گروه سیاسی: ورودی وزارت کشور، صفی طولانی و افرادی که یک پوشه دکمه‌دار حاوی مدارک‌شان را به دست داشتند؛ این تصویر تکراری در ادوار مختلف انتخابات در قاب دوربین رسانه‌ها ثبت می‌شد. بعضی داوطلبان چهره‌های عجیب و غریبی داشتند؛ موی فر بلند، کلاه مخملی، کروات رنگی، مدل موی عجیب، کفن‌پوش و هر چیز دیگری که تصورش را بکنید. با همین دست‌فرمان بود که در انتخابات سیزدهم (۱۴۰۰) ۵۹۲ نفر، انتخابات دوازدهم (۱۳۹۶) ۱۶۳۶ نفر و در سال ۱۳۹۲ (انتخابات یازدهم) ۶۸۶ نفر نام‌نویسی کردند و خواستار حضور در رقابت برای به دست آوردن کلید پاستور شدند.
فیلتر ورودی
به گفته یکی از خبرنگاران حاضر در ستاد انتخابات کشور، در طبقه بالای ستاد انتخابات ابتدا مدارک داوطلبان مورد بررسی قرار می‌گیرد و اگر فردی شرایط اعلام شده مثل محدودیت سنی، سابقه ۴ سال مدیریت کلان را نداشته باشد، از ورود او جلوگیری می‌شود. این مصوبه سال ۱۳۹۶ شورای نگهبان است که به مرحله اجرا درآمده است. این مساله باعث شد که هیچ فرد غیرسیاسی مثل سال‌های پیش به زیرزمین ستاد انتخابات که محل استقرار خبرنگاران، انجام امور ثبت‌نام و شرکت در نشست خبری است، وارد نشود. جلوگیری از ورود افراد به ستاد انتخابات کشور با واکنش منفی از سوی برخی اعضای جامعه حقوقدانان نیز مواجه شده است. محسن برهانی، وکیل دادگستری در این باره نوشت: «اقدام وزارت کشور در عدم ثبت‌نام افراد و اجرایی کردن مصوبه سال ۱۳۹۶ شورای نگهبان در مرحله ثبت‌نام، خلاف قانون اساسی و قانون انتخابات کشور و بدعتی عجیب است. هر فردی حق دارد ثبت‌نام کند و وزارت کشور نمی‌تواند مانع از ثبت‌نام افراد شود و ثبت‌نام را منوط به وجود شرایطی کند.»
اقدام اخیر وزارت کشور، صف طویل داوطلبان را از بین برد، اما باعث ثبت‌نام سیاسیون و غیرسیاسیون شناس و ناشناس نشد. برای شناختن بعضی از این افراد باید به گوگل متوسل شد و به قول یکی دیگر از خبرنگاران حاضر در ستاد انتخابات، حداقل در مورد یکی از نامزد‌هایی که ثبت‌نام کرده است، گوگل نیز اطلاعاتی برای ارائه نداشت. سیل نامزد‌هایی که بنا بر «احساس تکلیف» به وزارت کشور آمدند و صحبت‌هایی که در زمان ۵ دقیقه‌ای نشست خبری مطرح می‌کنند، از چشم ناظران، تحلیلگران و فعالان سیاسی پنهان نمانده است.
تحلیل‌های متفاوتی از این هجوم برای نام‌نویسی مطرح می‌شود؛ از تعدد اصولگرایان برای عادی‌سازی رد صلاحیت‌ها و اثبات لزوم بازنگری در نقش‌آفرینی سیاسی احزاب، تا تنزل جایگاه ریاست‌جمهوری که اشخاص مختلفی را به ستاد انتخابات کشانده است. تا پایان مهلت قانونی نام‌نویسی، ۲۷۸ نفر به ستاد انتخابات کشور مراجعه کردند که ثبت‌نام ۸۰ نامزد در قطعی شد و سپس فرآیند بررسی صلاحیت‌ها آغاز می‌شود. به گفته رئیس ستاد انتخابات کشور، اسامی نامزد‌های تائید صلاحیت شده روز ۲۲ خرداد اعلام می‌شود.
کت‌وشلوار‌های آراسته، اما بدون برنامه
سعید حجاریان تئوریسین برجسته اصلاح‌طلب، واکنش کوتاه، اما عمیقی به مساله ثبت‌نام‌ها داشت: «یک دست کت‌و‌شلوار آراسته، چند قدم آهسته، چرخاندن شناسنامه و چند فلاش دوربین… تمام! نه از برنامه منسجم می‌گویند، نه از اعضای مؤثر کابینه احتمالی‌شان. نام این‌ها هر چه باشد، سیاست‌ورزی و انتخابات نیست!»
