درمان‌های دندانپزشکی نه‌فقط در ایران که در سراسر جهان به طور معمول جزو گران‌ترین درمان‌ها در میان انواع بیماری‌ها به شمار می‌روند اما از آنجایی که وضعیت اقتصادی شهروندان ما در چندسال اخیر وخیم‌تر از گذشته شده و باتوجه به سطح نازل دستمزد‌ها در مقایسه با نرخ بالای تورم، عملا درمان‌های دندانپزشکی از سبد خانوار‌ها حذف شده است. به این ترتیب آمار پوسیدگی دندان‌ به میزان چشمگیری در حال بالا رفتن است و مطابق آمار رسمی، هر ایرانی ۳۰ تا ۴۰‌ساله به‌طور متوسط ۱۲ تا ۱۳ دندان خراب دارد، همچنین میزان پوسیدگی دندان‌ها در بین مردم ما سه برابر بیشتر از کشور‌های توسعه‌یافته است. به همین علت در سال‌های اخیر شماری از مردم برای درمان دندان‌هایشان مجبورند به درمانگاه‌های غیرقانونی یا افراد غیرمتخصص مراجعه کنند.
افزایش چندبرابری قیمت مواد و تجهیزات دندانپزشکی به دلیل رشد چشمگیر قیمت دلار، به همراه گسترده‌تر شدن مشکلات اقتصادی و افزایش مشکلات معیشتی موجب شده است تا بنا بر اعلام مدیران سازمان نظام پزشکی، تعداد مراجعان دنداپزشک‌ها کمتر از قبل شود و البته این موضوع باعث شده برخی افراد خود را در قالب دندانپزشک جا‌ زده و با دریافت هزینه کمتر اقدام به درمان بیماران ‌کنند؛ افرادی که مدت زمان کوتاهی را در کنار پزشک حضور یافته و به‌صورت تجربی برخی از مراحل درمان را آموخته‌اند، با دایر کردن یک مطب اقدام به درمان بیماران با مواد و تجهیزات نامرغوب کرده و طبیعتا در برابر خدمتی که ارائه می‌دهند، بهای کم‌تری دریافت می‌کنند. این موضوع می‌‌تواند وضعیت سلامت دهان و دندان را با مخاطرات بیشتری مواجه کند، اما فقر اقتصادی، عدم پوشش سازمان‌های بیمه‌گر و هزینه‌های زیاد دندانپزشکی برای طبقات کم‌درآمد چاره‌ای باقی نگذاشته، جز اینکه به سراغ راه‌های غیرمعمول و کم‌هزینه‌تر بروند و یا به کشیدن دندان به‌جای ترمیم آن روی بیاورند. 
یک کارشناس حوزه سلامت در این باره  می‌گوید: «در حالی که میزان افزایش حقوق کارگران، کارمندان و بازنشستگان برای امسال بین ۲۰ تا ۳۵ درصد بوده است، طبقات کم‌درآمد جامعه و بخش عمده‌ای از مزد‌بگیران مجبورند به دلیل هزینه‌های گزاف دندانپزشکان به طور کامل دریافت خدمات دندانپزشکی را به اجبار رها کنند و اگرچه هر‌گونه اقدام درمانی در زمینه دهان و دندان باید توسط شخص دندانپزشک صورت گیرد و انجام کار‌هایی نظیر کشیدن، پر کردن دندان و سایر عمل‌های تخصصی تنها در اختیار دندانپزشک بوده و افراد فاقد تخصص صلاحیت لازم برای انجام این کار را ندارند، با‌این‌حال مردم نا‌چارند به علت افزایش سرسام‌آور هزینه‌های دندانپزشکی به دندانپزشکان تجربی و کسانی که در این زمینه دانشی ندارند مراجعه کنند.» 
