بخشی از زندگانی پربرکت شهید آیت الله رئیسی در خدمت در حرم مطهر رضوی به عنوان خادم الرضا(ع) و تولیت آستان قدس رضوی گذشت. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی که زمان انتصاب  رئیس جمهور شهید  به تولیت آستان قدس رضوی علیه‌السلام به ایشان ابلاغ کردند، توصیه های هشتگانه ای داشتند که اهم آنها خدمت به زائران آن بارگاه مقدس بویژه ضعفاء و نیازمندان بود.  خدمتی که با توجه به روحیه جهادی ایشان همچون سندی پرافتخار در آستان گهربار علی ابن موسی الرضا(ع) به یادگار خواهد ماند. سندی گواه خدمت به مردم و محرومان که در ادامه فعالیت ایشان به عنوان رئیس جمهور پربار تر شد و با شهادت ایشان در راه خدمت پلی برای رسیدن به سعادت اخروی برای ایشان گشت و به ما یادآور شدکه خدمت به خلق شاه راهی برای رسیدن به سعادت اخروی و بهشت جاویدان است. آنچنان که  در اموزه های دینی و آیات و روایات یکی از مهمترین ویژگی های رسیدن به سعادت خدمت و تلاش در راه گره افکنی از مشکلات خلق است.

خدمتی که مسئولیت و امانت است

خدمت رسانی در همه ساحتهای مختلف اسلام از جمله اخلاق اسلامی، مورد تاکید فراوان قرار گرفته است. به گفته کارشناسان فلسفه وجودی حکومت دینی، برقراری عدالت و خدمت به مردم، و واگذاری و پذیرش مسئولیتها نیز در همین راستاست. از این رو، هر چه مسئولیت، مهمتر و بالاتر باشد، وظیفه خدمت رسانی نیز سنگین تر می شود. واگذاری و پذیرش مسئولیت ها نیز در اسلام، در راستای استقرار و گسترش عدالت اجتماعی و خدمت رسانی به همنوعان در همه عرصه های اجتماعی است و «مسئولیت» در نگرش اسلامی بار امانتی سنگین بر گرده افراد است که اگر نتوانند به شکل شایسته به مقصدش برسانند و حقش را ادا کنند، سخت مورد بازخواست قرار خواهند گرفت. امام علی(ع) به یکی از کارگزارانش نوشت:«.. اِنَّ عَمَلَکَ لَیْسَ لَکَ بِطُعْمَةٍ وَ لکِنَّهُ فی عُنُقِکَ اَمانَةٌ.همانا مسئولیت [و منصب] تو، طعمه و شکار نیست، بلکه بار امانتی در گردن تو است.»

مفهوم گسترده خدمت رسانی را در متون دینی می توان در لابه لای مفاهیمی از قبیل: تلاش در برآوردن نیازهای مؤمنان، ادخال سرور در قلوب آنان، احسان، اهتمام به امور مسلمانان، اعانت مسلمین، یاری رساندن به گرفتاران، گشودن گرفتاری مؤمنان و مانند آن جست و جو کرد.

خادم مردم نزد خدا محبوب است

به گفته امام علی (ع) بهای اصلی انسان بهشت جاودان است. انچنان که در نهج البلاغه می خوانیم : «لَیْسَ لِأَنْفُسِکُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ فَلَا تَبِیعُوهَا إِلَّا بِهَا؛ قیمت و ارزش تو بهشت است به کمتر از بهشت خودت را نفروش.» (نهج البلاغه، حکمت 456.) خدمت به مردم یکی از مسیرهای است که انسان را به قدر و ارزش واقعی اش که همان رضایت خداوند و مقامات اخروی و بهشت جاویدان است، می رساند. امام صادق در خصوص اهمیت و ارزش خدمت به مردم در نزد پروردگار چنین می فرمایند: « خدای متعال می‌فرماید: مردم خانواده من هستند، پس محبوب‌ترین آنان نزد من کسانی هستند که با مردم مهربان‌تر و در راه برآوردن نیازهای آنان کوشاتر باشند.» «الکافی، ج ۲، ص ۱۹۹»