استندآپ کمدی یا عبور از جمهوریت
غلامحسین کرباسچی، مدیرمسئول روزنامه هم‌میهن یکی از سیاسیونی بود که با انتشار ۳ پست در شبکه ایکس (توئیتر) نسبت به این وضعیت واکنش تندی نشان داد. کرباسچی در پست اول نوشت: «این روزا ترکیب چهره‌های شناخته شده‌ای که برای ریاست جمهوری ثبت نام می‌کنند را دیده‌اید؟ فکرکنم اکثراً دنبال کسب وجهه‌ای با همون نامه رد یا تایید صلاحیتند. هردو بعدا به درد می‌خوره. بستگی به تحلیل افراد ازآینده داره.»
دبیرکل پیشین کارگزاران سازندگی در پست دوم، کمی صریح‌تر به این موضوع پرداخت: «هنری بالاتر از این هست که ساز وکاری برقرارکنی که اصلی‌ترین نماد دموکراسی را در یک کشور تبدیل کنی به یک نمایش فکاهی یا استندآپ کمدی تحت عنوان ثبت‌نام انتخابات و ملت راچند روزی سرگرم کنی و کلی وقت و بودجه کشور را به باد دهی تا زمینه عبوراز جمهوریت را در اذهان عمومی فراهم کنی؟»
کرباسچی همزمان با پایان مهلت قانونی ثبت‌نام نیز نوشت: «وای اینهمه رئیس جمهور! بسیاری ازمقامات کشوری ولشگری شاغل وسابق بحمدالله برای ثبت‌نام ریاست‌جمهوری آمدند. بعضی هم هنوز به شرایط سنی لازم نرسیده بودند، ولی برای ادای وظیفه آمدند. لیست کاندیدا‌ها خیلی طولانی شده. بهترنیست وزارت محترم کشور در پایان مهلت، لیست افرادی که نیامده‌اند را اعلام کند؟»
شوی سیاسی ثبت‌نام
عباس عبدی روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی نیز در چند پست شبکه ایکس (توئیتر) به این مساله توجه کرد. عبدی نوشت: «توصیفی از وضعیت سیاسی ایران: نیروی سیاسی که به واسطه داشتن تمامی ابزار‌های قدرت، حداکثر ۲۰ درصد مردم طرفدارش باشند، بیش از ۹۰ درصد نامزد‌های انتخابات را به خود اختصاص داده است.» این تحلیلگر سیاسی در پست دیگری نیز این نظر را مطرح کرد: «باور کردنی نیست که ساختار ایران در این چند دهه متوجه وضعیت شوگونه ثبت‌نام انتخاباتی نشده و نتوانسته باشد آن را درست کند. نوعی تعمد در ادامه وجود این شیوه هست تا هم جایگاه انتخابات تنزل پیدا کند و هم توجیهی برای رد صلاحیت‌ها باشد.» عبدی معتقد است که طی روز‌های آینده روند انصراف‌ها و استفاده‌های بعدی از آن‌ها آغاز خواهد شد.
توجیه رد صلاحیت‌ها
فیض‌الله عرب‌سرخی از اعضای باسابقه سازمان مجاهدین انقلاب و فعال سیاسی اصلاح‌طلب در شبکه ایکس (توئیتر) نوشت: «بنظرم این «ثبت نام گسترده اصولگرایان» مقدمه «توجیه رد صلاحیت گسترده» است!».
فقدان تحزب
ثبت‌نام انبوه داوطلبان، بار دیگر بحث مشکل عدم فعالت گسترده و همه‌گیر احزاب را مورد در فضای مجازی و برخی محافل سیاسی مطرح کرد. در کشور‌های پیشرفته و دموکراتیک فارغ از این که نظام ریاستی یا پارلمانی باشد، احزاب نقش مهمی در قدرت ایفا می‌کنند. در نظام‌های پارلمانی که دولت از دل مجلس شکل می‌گیرد، ائتلاف احزاب و کادر‌های سیاسی که از این طریق به پارلمان راه پیدا می‌کنند، در مناصب سیاسی قرار می‌گیرند؛ و در نهایت در نظام‌های ریاستی، ابتدا نامزد‌ها درون حزب به رقابت می‌پردازند و سپس با گذر از سازوکار‌های در معرض انتخاب مردم قرار می‌گیرند.
سیدعباس صالحی مدیرمسئول روزنامه اطلاعات درباره این مساله نوشت: «حضور متکثر، شلوغ و فاقد برنامه نامزد‌ها در روز‌های ثبت نام انتخابات مشکل فقدان تحزب و تشکل را آشکارتر می‌کند. پس از انقلاب، تجربه نزدیک به نیم قرن انتخابات را داریم، آیا موعد رفع این نقیصه نشده است؟ تا کی این نمایش مدلینگ ... را تماشا کنیم؟»
شباهت‌ها و تفاوت‌ها
انتخابات چهاردهم برخی رکورد‌های پیشین این رویداد سیاسی را جابجا کرد. محمود احمدی‌نژاد رکورددار شرکت در انتخابات شد. رئیس دولت‌های نهم و دهم در انتخابات‌های ۱۳۸۴، ۱۳۸۸، ۱۳۹۶، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۳ ثبت‌نام کرد که نتیجه دو انتخابات ابتدایی تشکیل دولت توسط او و دو انتخابات قبلی رد صلاحیت از سوی شورای نگهبان بود. پیش از این رکورد ثبت‌نام در انتخابات مربوط به محسن رضایی بود.
