مغز انسان با پیچیدگی‌های خود همیشه سبب شگفتی دانشمندان شده است. اکنون نیز مشخص شده که مغز انسان سه نسخه از هر خاطره را ذخیره می‌کند. دلیل این رویکرد چیست؟
خاطرات نقش بسیار مهمی در زندگی ما بازی می‌کنند. هرچند که خاطره ها در مغز انسان ثابت نیستند و به‌مرور زمان دستخوش تغییر می‌شوند. در واقع پس از یادگیری درس‌های جدید و تجربه‌های مهم ما عموما خاطرات خود را به‌صورت متفاوتی به‌یاد می‌آوریم. همچنین بسیاری از خاطره ها به‌مرور زمان محو می‌شوند. پیشتر دانشمندان تصور می‌کردند که تغییرپذیری خاطرات به‌خاطر ذخیره تنها یک نسخه از آنها در مغز باشد. هرچند که حالا مشخص شده این باور اشتباه بوده است.
کشف فرآیند ذخیره خاطره در مغز انسان به دستاوردهای حیرت‌انگیزی منجر می‌شود
پژوهشگران حوزه پزشکی و سلامت تصمیم گرفتند مکانیزم ذخیره خاطره ها در مغز انسان را بررسی کنند. هرچند که پیچیدگی‌های مغز انسان و محدودیت‌های انجام آزمایش‌های انسانی باعث شد آنها کار خود را با موش‌های آزمایشگاهی آغاز کنند. بررسی‌ها نشان داد که مغز حداقل سه نسخه از هر خاطره را ایجاد کرده و در مکان‌های مختلف ذخیره می‌کند.
این نسخه‌ها نیز توسط گروه‌های مختلفی از نورون‌ها در قسمت هیپوکامپ مغز (جایی که نقش مهمی در یادگیری و حافظه دارد) ایجاد می‌شوند. نسخه‌های ذخیره شده از نظر زمان ایجاد، مدت ماندگاری و میزان تغییرپذیری در طول زمان با همدیگر فرق دارند. بررسی‌های دانشمندان نشان داد که همزمان با شکل‌گیری خاطره های جدید نورون‌های تازه متولد شده شکل می‌گیرند. این نورون‌ها وظیفه ذخیره یک نسخه از خاطره را برای مدت طولانی در مغز دارند. خاطره‌ای که در ابتدا ضعیف است؛ اما به‌مرور زمان قوی‌تر می‌شود.
سپس نوبت به نورون‌های متوسط می‌رسد. آنها در همان ابتدای کار پایدارتر هستند. در مرحله سوم نیز نوبت به نورون‌های دیرتر متولد شده می‌رسد که از آغاز کار نسخه‌ای بسیار قوی از خاطره را در مغز ایجاد کنند. هرچند که قدرت آنها به‌مرور زمان ضعیف و ضعیف‌تر می‌شود. اما دانشمندان چطور توانستند از راز این رویکردها پرده بردارند؟
آنها کارهایی را به موش‌ها محول کردند که به حافظه متکی بود. به‌عنوان مثال آنها باید از یک منطقه خطرناک دور می‌شدند تا شوک الکتریکی به پاهایشان وارد نشود. سپس دانشمندان فعالیت‌های گروه‌های مختلف نورون‌ها در قسمت‌های گوناگون هیپوکامپ را زیر نظر گرفتند. نحوه عملکرد این سه گروه از نورون‌ها می‌تواند چگونگی تغییرات خاطره ها در طول زمان را آشکار سازد. هرچند که هنوز سوال‌های زیادی بی‌پاسخ باقی مانده‌اند.
ما نمی‌دانیم که چگونه نورون‌ها برای ذخیره خاطره در مغز با همدیگر تعامل می‌کنند. یا اینکه چرا خاطرات ایجاد شده توسط گروهی از نورون‌ها در ابتدا فوق‌العاده قدرتمند است و می‌تواند به‌راحتی توسط اتفاقات مختلف تغییر یابند. با همه اینها دکتر فلاویو دوناتو، استاد نوروبیولوژی دانشگاه بازل سوئیس و سرپرست تیم پژوهشی امیدوار است که یافته‌های فوق برای انسان نیز صدق کنند.
اگر سازوکار ذخیره خاطره در مغز انسان نیز همینگونه باشد، دانشمندان می‌توانند روش‌های درمانی جدیدی را برای بیماری‌ها و مشکلات روانی کنونی ارائه دهند. به‌عنوان مثال در اختلال اضطراب پس از حادثه (PTSD) بازگشت خاطره‌های بد و ناخواسته از یک اتفاق تلخ باعث می‌شوند که فرد با مشکل مواجه شود. هرچند شاید بتوان با یک داروی جدید نورون‌های دیرتر متولد شده را فعال کرد تا آنها کنترل خاطره مربوطه را به‌دست بگیرند.
همچنین کشف چگونگی ذخیره خاطره در مغز انسان می‌تواند برای درمان بیماری‌های مهمی همچون زوال عقل و فراموشی مفید باشد. به این صورت که شاید دانشمندان روزی در اخبار علمی خبر ساخت دارویی جدید برای فعال کردن نورون های تازه متولد شده را اعلام کنند. این دارو می‌تواند باعث شود که نورون های خاصی در زمینه ثبت خاطرات فعالیت کنند تا خاطرات به‌مرور زمان تضعیف نشوند.
پژوهشگران بر این باور هستند که توانسته‌اند به دستاورد شگفتی در زمینه خاطره ها دست یابند. به‌صورتی که گویا دری مهم به‌سمت جهانی پنهان باز شده است. بدین‌ترتیب می‌توان انتظار داشت که در آینده انسان توانایی پاک کردن خاطرات ناخوشایند را با مصرف یک قرص داشته باشد و حتی بتواند برخی از خاطرات خوب خود را با جزئیات کامل جاودانه کند. شاید هم روزی بتوانیم جزئیات برخی خاطرات را تغییر دهیم تا فرد بتواند زندگی آرام‌تری داشته باشد.
بیشتر بخوانید: با هوش مصنوعی صوتی ادوبی، دستورات متنی بدهید و موسیقی تحویل بگیرید دانشمندان یک تار عنکبوت را به موسیقی ترجمه کردند؛ نتیجه شگفت انگیز است بررسی دی ان ای بتهوون، رازهای جذابی را فاش کرده است∎