میراث آریا: در تزئین نخل معمولاً از پارچه‌های سیاه و سبز و پارچه‌های مزین به نام ائمه معصوم (ع) و عکس‌هایی از شهدای روستا و پارچه‌ای سبز نمادی از عمامه مطهر سیدالشهدا و شمشیرهایی که بر روی نخل نصب‌شده و در رأس آن سیب می‌گذارند استفاده می‌شود.

بنا بر گفته معتمدین محل، قدمت این نخل به 150 سال رسیده و به هنگام ساخت آن هر طایفه چوبی به‌عنوان نذر جهت ساخت اهدا کرده که در روز عاشورا و به هنگام بلند کردن نخل هر طایفه بر زیر تیر چوبی منسوب به خود رفته و آن را بلند می‌کنند. گفتنی است که در ساخت نخل روستای دیزج از نه تیر چوبی محکم استفاده‌ شده است. محل نگهداری نخل در طول سال در حسینیه بالای روستاست و از اول محرم نخل را در ضلع غربی میدان و بر کنار کتابخانه روستا قرار می‌دهند.

صبح روز عاشورا بزرگان روستا با احترام و با نوحه‌خوانی و صلوات مبادرت به پوشش نخل نموده وزنان روستا نیز با دود دادن اسپند و پاشیدن گلاب معطر بر روی نخل و حاضرین و اهدای نذورات نقش‌آفرینی می‌کنند. درگذشته جامه نخل از نذورات مردمی تهیه می‌شده ولی امروزه هیئت‌امنای محل پارچه مشکی و سایر تزئینات مربوط به نخل را می‌خرند.

از دیگر امورات و افعالی که هنگام جامه کردن نخل در بین اهالی مرسوم است آماده کردن عماری، طوق، علم و چندین اسب است. عماری خیمه کوچک شبه کجاوه حضرت زینب علیه‌السلام بوده و یا نشانی از حجله قاسم (ع) است. طوق نیز به نشانه پرچم و بیرق علمدار واقعه کربلاست و اسب ذوالجناح را با پارچه‌های رنگارنگ، سپر و شمشیر و گل آراسته می‌کنند. در گذشته بر تن پسران کوچک لباس‌هایی مدل عربی به رنگ‌های مشکی و سفید پوشانده و سربندی نیز بر سرشان بسته و حمایلی از پولک‌های طلایی و مهره‌های آبی و نقره‌ای به دور سینه کودک می‌بستند و بر چشمانشان سورمه کشیده و بر روی اسب ذوالجناح نمادی از فرشتگان مقرب الهی می‌نشاندند به این کودکان در اصطلاح محلی شاطُری می‌گفتند ولی متأسفانه در سالیان اخیر نشانی از شاطری‌ها در بین دسته‌های عزاداری دیده نمی‌شود.

اهلی روستا پس از خوردن ناهار نذری که در خانه‌های اهالی محل و یا مسجد و حسینیه داده می‌شود در میدانگاهی روستا تجمع کرده و پس از اذان ظهر به جماعت نماز ظهر عاشورا را می‌خوانند.

پس از اتمام نماز نخل را با کسب اجازه از بزرگان روستا و هیئت‌امنای حسینیه و مسجد بلند کرده تعدادی از جوانان بر شیپور و طبل و سنج، دمیده و طوایف مختلف و سایر عزاداران یاحسین‌گویان بر زیر نخل رفته و تیرهای نخل را بر روی دست و شانه‌هایشان گذاشته و حمل می‌کنند. در این زمان صدای نوحه و شیون و گریه و سوگواری شنیده می‌شود دسته سینه‌زن و زنجیرزن و دسته تعزیه‌خوان نیز در بین سیل سوگواران دیده می‌شود. عماری‌ها و طوق‌ها دورادور نخل حرکت می‌کنند. اسب ذوالجناح نیز در خیل عظیم این صحنه عزاداری دیده می‌شوند. عده‌ای بر سر کاه ریخته و بر روی لباس برخی از سوگواران به نشانه عزاداری گل می‌مالند.