محمدباقر قالیباف برای چهارمین بار (۱۳۸۴، ۱۳۹۲، ۱۳۹۶، ۱۴۰۳) علی لاریجانی برای سومین بار (۱۳۸۴، ۱۴۰۰، ۱۴۰۳)، سعید جلیلی برای سومین بار (۱۳۹۲، ۱۴۰۰، ۱۴۰۳) و اسحاق جهانگیری برای سومین بار (۱۳۹۶، ۱۴۰۰، ۱۴۰۳) برای حضور در رقابت ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کردند. محسن رضایی میرقائد که سابقه ثبت‌نام در انتخابات‌های نهم، دهم، یازدهم و سیزدهم را داشت و به غیر از سال ۸۴ در تمام ادوار دیگر تا پایان انتخابات در رقابت ماند، این بار به ستاد انتخابات کشور نرفت و با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که تلاش خود را معطوف به اجماع‌سازی و کمک به دولت آینده می‌کند. علیرضا زاکانی شهردار تهران از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۳ در تمام ادوار انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کرده که در سال‌های ۹۲ و ۹۶ رد صلاحیت شد و سال گذشته به نفع سیدابراهیم رئیسی انصراف داد. برای اولین بار پس از سال‌ها، تعداد ثبت‌نام‌کنندگان در انتخابات دورقمی ماند. آخرین باری که تعداد نامزد‌های یک انتخابات ریاست‌جمهوری دو رقمی بود، به سال ۱۳۶۸ برمی‌گردد. در آن انتخابات مرحوم هاشمی به پیروزی رسید و تا سال ۱۳۷۶ در پاستور باقی ماند. تعداد نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری پنجم ۷۹ نفر بود که از میان آن‌ها دو نفر تائید صلاحیت شدند. بیشترین تعداد ثبت‌نام‌ها به دوره دوازدهم (۱۳۹۶) مربوط می‌شود که ۱۶۳۶ نفر در انتخابات ثبت‌نام کردند.
انتخابات چهاردهم، سومین انتخابات زودهنگام در تاریخ جمهوری اسلامی ایران است. اولین انتخابات زودهنگام، پس از عزل ابوالحسن بنی‌صدر در مرداد ۱۳۶۰ و دومین انتخابات از این نوع پس از انفجار دفتر نخست‌وزیری، در مهر ۱۳۶۰ برگزار شد. در دسته‌بندی انتخابات‌های زودهنگام، این بار نیز وزرا و اعضای دولت ناتمام در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کردند. در اولین انتخابات سال ۱۳۶۰، محمدعلی رجایی که خود نخست‌وزیر ابوالحسن بنی‌صدر بود، نامزد ریاست‌جمهوری شد. در انتخابات دوم سال ۱۳۶۰، حسن غفوری فرد وزیر نیرو و علی‌اکبر پرورش وزیر آموزش و پرورش در دولت دوم (به ریاست شهید باهنر) نامزد شدند. ۴۳ سال بعد، پس از درگذشت سیدابراهیم رئیسی، وزرای کار، راه و شهرسازی، ارشاد، رئیس سازمان برنامه و بودجه و بنیاد شهید (معاونان رئیس‌جمهور) در انتخابات ثبت‌نام کردند. علی نیکزاد، نماینده و نایب‌رئیس مجلس هرچند عضو دولت سیدابراهیم رئیسی نبود، اما در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۴۰۰ ریاست ستاد انتخاباتی او را بر عهده داشت و در آخرین دقایق مهلت قانونی، در ستاد انتخابات کشور حاضر شد و ثبت‌نام کرد.
آن‌هایی که دوباره آمدند
برخی از سیاسیون شاخص ثبت‌نام‌کننده در انتخابات چهاردهم، پیش از این نیز برای حضور در پاستور دورخیز کرده بودند، اما از سد شورای نگهبان نگذشتند. علی لاریجانی، محمود احمدی‌نژاد، اسحاق جهانگیری، مسعود پزشکیان، عباس آخوندی و محمد شریعتمداری ۶ نامزد شاخص دوره چهاردهم هستند که در انتخابات ۱۴۰۰ مجوز حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم را پیدا نکردند. افراد دیگری مانند مصطفی کواکبیان نماینده ادوار مجلس و سیدشمس‌الدین حسینی نماینده فعلی مجلس و وزیر اقتصاد دوران احمدی‌نژاد، محمد خوش‌چهره اقتصاددان و نماینده دوره هفتم مجلس نیز از جمله رد صلاحیت‌شدگانی هستند که بار دیگر نام‌نویسی کردند. کواکبیان رکورددار رد صلاحیت بوده و در انتخابات‌های ۱۳۸۴، ۱۳۹۲، ۱۳۹۶ و ۱۴۰۰ از صافی شورای نگهبان عبور نکرد. در صورت رد صلاحیت مجدد در انتخابات چهاردهم، کواکبیان ۵ نام‌نویسی و ۵ رد صلاحیت را در کارنامه خود دارد.
