مقدمه
همچنان که پیش بینی می‌شد بخش مهمی از آرای دکتر قالیباف، آرای به اصلاح خاکستری بود و چنانچه ایشان به نفع دکتر جلیلی کنار می‌رفت، با سرازیر شدن حدود فقط یک سوم آرای ایشان به سبد دکتر پزشکان، امروز شاهد پیروزی اصلاح طلبان بودیم، ولی دکتر قالیباف که مرد روز‌های سخت است، ماند و تخریب‌ها و توهین‌ها را به جان خرید و با این حضور، باعث شد انتخابات به دور دوم کشیده شود.
تجزیه و تحلیل سبد آرای دکتر پزشکیان نشان می‌دهد که عمده آرای ایشان از سه طیف مهم بوده است که چه بسا این طیف‌ها با هم همپوشی هم داشته باشند.

۱. آرای قومیتی، همچنان که پیش بینی می‌شد در استان‌های آذری زبان و مناطقی که کلونی آذری زبانان حضور بیشتری داشتند، به صورت معناداری، آرای آقای پزشکیان از سایرین پیشی گرفت، اگر چه آقای پزشکیان خود کُرد و اهل مهاباد است، ولی تسلط او به زبان ترکی و زندگی او در شهر تبریز و حضورش در چند دوره مجلس به نمایندگی از مناطق آذری زبان، (که آرزو دارند یک رئیس جمهور ترک زبان داشته باشند)، را ترغیب به حمایت گسترده از خود کرد.
در مقابل این موج قومیتی، دکتر جلیلی اولا؛ باید اردبیلی بودن مادر خود را به مردم بگوید ثانیا، اگر توانش را دارد حتما به زبان ترکی پیام‌هایی را به مردمان این استان‌ها بفرستد، حتما یادتان هست که در گذشته جریان پان ترکیسم در تبریز رو به رشد بود، مقام معظم رهبری در سفر استانی که به تبریز داشتند "شعار آذربایجان اویاخدی انقلابا دایاخدی" را مطرح کرد، بنده شاهد بودم که این شعار مثل ریختن آب روی آتش بود، و جریان پان ترکیسم را به حاشیه راند. ثالثا؛ از خواسته‌های به حق مردم این مناطق (مثل آموزش زبان ترکی) حمایت کند تا جلوی موج سواری دکتر پزشکیان بر بستر‌های ناسیونالیستی گرفته شود.

۲. رای اصلاح طلبان، این جریان که همواره جریان اصولگرا و انقلابیون را جریانی اقلیتی می‌نامید، امروز دریافت که آن گروهی که در اقلیت است، جبهه اصلاح طلبان است، چرا که با همه تلاش‌ها و حمایت همه جانبه بزرگان اصلاح طلب، مجموع آرای نامزد آن‌ها از انقلابیون کمتر بود و احتمالا اگر این جبهه بر موج قومیت آذری زبانان سوار نمی‌شد، رای آن به تنهایی بیش از رای دکتر همتی در دور قبل نمی‌شد!

۳. رای زخم خوردگان از افراطی گری، در بین حامیان دکتر پزشکیان افراد زیادی دیده می‌شد که در گذشته در صف انقلابیون بودند، وقتی پای درد و دل آن‌ها می‌نشینیم مشخص می‌شود که حمایت آن‌ها از جریان اصلاحات نه به دلیل هماهنگی در باور‌ها و دیدگاه‌های مشترک، بلکه بخاطر بیزاری از کسانی است که در صف انقلابیون جا خوش کرده اند، لذا حمایت آن‌ها از گزینه اصلاح طلبان معلل به علل است، نه مدلّل به ادلّه، از رد صلاحیت شدگان نامزد‌های مجلس شورای اسلامی تا نظامیان سابق و مدیران کنار گذاشته شده تا غیره، قطعا شعار‌هایی مثل یک جهان فرصت و ارائه برنامه‌های اقتصادی دکتر جلیلی هیچ تاثیری برای جذب این گونه افراد نخواهد داشت.
دکتر جلیلی باید با توجه به آرایش جدید و شرایط میدان، شعار مقابله با افراطی گرایی و حاکمیت قانون را به صورت بسیار روشن در مناظرات خود اعلام کند و الا جریان مقابل در مسیر دو قطبی سازی، ایشان را نماد افراط گرایی خواهد ساخت و با القای ترس از ایشان و حامیانشان، افراد بیشتری را جذب قطب اصلاح طلبان خواهد کرد، چرا که ثابت شده بهترین راهِ مدیریت افکار عمومی، ترساندن مردم است، اول مردم را بترسان و بعد هر طور خواستی آن‌ها را مدیریت کن!
نکته آخر در همین زمینه آرای اهل سنت است که در دور انتخابات حضور پررنگی نداشتند، ولی به احتمال قوی جریان اصلاحات برای به میدان آوردن سرانِ برادران اهل سنت وعده‌های زیادی را به آن‌ها خواهند داد، لذا دکتر جلیلی باید برای کسب آرای موثر این اقلیت بزرگ فکری بکند.