همچون سعی صفا و مروه

امام صادق تعبیر بسیاز زیبایی در توصیف تلاش افرادی دارد که در راه خدمت به مردم، قدم برمی دارد. ایشان حرکت این افراد را به مبارکی گام برداشتن در مسیر صفا و مروه دانسته و می فرمایند: «کسی که در راه برطرف ساختن نیاز برادر خود قدم بردارد، مانند کسی است که سعی میان صفا و مروه به جای آرد.» «تحف‌العقول، ص ۳۰۳»

در دین اسلام برای عباداتی مثل طواف خانه خدا ثواب‌های فروانی در نظر گرفته شده، مثل اینکه یک طواف خانه خدا معادل 6 هزار حسنه، آمرزش 6 هزار گناه، اعطای 6 هزار درجه و برآورده شدن 6 هزار حاجت است. این در حالی است که امام صادق علیه‌السلام پس از بیان این ثواب‌ها می‌فرمایند: «قَضَاءُ حَاجَةِ الْمؤمِنِ أَفْضَلُ مِنْ طَوَافٍ وَ طَوَافٍ حَتَّی عَدَّ عَشْراً؛.گره‌گشایی از کار یک مؤمن، 10 برابر این طواف فضیلت دارد.» (الکافی، ج 2، ص 194)  رسول خدا نیز در روایتی با تمثیلی دیگر به بیان ثواب خدمت رسانی به مردم پرداخته و می فرمایند: «کسی که در راه برآوردن نیاز برادر مؤمن خود بکوشد، گویی نُه هزار سال با روزه گرفتن و شب زنده داری کردن، خدا را عبادت کرده باشد.» «بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۳۱۶»

یکی دیگر از برکات خدمت به مردم نجات از عذاب در روز قیامت است، امام کاظم (ع) در این خصوص می‌فرمانید: «همانا خدا را در زمین بندگانی است که برای رفع نیازهای مردم می‌کوشند، اینان در روز قیامت (از عذاب)، در امان هستند.» «بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۳۱۹»

خدمت به مردم ؛ صفتی که بهتر از آن نیست

خدمت به مردم و مسلمانان از چنان جایگاهی برخوردار است که در برخی روایات در کنار ایمان به خدا از بالاترین خصلت‌ها شمرده شده است؛ چنان‌که امام حسن عسکری (ع)  می‌فرمایند: «خَصْلَتانِ لَیْسَ فَوْقَهُما شَیءٌ: الاْیمانُ بِاللهِ، وَنَفْعُ الاْخْوانِ؛  دو خصلت و حالتی که والاتر از آن دو چیز نیست، عبارتند از: ایمان و اعتقاد به خداوند، نفع رساندن به برادران دینی.» «تفسیر الإمام العسکری علیه السلام ، ص. 345، ح. 226.»

پس خدمت به خلق همچون ایمان به خدا باعث صعود انسان به مقامات معنوی و جلب رضایت خداوند متعال می‌شود و البته از سوی دیگر کسی که حق و حقوق دیگران را پایمال کند و به وظیفه خود در قبال مردم جامعه عمل نکند، عقاب الهی متوجه او خواهد بود به همین دلیل سفارشات متعددی از ائمه اطهار در این خصوص به حاکمان و مسئولان شده است. چنانچه  امام علی (ع) (به مالک اشتر) فرمود: « از جمله خدمت رسانی تو این است که نیازهای مردم را هنگامی که به تو مراجعه می‌کنند، برآورده سازی.» ایشان در بخشی دیگر  از توصیه‌های خویش به مالک اشتر می‌نویسند: «وَ اخْفِضْ لِلرَّعِیَّةِ جَنَاحَکَ؛ پر و بالت را برابر رعیّت بگستران.» که اشاره به تواضع در برابر مردم و اشتیاق به خدمت دارد. صفتی که به گواه سال های خدمت شهید آیت الله سید ابراهیمی رئیسی در این شهید بزرگوار برجسته و به حد اعلاء بود .

آزاده خلیلی