عبدالناصر همتی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، علیرضا زاکانی و سعید جلیلی از جمله کاندیدا‌های تائید صلاحیت شده انتخابات سیزدهم هستند که بار دیگر در انتخابات ثبت‌نام کردند. محسن مهرعلیزاده و محسن رضایی نیز از کاندیدا‌های تائید صلاحیت شده ۱۴۰۰ بودند که در این دوره ثبت‌نام نکردند.
سونامی نمایندگان مجلس
مهلت پنج روزه ثبت‌نام داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری، شاهد حضور گسترده نمایندگان فعلی و ادوار مجلس بود. شاخص‌ترین نمایندگان مجلس که برای حضور در انتخابات نام‌نویسی کردند، محمدباقر قالیباف رئیس و علی نیکزاد یکی از نواب رئیس پارلمان فعلی بودند. ثبت‌نام این دو نفر به خصوص قالیباف که هفته گذشته ریاست مجلس را بر عهده گرفت، واکنش‌هایی در میان نمایندگان به دنبال داشت. حمید رسایی نماینده ادوار مجلس و عضو پیشین پایداری با انتشار فیلمی از بیانات مقام معظم رهبری، در واکنش به قالیباف و نیکزاد نوشت: «به این بیانات رهبر انقلاب خوب گوش کنید. خصوصا وقتی شما را پس از رسیدن به صندلی مجلس، از برنامه‌ریزی و نقشه کشیدن برای رسیدن به پست‌های اجرایی نهی کرده است. برخی از شما یک قسم و برخی تازه چند روز است که دو قسم جلاله (نمایندگی و هیأت رییسه) را بر زبان جاری کرده‌اید و با این قسم‌ها تعهد داده‌اید به قانون اساسی پایبند و ولایت‌مدار باشید. با توجه به صراحت نهی رهبر انقلاب خطاب به نمایندگان که نباید نمایندگی را پله رسیدن به پست‌های دیگر کنید، برچه اساسی برای ریاست جمهوری ثبت‌نام کرده‌اید!»
حسن کامران نماینده ۶ دوره مجلس و الیاس نادران نماینده ۴ دوره از جمله دیگر نمایندگان شناخته شده بودند. آن طور که خبرگزاری ایسنا نوشته است، از ۸۰ داوطلب ثبت‌نام کننده، حدود ۵۰ نفر نمایندگان فعلی و ادوار مجلس شورای اسلامی هستند.
پدیده‌های ثبت‌نام
سیدیاسر جبرائیلی فعال توئیتری و از مدیران مجمع تشخیص مصلحت نظام از جمله داوطلبانی است که امکان ورود به ستاد انتخابات کشور را پیدا نکرد. دو دلیل برای برای عدم صدور اجازه ورود او به ستاد ذکر شده است. جبرائیلی شب قبل از انتشار این خبر (یکشنبه) خطاب به کسانی که از او دعوت کرده بودند، نوشت: «ضمن قدردانی از همه عزیزانی که از حقیر برای کاندیداتوری دعوت کردند، اینجانب از مجموعه شرایط اعلام شده توسط شورای محترم نگهبان برای ثبت نام، سه ماه و ۲۰ روز از ۴۰ سال تمام کم دارم!»، اما روز دوشنبه پس از انتشار خبر جلوگیری از ورود او به ستاد انتخابات، شنیده‌ها حاکی از آن است که جبرائیلی برای نداشتن سابقه حداقل مدیریت کلان مورد نیاز برای ثبت‌نام، اجازه ورود را پیدا نکرده است.
بر اساس اخبار منتشر شده، سید علی رییس الساداتی برادر سیدابراهیم رئیسی با حضور در وزارت کشور، قصد نامزدی انتخابات ریاست جمهوری را داشته، اما گویا شرایط لازم برای ثبت نام را نداشته است و به سالن پایین راه پیدا نکرده است.
حسین میرزایی نماینده اصفهان و ورزنه در مجلس یازدهم نیز دیگر پدیده این انتخابات بود. میرزایی در روز ثبت‌نام، پس از رفتن پشت تریبون گفت: «ثبت‌نام کردم تا در روز حساب پاسخ دهم؛ ان‌شاءالله شورای محترم نگهبان بنده را جزو داوطلبان نهایی قرار ندهند و اگر شورای محترم نگهبان بنده را جزو داوطلبان نهایی قرار داد، ان‌شاءالله مردم عزیز شهر و کشورمان به من رای ندهند و اگر مردم به من اعتماد کردند، آنگاه در مسیر خدمت کفشی آهنین خواهم پوشید.»