این کارشناس تاکید می‌کند: «طی سال‌های اخیر عده‌ای از افراد تحت عنوان بهداشت‌ کار دهان و دندان با گذراندن دوره‌هایی، مدرک دندانپزشکی دریافت کرده و در مراکز خاص مشغول به فعالیت هستند و سازمان نظام پزشکی همواره هشدار داده که این افراد نمی‌توانند شخصا به‌صورت مستقل خدمات ارائه دهند، دستیاران تجربی نیز فاقد وجاهت قانونی برای انجام کار‌های درمانی بوده و انجام درمان توسط آنها تخلف است، اما به علت افزایش سرسام‌آور هزینه‌های دندانپزشکی، شهروندان به سراغ دریافت خدمات با‌کیفیت نمی‌روند و به همین افراد مراجعه می‌کنند  و طبیعتا عدم درمان صحیح می‌تواند به مشکلات حاد سلامتی منجر شود.»
مطابق آمار‌های رسمی، وضعیت سلامت دندان مردم در ایران خوب نیست؛ به طوری که هر کودک ۶‌ساله ایرانی به‌طور متوسط بیش از پنج دندان پوسیده دارد و افراد ۳۰ تا ۴۰‌ساله هم که در اوج سن فعالیت اجتماعی‌اند، ۱۲ تا ۱۳ دندان ازدست‌رفته دارند. بیش از ۵۵ درصد افراد بالای ۶۵ سال هم هیچ دندانی ندارند. این درحالی است که داده‌های یک پژوهش نشان می‌دهد، دست‌کم ۵۰ درصد خانوار‌ها مراجعه به دندانپزشکی را رها کرده و یا به افراد غیرپزشک مراجعه می‌کنند. 
 کشیدن دندان، تنها راه خلاصی مردم از درد
به گفته متخصصان، اگر مواد دندانپزشکی بی‌کیفیت باشد یا خدمات دندانپزشکی را پزشکان متخصص انجام ندهند، مواد به‌کار رفته به‌راحتی از دندان خارج می‌شوند و بیمار مجبور است خیلی زود، هزینه‌های بیشتری نیز متحمل شود. یا مثلا در فرآیند ترمیم، اگر لایه محافظتی تقلبی گذاشته شود، حدود یک ماه بعد عصب دندان از بین می‌رود و بیمار دوباره ناچار است هزینه گزافی را برای عصب‌کشی و ترمیم بپردازد، که بهای سنگینی خواهد بود. دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که پانزدهم مهر ۱۴۰۲ منتشر کرده، بر این مهم تاکید دارد که با وجود گران بودن درمان‌های دندانپزشکی، «حفاظت مالی مردم در برابر هزینه‌های درمان دندانپزشکی بسیار ناچیز بوده به شکلی که افراد نیازمند به درمان را با هزینه‌های کمرشکن مواجه می‌کند» بنابراین به روایت رئیس انجمن دندانپزشکان عمومی ایران، «دندان کشیدن، تنها راه مردم برای خلاص شدن از درد است. زیرا، هزینه‌های ترمیم دندان‌ها به‌شدت بالاست» و یا مجبورند سالی یک‌بار وام بگیرند تا بتوانند یکی از دندان‌هایشان را درست کنند، همانند فرزانه که می‌گوید «واقعا توانش را ندارم و در این گرانی‌ها، هزینه‌های دندانپزشکی هم فوق‌العاده گران شده است و در توان کارمند و کارگر نیست. این‌روز‌ها هرکسی را ببینید حداقل سه یا چهار دندان خراب در دهانش دارد. با حقوق‌های نا‌چیزی که وسط برج تمام می‌شود، چطور می‌توان چند میلیون تومان برای یک عصب‌کشی و ترمیم دندان هزینه کرد، مگر وام بگیریم و خودمان را زیر بار قسط و قرض بیندازیم.» 
او می‌گوید این معضل تنها مربوط به او نیست و اکثریت جامعه توان مالی کافی برای پرداخت هزینه‌های دندا‌نپزشکی را ندارند و یا برای کاهش هزینه‌ها به درمانگاه‌های غیرقانونی و زیرزمینی مراجعه می‌کنند. 