نخل بانوای یا حسین یا حسن در میانه عزاداران درحرکت بوده و این در حالی است که یک نفر به‌عنوان راهنما روی نخل نشسته و کار هدایت و حرکت نخل را بر عهده دارد. نخل در میدانگاهی روستا گردانده از جلوی مسجد و حسینیه عبور داده و بعد از نیم ساعت نخل را در کنار حسینیه بالا با احترام بر روی زمین می‌گذارند. هیئت‌های عزاداری همچنان به عزاداری ادامه داده سپس گروه تعزیه‌خوان، تعزیه را آغاز کرده و مردم حکایت واقعه کربلا را با نمایش آنان به تماشا می‌نشینند. گفتنی است در پایان مراسم نخل‌گردانی، سیب‌ها و پارچه‌های سبز متبرک بسته‌شده به نخل‌ها به باور و شفای بیماران و رفع چشم نظر بین عزاداران تقسیم می‌شود. مهم آنکه زنان نیز عزاداران را در مراسم نخل گردانی همراهی می‌کنند.

همان‌طور ‌که گفته شد آیین نخل‌گردانی در روستای دیزل از قدمت برخوردار بوده و نخل این روستا به لحاظ هیئت و اندازه در زمره نخل‌های بزرگ کشور به شمار می‌رود. همچنین خیل عظیمی از سوگواران اباعبدالله الحسین از سایر شهرها و روستاها در این مراسم باشکوه شرکت می‌کنند.

صبح روز عاشورا هم‌زمان با جامه کردن نخل، سایر اهالی طوق‌های بسته‌شده به پارچه‌ها و روسری‌های رنگی را در کنار نخل قرار می‌دهند. برخی از اهالی در قالب دسته‌ها عزاداری طوق منبر خانه‌های محله خود را با احترام بلند کرده در کوچه‌های روستا حرکت کرده، با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی به درب منازل کسانی که عزیزی را از دست‌ داده رفته، عزاداری کرده و صاحبان خانه با چای، شربت و بیسکویت پذیرای آنان است.

با گذر از کوچه‌ پس‌ کوچه‌های روستا بوی اسپند و گلاب و غذای نذری احساس می‌شود. حدود ۵۰ خانوار از اهالی روستا با طبخ غذای نذری پذیرای سوگواران هستند. برخی از خانه‌ها، میزبان هیئت‌های سینه‌زن، زنجیرزن و تعزیه‌خوان‌ها و یا کسانی هستند که مسئولیت جامه کردن نخل و اسب ذوالجناح را به عهده‌ دارند. هیئت ابوالفضل روستا از خانم‌ها و تکیه بالا و پایین روستا و هیئت‌ امنای امامزاده نیز از تمامی سوگواران با غذای نذری پذیرایی می‌کند و مازاد غذا به روستاهای اطراف منتقل می‌شود.

پس‌ از اینکه نخل را با احترام در محل معلوم شده قرار دادند تمامی سوگواران، بر روی زمین نشسته یک نفر مداح بانوای خوش به مدیحه‌سرایی و ذکر مصیبت می‌پردازد. روحانی حاضر هم روضه و دعا خوانده و در انتهای مراسم ریش‌سفیدان و متولیان مراسم از تمامی خادمین اهل‌ بیت و سوگواران و شرکت‌کنندگان در مراسم تقدیر و تشکر می‌شود.

این اثر ارزشمند معنوی که ریشه در فرهنگی‌های غنی و باورهای شیعی ایرانیان دارد، برای ثبت در فهرست میراث ملی ناملموس ایران در سال جاری، در دستور کار دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث طبیعی و معنوی کشور قرار گرفته است.

هانی رستگاران؛ مسئول ثبت میراث ملی و جهانی استان سمنان

انتهای پیام/