفت چشم و یک جفت گوش نیاز دارند. موقع انجام بازی دیجیتال هم اضافه‌ بر چشم و گوش، فقط چند تا از انگشتانشان درگیر می‌شود. گوش دادن به موسیقی، مطالعه کتاب و چرخ زدن در رسانه‌های اجتماعی، همگی فعالیت‌هایی رسانه‌ای هستند که با اکثر اندام‌های بدن کار چندانی ندارند. اصولاً کاربری رسانه‌ها فعالیتی فکری است و مهم‌ترین بخش بدن که درگیر آن می‌شود، «مغز» است.

مغز انسان مرکز دستگاه عصبی و حساس‌ترین و پیچیده‌ترین عضو بدن است که به طرزی باور نکردنی حدود یک چهارم انرژی بدن را مصرف می‌کند. مغز هم مثل سایر اندام‌ها، با توجه به تنوع و میزان فعالیتی که بر آن تحمیل می‌کنیم، شکل می‌گیرد و تکامل می‌یابد. به‌طور طبیعی بیشترین فرصت رشد کردن و ورزیده شدن «مغز» در دوره کودکی و نوجوانی فراهم می‌شود. همان‌طور که سایر اعضای بدن هم در این دوره کم‌کم به بلوغ می‌رسند. مغز انسان محل شکل‌گیری اندیشه، افکار، ذخیره‌سازی خاطرات و پردازش اطلاعات است. اما آنچه در اینجا مورد توجه ماست، فارغ از محتوای اطلاعات و اندیشه‌ها، شیوه مواجهه مغز با داده‌ها و روش پردازش آن‌هاست.

بسیاری از والدین نگران تاثیرات منفی این فعالیت‌ها بر مغز و سلامت روان فرزندانشان هستند. با این حال، تحقیقات جدید نشان می‌دهند که شواهد علمی کافی برای اثبات "پوسیدگی مغز" ناشی از مصرف زیاد محتوای آنلاین وجود ندارد.

مغز انسان، که به عنوان پیچیده‌ترین عضو بدن شناخته می‌شود، نقش مهمی در پردازش اطلاعات، ذخیره‌سازی خاطرات و شکل‌گیری اندیشه‌ها ایفا می‌کند. بر اساس مطالعات، مغز در دوران کودکی و نوجوانی بیشترین توانایی رشد و تکامل را دارد. با این حال، بسیاری از فعالیت‌های رسانه‌ای، مانند تماشای تلویزیون، بازی‌های دیجیتال و استفاده از شبکه‌های اجتماعی، به طور عمده تنها به دو حس «بینایی» و «شنوایی» نیاز دارند و به دیگر اعضای بدن فشار چندانی وارد نمی‌آورند.

عوامل دیگری نیز فراتر از رسانه‌های اجتماعی وجود دارند که بر سلامت مغز و کنترل شناختی تأثیر می‌گذارند. چیزهایی مانند فقر و وضعیت اقتصادی، اجتماعی و رژیم غذایی ضعیف، بزرگترین پیش‌بینی‌کننده‌های سلامت و عملکرد مغز هستند.

اگر مصرف دیجیتال شدید و طولانی مدت ذهن جوانان را فلج می‌کرد، می‌توانستیم انتظار داشته باشیم که شاهد کاهش میانگین نمرات IQ بین نسل‌های پیش از دیجیتال و پس از دیجیتال باشیم. اما همانطور که دانشمندان اشاره می‌کنند، میانگین نمرات IQ از آغاز قرن بیستم تا قرن بیست و یکم افزایش یافته است که به عنوان اثر فلین شناخته می‌شود.

سلامت روان و استفاده از دستگاه‌های دیجیتال

در حالی که برخی محققان به نگرانی‌های موجود در مورد مصرف بیش از حد محتوای دیجیتال اشاره می‌کنند، شواهد علمی هنوز نتوانسته‌اند ارتباط مستقیمی میان مصرف زیاد رسانه‌ها و "پوسیدگی مغز" را ثابت کنند. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده‌اند که میانگین نمرات IQ در قرن بیستم و بیست‌ویکم افزایش یافته و این افزایش نشان‌دهنده رشد شناختی است.

با این حال، دکتر سوفی لی، روانشناس بالینی و محقق در بزرگترین مطالعه استرالیا بر روی بیش از ۶۰۰۰ نوجوان، نشان داد که مصرف زیاد صفحه نمایش با کاهش سلامت روان ارتباط دارد. این مطالعه همچنین نشان داد که هرچند زمان طولانی‌تر در برابر صفحه نمایش با نمرات پایین‌تر سلامت روان مرتبط است، اما هیچ دلیلی قطعی وجود ندارد که نشان دهد مصرف دیجیتال باعث افسردگی و اضطراب در بلندمدت می‌شود.

راهکارهای پیشنهادی برای والدین

علاوه بر رسانه‌های دیجیتال، عوامل دیگری مانند وضعیت اقتصادی، اجتماعی و رژیم غذایی ضعیف تأثیر زیادی بر سلامت مغز دارند. به گفته کارشناسان، مسائلی مانند فقر و شرایط اقتصادی در کنار مشکلات روانی می‌توانند تاثیرات بیشتری نسبت به رسانه‌های اجتماعی بر عملکرد شناختی مغز داشته باشند.

 برخی بر این باورند که این فناوری‌ها باعث تضعیف ارتباطات اجتماعی می‌شوند، در حالی که گروهی دیگر معتقدند که هر فناوری جدید به‌جای جایگزینی کامل سیستم‌های موجود، آن‌ها را تقویت می‌کند. دکتر واتسون، محقق این حوزه، معتقد است که محتوای آنلاین در حال حاضر ما را به تلفن‌های همراه وابسته کرده است و الگوریتم‌های انتخاب محتوا باعث می‌شوند تا هر فرد تجربه متفاوتی از اخبار و تبلیغات داشته باشد.

دکتر لی در پایان توصیه می‌کند که والدین برای حفظ سلامت روان فرزندان خود، محدودیت‌هایی برای استفاده از فناوری تعیین کنند و فعالیت‌های خارج از فضای دیجیتال را تقویت کنند. او همچنین پیشنهاد می‌کند که والدین باید با فرزندان خود در مورد خطرات آنلاین و استفاده مسئولانه از فضای دیجیتال گفتگو کنند.

این تحقیقات نشان می‌دهد که با وجود نگرانی‌ها در مورد تاثیرات منفی فناوری، اقدامات آگاهانه و تربیتی می‌تواند به بهبود استفاده از آن کمک کند.

منبع: Medicalxpress

نیایش احمدی _ خبرنگار تحریریه جوان قدس