به‌‌رغم حضور دندانپزشکان در اکثر نقاط کشور و مخصوصا مناطق شهری، هنوز هم درصد بالایی از افراد برای رفع مشکلات دهان و دندان به دندانپزشک مراجعه نمی‌کنند. حتی در مورد برخی از درمان‌ها و برخی از مناطق، این نسبت به نفع کمک‌دندان‌پزشکان تجربی و افراد فاقد مدرک و دانش تقسیم می‌شود. از جمله این درمان‌ها ساخت پروتز دندانی (دست دندان) است. اگرچه نتایج تحقیقات نشان می دهد، بیماران به دندانپزشکان، در مقایسه با دندان‌سازان تجربی و یا افراد بی تخصصی که به شکل زیرزمینی فعالیت می کنند، اعتماد بیشتری برای کشیدن دندان خود یا هرگونه عمل جراحی در ناحیه دهان و دندان دارند اما برای کاهش هزینه ها کمتر به دندانپزشکان مراجعه می‌کنند. 
باقر شهنی زاده از اعضای انجمن دندانپزشکان عمومی با هشدار در این مورد تاکید می‌کند: «برخی افراد در کنار دندانپزشک‌ها کار کرده‌اند و از قدیم دندانساز شدند یا در لابراتوار دندانسازی شاگردی می‌کرده و دندانساز می‌شدند، درحالی که این روش‌ها مطرود است. باید توجه داشته باشیم که این افراد به هیچ وجه اجازه اقدامات درمانی بر روی دهان بیماران را ندارند و معمولاً وظایفی مانند استریل و عفونی کردن تجهیزات پزشک را بر عهده داشته و در مواقعی با آموزش‌هایی که دیده‌اند، پزشک به آنها اجازه خواهد داد که مواد مورد نیاز دندانپزشکی را با یکدیگر ترکیب کنند. هر آنچه در حیطه درمان بیماری‌های دهان و دندان قرار می‌گیرد برعهده پزشک است. در مواقعی مشاهده می‌کنیم که برخی از افراد در تابلوهای خود با دستکاری کردن برخی از واژه‌ها به دنبال فریب بیماران هستند به طور مثال تنها متخصصان توانایی انجام اقدامات تخصصی درمانی بیماری‌های دهان را بر عهده دارند ولی دیده می‌شود که برخی با دستکاری کردن کلمات و نوشتن واژه متخصص بیماران را فریب می‌دهند.» اما واقعیت این است که مقایسه هزینه‌های دندانپزشکی با حداقل دستمزد در کشور به روشنی نشان می‌دهد که بخش گسترده‌ای از جامعه به خصوص در استان‌های محروم امکان دریافت خدمات درمانی مربوط به دندان را ندارند و از این رو چندان عجیب نیست که بیماران برای انجام اقدامات درمانی به افرادی مراجعه کنند که بهای کمتری در قبال ارائه خدمت خود دریافت می کنند؛ افرادی که به گفته انجمن دندانپزشکان عمومی فاقد تخصص لازم برای سلامت دهان و دندان هستند.
عدم پوشش کافی هزینه‌های دندانپزشکی توسط سازمان‌های بیمه‌گر و هزینه‌های بالای پرداخت از جیب خدمات دندانپزشکی از عمده‌ترین مسائل درمان‌های مربوط به دندانپزشکی در کشور است و خدمات دندانپزشکی موجب بیشترین مواجهه با هزینه‌های کمرشکن سلامت شده است.   
دکتر علی تاجرنیا، استاد دانشگاه، دندانپزشک و رئیس هیئت‌مدیره جامعه دندانپزشکی ایران نیز با تایید اینکه «گران بودن خدمات دندانپزشکی و مشکلات اقتصادی مردم» منجر به کاهش تعداد مراجعین شده است، توضیح می دهد: «خیلی از کلینیک‌های دندانپزشکی عملا دیگر هیچ سودآوری ندارند. شمار زیادی از همکاران مطب‌های خود را تعطیل کرده و به سراغ کلینیک‌ها رفته‌اند، چون مراجعین به کلینیک‌ها از یک حداقل‌های پوشش بیمه‌ای برخوردارند. به همین دلیل خیلی از مردم یا نمی‌توانند خدمات دندانپزشکی دریافت کنند و دچار بی‌دندانی می‌شوند، یا با فواصل طولانی برای دندان خود مراجعه می‌کنند، فقط هم بنا بر ضروریات. مثلا طرف درد شدید دندان دارد و مجبور است که به دندانپزشکی مراجعه کند، وگرنه اصلا مراجعه نمی‌کند.»