این داوطلب انتخابات ریاست‌جمهوری در بخش دیگر از صحبت‌های خود، اظهار داشت: «آقای هاشمی با آن هوش و اقتدار سیاسی که داشت، آقای خاتمی هم با آن محبوبیتی که در آن سال‌ها پیدا کرد، آقای احمدی نژاد هم با آن جرات و هوشی که داشت و همچنین آقای روحانی که به جای خدا دست نیاز به سوی کدخدا دراز کرد هم نتوانست مشکل اقتصاد کشور را حل کند، و عمر شریف آقای رئیسی نیز کفاف ندارد تا نتیحه کارشان مشخص شود.»
∎
فیلتر ورودی
به گفته یکی از خبرنگاران حاضر در ستاد انتخابات کشور، در طبقه بالای ستاد انتخابات ابتدا مدارک داوطلبان مورد بررسی قرار می‌گیرد و اگر فردی شرایط اعلام شده مثل محدودیت سنی، سابقه ۴ سال مدیریت کلان را نداشته باشد، از ورود او جلوگیری می‌شود. این مصوبه سال ۱۳۹۶ شورای نگهبان است که به مرحله اجرا درآمده است. این مساله باعث شد که هیچ فرد غیرسیاسی مثل سال‌های پیش به زیرزمین ستاد انتخابات که محل استقرار خبرنگاران، انجام امور ثبت‌نام و شرکت در نشست خبری است، وارد نشود. جلوگیری از ورود افراد به ستاد انتخابات کشور با واکنش منفی از سوی برخی اعضای جامعه حقوقدانان نیز مواجه شده است. محسن برهانی، وکیل دادگستری در این باره نوشت: «اقدام وزارت کشور در عدم ثبت‌نام افراد و اجرایی کردن مصوبه سال ۱۳۹۶ شورای نگهبان در مرحله ثبت‌نام، خلاف قانون اساسی و قانون انتخابات کشور و بدعتی عجیب است. هر فردی حق دارد ثبت‌نام کند و وزارت کشور نمی‌تواند مانع از ثبت‌نام افراد شود و ثبت‌نام را منوط به وجود شرایطی کند.»
اقدام اخیر وزارت کشور، صف طویل داوطلبان را از بین برد، اما باعث ثبت‌نام سیاسیون و غیرسیاسیون شناس و ناشناس نشد. برای شناختن بعضی از این افراد باید به گوگل متوسل شد و به قول یکی دیگر از خبرنگاران حاضر در ستاد انتخابات، حداقل در مورد یکی از نامزد‌هایی که ثبت‌نام کرده است، گوگل نیز اطلاعاتی برای ارائه نداشت. سیل نامزد‌هایی که بنا بر «احساس تکلیف» به وزارت کشور آمدند و صحبت‌هایی که در زمان ۵ دقیقه‌ای نشست خبری مطرح می‌کنند، از چشم ناظران، تحلیلگران و فعالان سیاسی پنهان نمانده است.
تحلیل‌های متفاوتی از این هجوم برای نام‌نویسی مطرح می‌شود؛ از تعدد اصولگرایان برای عادی‌سازی رد صلاحیت‌ها و اثبات لزوم بازنگری در نقش‌آفرینی سیاسی احزاب، تا تنزل جایگاه ریاست‌جمهوری که اشخاص مختلفی را به ستاد انتخابات کشانده است. تا پایان مهلت قانونی نام‌نویسی، ۲۷۸ نفر به ستاد انتخابات کشور مراجعه کردند که ثبت‌نام ۸۰ نامزد در قطعی شد و سپس فرآیند بررسی صلاحیت‌ها آغاز می‌شود. به گفته رئیس ستاد انتخابات کشور، اسامی نامزد‌های تائید صلاحیت شده روز ۲۲ خرداد اعلام می‌شود.
کت‌وشلوار‌های آراسته، اما بدون برنامه
سعید حجاریان تئوریسین برجسته اصلاح‌طلب، واکنش کوتاه، اما عمیقی به مساله ثبت‌نام‌ها داشت: «یک دست کت‌و‌شلوار آراسته، چند قدم آهسته، چرخاندن شناسنامه و چند فلاش دوربین… تمام! نه از برنامه منسجم می‌گویند، نه از اعضای مؤثر کابینه احتمالی‌شان. نام این‌ها هر چه باشد، سیاست‌ورزی و انتخابات نیست!»
استندآپ کمدی یا عبور از جمهوریت
غلامحسین کرباسچی، مدیرمسئول روزنامه هم‌میهن یکی از سیاسیونی بود که با انتشار ۳ پست در شبکه ایکس (توئیتر) نسبت به این وضعیت واکنش تندی نشان داد. کرباسچی در پست اول نوشت: «این روزا ترکیب چهره‌های شناخته شده‌ای که برای ریاست جمهوری ثبت نام می‌کنند را دیده‌اید؟ فکرکنم اکثراً دنبال کسب وجهه‌ای با همون نامه رد یا تایید صلاحیتند. هردو بعدا به درد می‌خوره. بستگی به تحلیل افراد ازآینده داره.»
