درد رشد پیامدی ندارد، خودش برطرف می‌شود و درد التهابی هم نیست، بلکه دردی در پاهاست که شب‌ها ظاهر می‌شود و می‌تواند کودک را بیدار نگه دارد. درد رشد برخلاف اسمی که دارد در واقع ناشی از رشد نیست و بر رشد کودک اثری نمی‌گذارد.
درد رشد در بچه‌های کوچک‌تر دیده می‌شود، یعنی در بچه‌های حدوداً ۱۰ سال. این دردها معمولاً کودکان سنین پیش‌دبستان و دبستان را درگیر می‌کند و در دخترها شایع‌تر از پسرهاست.
درد رشد چگونه است؟
در یک سناریوی معمول، کودک به رختخواب می‌رود و یکی دو ساعت بعد یا شاید دیرتر به‌خاطر دردی که در ران‌های خود، پشت زانوها، در پاشنه‌ها و ساق پای خود احساس می‌کند به گریه می‌افتد و بی‌قرار می‌شود، اما هیچ قرمزی و گرما یا تورم و التهاب و یا آسیب و ضربه‌ای وجود ندارد. ممکن است کودک از شما بخواهد پاهایش را بمالید تا بهتر شود و در نهایت دوباره به خواب می‌رود. صبح روز بعد حال کودک خوب است و هیچ درد و ناراحتی ندارد، به مدرسه می‌رود، بازی می‌کند و فعالیت‌های معمولش را انجام می‌دهد و شب دوباره همان داستان تکرار می‌شود.
چنین شرایطی می‌تواند برای هر پدر و مادری نگران‌کننده باشد، خصوصاً اگر هفته‌ها ادامه داشته باشد. اما نگران نباشید؛ دردهای رشد معمولاً طبیعی بوده و بخش نرمالی از زندگی کودک هستند و خطری برای او ندارند.
آیا بچه‌های بالای ۱۰ سال ممکن است دچار درد رشد شوند؟
نوع متفاوت دیگری از درد رشد وجود دارد که مربوط به بچه‌های بزرگ‌تر از ۱۰ سال است. این دردها ناشی از فشارهایی هستند که بچه‌های بسیار پرجنب‌وجوش در طول روز به عضلات خود وارد می‌کنند، مثلاً با دویدن و پریدن و زیاد بالا و پایین کردن. این نوع درد اغلب بعد از فعالیت یا در انتهای روز ظاهر می‌شود؛ اما به‌ندرت بچه‌ها را از خواب بیدار می‌کند.
برای هر کودک فعال و پرجنب و جوشی، بعضی از دردها نرمال‌اند، خصوصاً اگر کودک مدت‌زمان طولانی از روز مشغول بازی و ورزش باشد. مثلاً اگر یک کودک یا نوجوان ۱۲ ساعت در هفته فوتبال بازی کند یا ۱۵ ساعت در هفته کلاس ورزش داشته باشد، درد و ناراحتی در پاهایش دور از انتظار نیست. اگر درد ناشی از فعالیت ورزشی زیاد باشد، پزشکان به والدین توصیه می‌کنند به فرزندشان یاد بدهند به بدنشان گوش بدهند و استراحت کنند، خصوصاً اگر درد و ناراحتی اذیتشان می‌کند. به‌طورکلی توصیه می‌شود کودکان ۵ روز در هفته به ورزش خاصی بپردازند و روزهای دیگر استراحت کنند تا از بدن خود بیش از اندازه کار نکشند.
علت درد رشد چیست؟
هر چند درد رشد بین بچه‌ها معمول است؛ اما پزشکان هنوز علت دقیق آن را نمی‌دانند. گاهی درد رشد در پایان یک روز پُر از فعالیت و جنب‌وجوش رخ می‌دهد، بنابراین ممکن است به استفاده زیاد از عضلات و استخوان‌ها یا آسیب یا کاهش قدرت استخوان مربوط باشد. بچه‌هایی که آستانه تحمل درد پایینی دارند نیز احتمالاً درد رشد را بیشتر تجربه می‌کنند.
علائم درد رشد چیست؟
درد رشد معمولاً بین سنین ۲ تا ۱۲ سال و در هر دو پا (خصوصاً در ناحیه ران‌ها و ساق‌ها) اتفاق می‌افتد و به‌صورت دردی عمیق و مبهم احساس می‌شود. همان‌طور که گفتیم درد رشد اغلب شب‌ها سراغ کودک می‌آید و ممکن است طی شب بارها کودک را از خواب بیدار کند. هیچ علامت قابل رویتی از درد وجود ندارد، مثلاً قرمز یا تورم و کبودی. این دردها معمولاً فوراً برطرف می‌شوند و صبح کودک خوب است و می‌تواند به فعالیت‌های روزمره‌اش مشغول شود.