 حذف درمان‌های دندانپزشکی از سبد خدمات طبقه متوسط 
این استاد دانشگاه می‌گوید «قیمت خدمات دندانپزشکی در کشور ما گران است و برای دریافت این خدمات، یا مردم باید توانایی مالی مناسبی داشته باشند یا دولت باید کمک کند؛ «الان اقتصاد مردم دچار چالش‌های جدی است و درمان‌های دندانپزشکی عملا از سبد خدمات طبقه متوسط حذف شده است. مگر کسانی که بیمه تکمیلی مناسبی دارند یا در نهادهای دولتی شاغلند و دولت آنها را حمایت می‌کند.» 
داده‌ها و اطلاعاتی که اخیراً توسط برخی نهادها، از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شده، نشان می‌دهد وضعیت سلامت دهان و دندان در ایران بسیار نگران کننده است. 
«نادیا» در این رابطه می‌گوید: «هزینه‌های دندانپزشکی مشکل همه مردم است و کسی نیست که با این هزینه‌ها مشکلی نداشته باشد. خودم یک‌سال‌ونیم است که نتوانسته‌ام پسرم را دندانپزشکی ببرم، چون هربار که مراجعه می‌کنم و قیمت‌ها را می‌بینم با مبلغ پس‌اندازم نمی‌خواند. پس هر دفعه مراجعه به دندانپزشکی را به تعویق می‌اندازم و می‌گویم حالا۶ماه دیگر و تازگی ها یکی از دوستانم شماره دندانپزشکی را در اختیارم قرار داده که قبلا دستیار دندانپزشک بوده و حالا به شکل زیرزمینی فعالیت می کند و هزینه کمتری دریافت می کند.» 
«سمیه»، که مادر دو فرزند است هم تاکید می‌کند: «هزینه‌ها آن‌قدر زیاد است که وقتی مراجعه کنیم، باید همه پول‌مان را بدهیم به دندانپزشک و به کار دیگری نمی‌رسد. هر ۶ ماه یک‌بار هم که هزینه‌ها چند برابر اضافه می‌شود. من هر ۶ ماه فرزندانم را می‌برم و هفته پیش هم که مراجعه کردم، قیمت‌ها باز گران‌تر از ۶ ماه پیش بود. دندانپزشکی هم امری واجب است، اما نه می‌توان از بیمه استفاده کرد و نه می‌توان بی‌خیالش شد.» 
«ماریا» می‌گوید: «پارسال شب عید دندان‌هایم درد گرفت. ۲ میلیون تومان پس‌انداز کنار گذاشته بودم که بعد از مراجعه به دندانپزشک مجبور شدم ۵ میلیون هزینه کنم و ۳ میلیون دیگر هم از خانواده‌ام قرض بگیرم. بعد از آن هم به‌خاطر هزینه بالای دندانپزشکی دیگر مراجعه نکردم.»
 عدم حمایت بیمه‌ها 
«افسانه» نیز عنوان می‌کند: «قیمت‌ها خیلی بالاست. اخیرا برای پر کردن دندان مراجعه کردم که گفتند بین ۴ تا ۵ میلیون تومان هزینه دارد. من این همه پول را از کجا بیاورم؟ هیچ بیمه‌ای هم قبول نمی‌کند. دیگر چه کار می‌توانیم بکنیم. وقتی درد داریم، هرچه‌قدر که دکتر بگوید مجبوریم پرداخت کنیم. اما واقعا سرسام‌آور است. نمی‌دانیم چه کنیم و این تاسف‌آور است. هیچ بیمه‌ای هم قبول نمی‌کند. ایمپلنت حداقل
 ۱۰۰ میلیون تومان هزینه دارد. دندان‌های پر کردنی از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان شروع می‌شود. روکش دندان از ۵ میلیون تومان شروع می‌شود. خیلی قیمت‌ها زیاد است. اگر دندان نباشد، نمی‌توان غذا خورد و سالم بودنش خیلی مهم است و فقط بحث زیبایی نیست. من یک میلیون تومان فقط برای کشیدن دندان هزینه کردم. بیمه‌ها باید این هزینه‌ها را به طور کامل پوشش دهند، اما متاسفانه حتما باید بیمه تکمیلی داشته باشید تا پوشش دهند و از نظر من این معضل جدی است.»