دبیرکل پیشین کارگزاران سازندگی در پست دوم، کمی صریح‌تر به این موضوع پرداخت: «هنری بالاتر از این هست که ساز وکاری برقرارکنی که اصلی‌ترین نماد دموکراسی را در یک کشور تبدیل کنی به یک نمایش فکاهی یا استندآپ کمدی تحت عنوان ثبت‌نام انتخابات و ملت راچند روزی سرگرم کنی و کلی وقت و بودجه کشور را به باد دهی تا زمینه عبوراز جمهوریت را در اذهان عمومی فراهم کنی؟»
کرباسچی همزمان با پایان مهلت قانونی ثبت‌نام نیز نوشت: «وای اینهمه رئیس جمهور! بسیاری ازمقامات کشوری ولشگری شاغل وسابق بحمدالله برای ثبت‌نام ریاست‌جمهوری آمدند. بعضی هم هنوز به شرایط سنی لازم نرسیده بودند، ولی برای ادای وظیفه آمدند. لیست کاندیدا‌ها خیلی طولانی شده. بهترنیست وزارت محترم کشور در پایان مهلت، لیست افرادی که نیامده‌اند را اعلام کند؟»
شوی سیاسی ثبت‌نام
عباس عبدی روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی نیز در چند پست شبکه ایکس (توئیتر) به این مساله توجه کرد. عبدی نوشت: «توصیفی از وضعیت سیاسی ایران: نیروی سیاسی که به واسطه داشتن تمامی ابزار‌های قدرت، حداکثر ۲۰ درصد مردم طرفدارش باشند، بیش از ۹۰ درصد نامزد‌های انتخابات را به خود اختصاص داده است.» این تحلیلگر سیاسی در پست دیگری نیز این نظر را مطرح کرد: «باور کردنی نیست که ساختار ایران در این چند دهه متوجه وضعیت شوگونه ثبت‌نام انتخاباتی نشده و نتوانسته باشد آن را درست کند. نوعی تعمد در ادامه وجود این شیوه هست تا هم جایگاه انتخابات تنزل پیدا کند و هم توجیهی برای رد صلاحیت‌ها باشد.» عبدی معتقد است که طی روز‌های آینده روند انصراف‌ها و استفاده‌های بعدی از آن‌ها آغاز خواهد شد.
توجیه رد صلاحیت‌ها
فیض‌الله عرب‌سرخی از اعضای باسابقه سازمان مجاهدین انقلاب و فعال سیاسی اصلاح‌طلب در شبکه ایکس (توئیتر) نوشت: «بنظرم این «ثبت نام گسترده اصولگرایان» مقدمه «توجیه رد صلاحیت گسترده» است!».
فقدان تحزب
ثبت‌نام انبوه داوطلبان، بار دیگر بحث مشکل عدم فعالت گسترده و همه‌گیر احزاب را مورد در فضای مجازی و برخی محافل سیاسی مطرح کرد. در کشور‌های پیشرفته و دموکراتیک فارغ از این که نظام ریاستی یا پارلمانی باشد، احزاب نقش مهمی در قدرت ایفا می‌کنند. در نظام‌های پارلمانی که دولت از دل مجلس شکل می‌گیرد، ائتلاف احزاب و کادر‌های سیاسی که از این طریق به پارلمان راه پیدا می‌کنند، در مناصب سیاسی قرار می‌گیرند؛ و در نهایت در نظام‌های ریاستی، ابتدا نامزد‌ها درون حزب به رقابت می‌پردازند و سپس با گذر از سازوکار‌های در معرض انتخاب مردم قرار می‌گیرند.
سیدعباس صالحی مدیرمسئول روزنامه اطلاعات درباره این مساله نوشت: «حضور متکثر، شلوغ و فاقد برنامه نامزد‌ها در روز‌های ثبت نام انتخابات مشکل فقدان تحزب و تشکل را آشکارتر می‌کند. پس از انقلاب، تجربه نزدیک به نیم قرن انتخابات را داریم، آیا موعد رفع این نقیصه نشده است؟ تا کی این نمایش مدلینگ ... را تماشا کنیم؟»
شباهت‌ها و تفاوت‌ها
انتخابات چهاردهم برخی رکورد‌های پیشین این رویداد سیاسی را جابجا کرد. محمود احمدی‌نژاد رکورددار شرکت در انتخابات شد. رئیس دولت‌های نهم و دهم در انتخابات‌های ۱۳۸۴، ۱۳۸۸، ۱۳۹۶، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۳ ثبت‌نام کرد که نتیجه دو انتخابات ابتدایی تشکیل دولت توسط او و دو انتخابات قبلی رد صلاحیت از سوی شورای نگهبان بود. پیش از این رکورد ثبت‌نام در انتخابات مربوط به محسن رضایی بود.