پزشک باید تفاوت این دردها از دردهای دیگر را نیاز به بررسی‌های بیشتری دارند تشخیص بدهد. کودکانی که درد رشد دارند هیچ علامتی از بیماری یا آسیب ندارند، یا تب و کاهش وزن و تورم مفاصل یا هر علامت غیرمعمول دیگری از خود نشان نمی‌دهند. در صورت وجود هر گونه علامت دیگری کودک باید فوراً تحت بررسی‌های پزشکی قرار بگیرد تا مشخص شود درد علت دیگری دارد یا نه.
برای درد رشد کودکتان چه‌کار می‌توانید بکنید؟
اگر علت درد کودک درد رشد باشد خوشبختانه لازم نیست کار خاصی انجام بدهید؛ چون به‌مرور برطرف خواهد شد. اما در این فاصله والدین می‌توانند با ماساژ به کودک کمک کنند احساس بهتری داشته باشد. می‌توانید از پد گرمایی یا یک دوز استامینوفن یا بروفن در شرایطی که کودک بی‌قرار است هم استفاده کنید. تقویت عضلات و تمرینات کششی نیز می‌توانند برای این دردهای مزمن مفید باشند. گذشته از همه اینها نباید درد کودک اختلالی در فعالیت‌های معمول طی روز او ایجاد کند. متوقف کردن فعالیت‌های کودک کمکی به پیشگیری از دردهای رشد نمی‌کند و حتی ممکن است شرایط را بدتر هم بکند.
درد رشد چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک می‌تواند با مرور سوابق پزشکی کودک و معاینه فیزیکی، بدون نیاز به تست‌های دیگر، درد رشد را در کودک تشخیص بدهد. هر چند اگر این تست‌ها و آزمایش‌ها انجام شوند، نتیجه نرمال خواهد بود. اما در کودکانی که علائم دیگری نیز دارند، مانند تب، کاهش وزن، بدتر شدن درد طی روز، بی‌حسی یا عدم توانایی در شرکت در فعالیت‌های معمول بدنی، لازم است ارزیابی‌های دقیق پزشکی انجام شود تا علت و عارضه تشخیص داده شود. در مورد بچه‌هایی که محدودیت در طیف حرکتی یا تورم مفاصل دارند مطمئناً نیاز به بررسی وجود دارد.
کودکانی که درد رشد دارند هیچ علامتی از بیماری یا آسیب ندارند، یا تب و کاهش وزن و تورم مفاصل یا هر علامت غیرمعمول دیگری از خود نشان نمی‌دهند. در صورت وجود هر گونه علامت دیگری کودک باید فوراً تحت بررسی‌های پزشکی قرار بگیرد
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
. تورم
. سفتی و گرفتگی خصوصاً وقتی کودک از خواب بیدار می‌شود
. قرمزی
. لنگ زدن هنگام راه‌رفتن
. درد مداوم در یک ناحیه که فعالیت‌های روزمره را مختل کرده
. ادامه درد در صبح
درد همراه با تب، راش پوستی یا کاهش اشتها باید فوراً توسط پزشک بررسی شود. ممکن است یک مشکل جدی وجود داشته باشد که هنوز تشخیص داده نشده است.
چه عوارضی ممکن است با درد رشد اشتباه گرفته شوند؟
اگر درد رشد ادامه دارد یا مرتباً کودک را از خواب بیدار می‌کند لازم است کودک را نزد یک متخصص ببرید تا علت مشخص شود. عفونت‌های استخوانی یا مفصلی مانند لوسمی، تومورهای خوش‌خیم استخوان، سرطان استخوان یا تومورهای بافت نرم بسیار نادرند اما ممکن است علت دردهای شبانه کودک باشند. این عوارض ممکن است با یا بدون تب و تورم پا یا مفاصل، محدودیت طیف حرکتی، تغییرات پوستی و کاهش وزن باشند.
آرتریت روماتوئید جوانان نیز می‌تواند باعث درد در همین قسمت‌ها شده و علائم مشابهی با درد رشد ایجاد کند؛ اما اغلب صبح‌ها باعث درد و سفتی می‌شود نه نیمه‌شب‌ها.
درد رشد چقدر طول می‌کشد؟
درد رشد ممکن است گاهی ظاهر شود و هر بار چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. ممکن است بعد از یکی دو روز برطرف شود یا ماه‌ها وجود داشته باشد. شاید هم هرگز دوباره تکرار نشود یا تا اواخر کودکی یا تا اوایل نوجوانی بارها تکرار شود.
چه ویتامین‌هایی به تسکین درد رشد کمک می‌کنند؟
همان‌طور که گفتیم درد رشد می‌تواند ناشی از استفاده بیش از حد از پاها باشد. در مطالعهٔ کوچکی معلوم شد تراکم استخوانی در بچه‌هایی که درد رشد دارند کمتر از کودکان سالم‌تر است؛ بنابراین ویتامین D۳ می‌تواند کمک‌کننده باشد (۶۰۰ واحد بین‌المللی در روز)، زیرا جذب کلسیم برای تقویت استخوان‌ها را افزایش می‌دهد.
نظر شما