«افسانه» شنیده است، دندانپزشکان تجربی یا برخی افراد که قبلا در مطب های دندانپزشکی کار کرده اند، بهای کمتری دریافت می کنند و دستمزدشان حدود نصف تعرفه‌ رسمی دندانپزشکان است، تعداد مشتریانشان هم که توان پرداخت هزینه‌های رسمی دندانپزشکی را ندارند، هر روز بیشتر می‌شود. او می گوید: «به شخصه کسانی را سراغ دارم که بدون داشتن مدرک تخصصی این قبیل خدمات دندانپزشکی را ارائه می‌دهند و مردم هم به دلیل وضعیت بد معیشتی از این مسئله استقبال می کنند.» 
عدم حمایت بیمه‌های تامین‌اجتماعی یا خدمات درمانی از هزینه‌های دندانپزشکی، یکی از اصلی‌ترین مشکلات در این حوزه است و دولت‌ها در چند دهه اخیر هیچ گامی برای کمک‌ کردن به شهروندان برای انجام خدمات ضروری دهان و دندان برنداشته‌اند. بیمه تکمیلی نیز مستلزم پرداخت‌های ماهیانه و هنگفت است که با توجه به دو برابر بودن خط فقر نسبت به میانگین حقوق در کشور، فراتر از توان اکثریت جامعه است.
  افزایش مراجعه به غیرپزشکان 
«آرش» که برای درمان دندانش به دندانپزشکی مراجعه کرده، می گوید: «دو روز است دندان‌درد امانِ همسرم را بریده است؛ اما در این مدت به دلیل نداشتن استطاعت مالی مراجعه نکردیم. امروز که درد به استخوانش رسید؛ گفتند باید کشیده شود. برای کشیدن می‌گویند ۹۰۰ هزار تومان هزینه می‌برد. برای من که یک بازنشسته هستم، تامین این مبلغ دشوار است. پول ندارم و تنها یک مستمری‌بگیر هستم، دندان‌های خودم همه در حال خراب‌شدن هستند. سعی می‌کنم با این ماسک‌ها صورتم را بپوشانم تا دندان‌هایم معلوم نشود. آدم وقتی دندان‌درد به سراغش می‌آید، ترس تمام وجودش را می‌گیرد که خدایا اگر به دندان‌پزشکی مراجعه کنم قرار است چه‌قدر هزینه کنم؟ دیگر می‌ترسیم به سمت دندانپزشکی برویم، آن‌قدر که هزینه‌های درمانش زیاد است. بیمه هم که قبول نمی‌کند. واقعا نمی‌دانیم چه باید بکنیم.»  
«احمد» برخلاف «آرش» زیاد به دندانپزشکی مراجعه می‌کند و در این باره می‌گوید: «چون دندان‌هایم خراب است، زیاد به دندانپزشکی مراجعه کردم. ۳ یا ۴ سال پیش وقتی برای درمان تعدادی از دندان‌هایم آمدم، هزینه‌اش حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان شد؛ اما حالا برای همان تعداد دندان به دکتر رفتم که گفتند ۶۵ میلیون تومان هزینه درمانش می‌شود. پنج ایمپلنت و سه تا روکش شده ۶۵ میلیون تومان. این اصلا منطقی نیست، چقدر باید درآمد داشته باشی تا بتوانی از پس این مبلغ بر بیایی؟ چه کسی می‌تواند این مبلغ را پرداخت کند؟ من در همین خیابان دو مغازه دارم؛ اما نمی‌توانم این مبلغ را بدهم.» 
«احمد» به چشم خود دیده و با گوش هایش شنیده که برخی افراد غیرپزشک، پنهانی خدمات دندانپزشکی مانند کشیدن دندان، باز کردن آبسه‌های داخلی، نصب لمینت‌های زیبایی و حتی پر کردن دندان انجام می‌دهند و مردم وقتی مجبور می‌شوند و درد دندان امانشان را می‌برد، به جای مراجعه به دندانپزشک به این افراد مراجعه می‌کنند.