محمدباقر قالیباف برای چهارمین بار (۱۳۸۴، ۱۳۹۲، ۱۳۹۶، ۱۴۰۳) علی لاریجانی برای سومین بار (۱۳۸۴، ۱۴۰۰، ۱۴۰۳)، سعید جلیلی برای سومین بار (۱۳۹۲، ۱۴۰۰، ۱۴۰۳) و اسحاق جهانگیری برای سومین بار (۱۳۹۶، ۱۴۰۰، ۱۴۰۳) برای حضور در رقابت ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کردند. محسن رضایی میرقائد که سابقه ثبت‌نام در انتخابات‌های نهم، دهم، یازدهم و سیزدهم را داشت و به غیر از سال ۸۴ در تمام ادوار دیگر تا پایان انتخابات در رقابت ماند، این بار به ستاد انتخابات کشور نرفت و با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که تلاش خود را معطوف به اجماع‌سازی و کمک به دولت آینده می‌کند. علیرضا زاکانی شهردار تهران از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۳ در تمام ادوار انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کرده که در سال‌های ۹۲ و ۹۶ رد صلاحیت شد و سال گذشته به نفع سیدابراهیم رئیسی انصراف داد. برای اولین بار پس از سال‌ها، تعداد ثبت‌نام‌کنندگان در انتخابات دورقمی ماند. آخرین باری که تعداد نامزد‌های یک انتخابات ریاست‌جمهوری دو رقمی بود، به سال ۱۳۶۸ برمی‌گردد. در آن انتخابات مرحوم هاشمی به پیروزی رسید و تا سال ۱۳۷۶ در پاستور باقی ماند. تعداد نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری پنجم ۷۹ نفر بود که از میان آن‌ها دو نفر تائید صلاحیت شدند. بیشترین تعداد ثبت‌نام‌ها به دوره دوازدهم (۱۳۹۶) مربوط می‌شود که ۱۶۳۶ نفر در انتخابات ثبت‌نام کردند.
انتخابات چهاردهم، سومین انتخابات زودهنگام در تاریخ جمهوری اسلامی ایران است. اولین انتخابات زودهنگام، پس از عزل ابوالحسن بنی‌صدر در مرداد ۱۳۶۰ و دومین انتخابات از این نوع پس از انفجار دفتر نخست‌وزیری، در مهر ۱۳۶۰ برگزار شد. در دسته‌بندی انتخابات‌های زودهنگام، این بار نیز وزرا و اعضای دولت ناتمام در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کردند. در اولین انتخابات سال ۱۳۶۰، محمدعلی رجایی که خود نخست‌وزیر ابوالحسن بنی‌صدر بود، نامزد ریاست‌جمهوری شد. در انتخابات دوم سال ۱۳۶۰، حسن غفوری فرد وزیر نیرو و علی‌اکبر پرورش وزیر آموزش و پرورش در دولت دوم (به ریاست شهید باهنر) نامزد شدند. ۴۳ سال بعد، پس از درگذشت سیدابراهیم رئیسی، وزرای کار، راه و شهرسازی، ارشاد، رئیس سازمان برنامه و بودجه و بنیاد شهید (معاونان رئیس‌جمهور) در انتخابات ثبت‌نام کردند. علی نیکزاد، نماینده و نایب‌رئیس مجلس هرچند عضو دولت سیدابراهیم رئیسی نبود، اما در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۴۰۰ ریاست ستاد انتخاباتی او را بر عهده داشت و در آخرین دقایق مهلت قانونی، در ستاد انتخابات کشور حاضر شد و ثبت‌نام کرد.
آن‌هایی که دوباره آمدند
برخی از سیاسیون شاخص ثبت‌نام‌کننده در انتخابات چهاردهم، پیش از این نیز برای حضور در پاستور دورخیز کرده بودند، اما از سد شورای نگهبان نگذشتند. علی لاریجانی، محمود احمدی‌نژاد، اسحاق جهانگیری، مسعود پزشکیان، عباس آخوندی و محمد شریعتمداری ۶ نامزد شاخص دوره چهاردهم هستند که در انتخابات ۱۴۰۰ مجوز حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم را پیدا نکردند. افراد دیگری مانند مصطفی کواکبیان نماینده ادوار مجلس و سیدشمس‌الدین حسینی نماینده فعلی مجلس و وزیر اقتصاد دوران احمدی‌نژاد، محمد خوش‌چهره اقتصاددان و نماینده دوره هفتم مجلس نیز از جمله رد صلاحیت‌شدگانی هستند که بار دیگر نام‌نویسی کردند. کواکبیان رکورددار رد صلاحیت بوده و در انتخابات‌های ۱۳۸۴، ۱۳۹۲، ۱۳۹۶ و ۱۴۰۰ از صافی شورای نگهبان عبور نکرد. در صورت رد صلاحیت مجدد در انتخابات چهاردهم، کواکبیان ۵ نام‌نویسی و ۵ رد صلاحیت را در کارنامه خود دارد.
عبدالناصر همتی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، علیرضا زاکانی و سعید جلیلی از جمله کاندیدا‌های تائید صلاحیت شده انتخابات سیزدهم هستند که بار دیگر در انتخابات ثبت‌نام کردند. محسن مهرعلیزاده و محسن رضایی نیز از کاندیدا‌های تائید صلاحیت شده ۱۴۰۰ بودند که در این دوره ثبت‌نام نکردند.
سونامی نمایندگان مجلس
مهلت پنج روزه ثبت‌نام داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری، شاهد حضور گسترده نمایندگان فعلی و ادوار مجلس بود. شاخص‌ترین نمایندگان مجلس که برای حضور در انتخابات نام‌نویسی کردند، محمدباقر قالیباف رئیس و علی نیکزاد یکی از نواب رئیس پارلمان فعلی بودند. ثبت‌نام این دو نفر به خصوص قالیباف که هفته گذشته ریاست مجلس را بر عهده گرفت، واکنش‌هایی در میان نمایندگان به دنبال داشت. حمید رسایی نماینده ادوار مجلس و عضو پیشین پایداری با انتشار فیلمی از بیانات مقام معظم رهبری، در واکنش به قالیباف و نیکزاد نوشت: «به این بیانات رهبر انقلاب خوب گوش کنید. خصوصا وقتی شما را پس از رسیدن به صندلی مجلس، از برنامه‌ریزی و نقشه کشیدن برای رسیدن به پست‌های اجرایی نهی کرده است. برخی از شما یک قسم و برخی تازه چند روز است که دو قسم جلاله (نمایندگی و هیأت رییسه) را بر زبان جاری کرده‌اید و با این قسم‌ها تعهد داده‌اید به قانون اساسی پایبند و ولایت‌مدار باشید. با توجه به صراحت نهی رهبر انقلاب خطاب به نمایندگان که نباید نمایندگی را پله رسیدن به پست‌های دیگر کنید، برچه اساسی برای ریاست جمهوری ثبت‌نام کرده‌اید!»
حسن کامران نماینده ۶ دوره مجلس و الیاس نادران نماینده ۴ دوره از جمله دیگر نمایندگان شناخته شده بودند. آن طور که خبرگزاری ایسنا نوشته است، از ۸۰ داوطلب ثبت‌نام کننده، حدود ۵۰ نفر نمایندگان فعلی و ادوار مجلس شورای اسلامی هستند.
پدیده‌های ثبت‌نام
سیدیاسر جبرائیلی فعال توئیتری و از مدیران مجمع تشخیص مصلحت نظام از جمله داوطلبانی است که امکان ورود به ستاد انتخابات کشور را پیدا نکرد. دو دلیل برای برای عدم صدور اجازه ورود او به ستاد ذکر شده است. جبرائیلی شب قبل از انتشار این خبر (یکشنبه) خطاب به کسانی که از او دعوت کرده بودند، نوشت: «ضمن قدردانی از همه عزیزانی که از حقیر برای کاندیداتوری دعوت کردند، اینجانب از مجموعه شرایط اعلام شده توسط شورای محترم نگهبان برای ثبت نام، سه ماه و ۲۰ روز از ۴۰ سال تمام کم دارم!»، اما روز دوشنبه پس از انتشار خبر جلوگیری از ورود او به ستاد انتخابات، شنیده‌ها حاکی از آن است که جبرائیلی برای نداشتن سابقه حداقل مدیریت کلان مورد نیاز برای ثبت‌نام، اجازه ورود را پیدا نکرده است.
بر اساس اخبار منتشر شده، سید علی رییس الساداتی برادر سیدابراهیم رئیسی با حضور در وزارت کشور، قصد نامزدی انتخابات ریاست جمهوری را داشته، اما گویا شرایط لازم برای ثبت نام را نداشته است و به سالن پایین راه پیدا نکرده است.
حسین میرزایی نماینده اصفهان و ورزنه در مجلس یازدهم نیز دیگر پدیده این انتخابات بود. میرزایی در روز ثبت‌نام، پس از رفتن پشت تریبون گفت: «ثبت‌نام کردم تا در روز حساب پاسخ دهم؛ ان‌شاءالله شورای محترم نگهبان بنده را جزو داوطلبان نهایی قرار ندهند و اگر شورای محترم نگهبان بنده را جزو داوطلبان نهایی قرار داد، ان‌شاءالله مردم عزیز شهر و کشورمان به من رای ندهند و اگر مردم به من اعتماد کردند، آنگاه در مسیر خدمت کفشی آهنین خواهم پوشید.»
این داوطلب انتخابات ریاست‌جمهوری در بخش دیگر از صحبت‌های خود، اظهار داشت: «آقای هاشمی با آن هوش و اقتدار سیاسی که داشت، آقای خاتمی هم با آن محبوبیتی که در آن سال‌ها پیدا کرد، آقای احمدی نژاد هم با آن جرات و هوشی که داشت و همچنین آقای روحانی که به جای خدا دست نیاز به سوی کدخدا دراز کرد هم نتوانست مشکل اقتصاد کشور را حل کند، و عمر شریف آقای رئیسی نیز کفاف ندارد تا نتیحه کارشان مشخص شود.»
نظر شما