دیپلماسی ایرانی: بالکان با تقسیم بندی شرقی و غربی به عنوان جغرافیای پر آب و سرسبز در تاریخ اروپا نقش آفرینی قابل توجه داشته و در مقاطع از تاریخ به کانون جنگ و بحران در سطح جهانی و قاره ای تبدیل شده و به عنوان سیلوی غلات اروپا و جهان، منطقه‌ای حاصل‌خیز و بهره‌مند از منابع طبیعی و خدادادی بسیار و قرار گرفتن در شاهراه ارتباطی اروپا به آسیا همواره مورد توجه قدرت‌های بزرگ بوده است. لذا حداقل از اوایل قرن بیستم تا کنون این تئوری و فرضیه در عرصه سیاسی مطرح بوده که تسلط بر این منطقه تسلط نسبی بر همه‌ی دنیا را به همراه خواهد داشت البته در این اواخر این محوریت تا منطقه پیرامونی دریای سیاه و قفقاز شمالی بسط یافته است. در اواخر قرن بیستم نیز که اروپا خود را از بار سنگین کمونیسم و دیکتاتوری تمرکزگرای سوسیالیستی رها می‌کرد، گرفتار بحرانی در همین منطقه شد که نتوانست این بحران را مدیریت کند و برای رسیدگی و پایان این بحران از قدرت‌های بیرونی همچون آمریکا و ناتو کمک گرفت. در عین حال ویژگی دیگر این منطقه تنوع ملیتی، قومی، نژادی و دینی است.

هفته پیش رهبران شش کشور بالکان غربی توسط اتحادیه اروپا در کوتور در تفرجگاه آدریاتیک مونته نگرو گرد هم آمدند تا ببینند چگونه می توانند اصلاحات را سرعت بخشند، بازار واحد خود را ایجاد کنند و در نهایت به این اتحادیه بپیوندند. پس از وعده عضویت در اتحادیه اروپا سال ها پیش، روند الحاق در سراسر منطقه شامل آلبانی، بوسنی، کوزوو، مونته نگرو، مقدونیه شمالی و صربستان به دلیل عدم تمایل 27 عضو اتحادیه اروپا و فقدان اصلاحات در سرتاسر منطقه، کند شده و باید اذعان کرد که بحران اوکراین و تمرکز بروکسل بر حمایت تمام عیار از کیف در برابر روسیه این روند را کند تر کرده است. اتحادیه اروپا می خواهد از یک برنامه رشد مشترک به ارزش 6 میلیارد یورو برای کمک به کشورهای بالکان غربی برای تشکیل بازار مشترک منطقه ای و پیوستن به بازار مشترک اروپا در زمینه هایی مانند جابه‌جایی آزاد کالا و خدمات، حمل و نقل و انرژی استفاده کند؛ اما اتحادیه اصرار دارد که کشورهای منطقه باید اصلاحات را تعمیق بخشند و مسائل باقی مانده را با همسایگان خود حل کنند. الیور ورهلی، کمیسر اتحادیه اروپا در امور گسترش اذعان کرد که برنامه رشد دیگر یک پیش نویس نیست، بلکه واقعیتی است که ما شروع به اجرای آن کرده ایم، همچنین یکی از مشوق‌ها این است که کشورهای منطقه بتوانند به پرداخت واحد اروپایی دسترسی داشته باشند، طرحی که اتحادیه اروپا با هدف ساده‌سازی نقل و انتقالات بانکی به یور و تسهیل پرداخت ها راه اندازی کرده است.

بر اساس آخرین نظرسنجی ها اکثریت شهروندان بالکان غربی طرفدار عضویت اتحادیه اروپا هستند. با این حال، در چندین کشور درصد قابل توجهی از شهروندان تردید دارند که اتحادیه اروپا در پیشنهاد عضویت به منطقه جدی است. جدیدترین نظرسنجی انجام شده توسط موسسه بین المللی جمهوری خواه نشان می دهد افکار عمومی صربستان در مقایسه با سایر کشورهای منطقه ضد غربی است. طبق نتایج حاصله این نظرسنجی در مقدونیه شمالی و بوسنی و هرزگوین 68 درصد از مردم، در مونته نگرو 79 درصد به همه پرسی به عضویت اتحادیه اروپا رأی می دهند، در حالی که این درصد در کوزوو و آلبانی به ترتیب 89 درصد و 92 درصد از جمعیت است و در این بین صربستان یک استثناست زیرا تنها 40 درصد از مردم از پیوستن به اتحادیه اروپا حمایت می کنند، در حالی که 34 درصد مخالف هستند.

همچنین در موضع گرایش به کشورهای خارجی، آلمان و ترکیه از جمله محبوب‌ترین کشورها در کوزوو، آلبانی، مقدونیه شمالی و بوسنی و هرزگوین هستند و آمریکا مثبت ترین کشور خارجی در آلبانی و کوزوو است. در مورد صربستان، روسیه و چین در دو جایگاه اول قرار دارند و جالب تر این که در چهار کشور بالکان غربی یعنی آلبانی، بوسنی و هرزگوین، مونته نگرو و مقدونیه شمالی؛ محبوب‌ترین رهبر خارجی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه است، در حالی که در کوزوو و صربستان، او در میان سه رهبر خارجی محبوب‌ترین است. در عین حال که رهبر خارجی با بالاترین میزان مطلوبیت در کوزوو، جو بایدن است، در حالی که در صربستان، رئیس جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، و شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، از نزدیک دنبال می شود. در بعد همکاری های منطقه ای طرح بالکان باز از حمایت کامل یا جزئی اکثریت شهروندان در پنج کشور بالکان غربی برخوردار است که از 54 درصد در مونته‌نگرو تا 82 درصد در مقدونیه شمالی متغیر است. 

در مورد عضویت کشورهای منطقه در اتحادیه اروپا دیدگاه های متفاوتی وجود دارد در این زمینه ووچیچ، رئیس جمهوری صربستان در جریان اجلاس اتحادیه اروپا و بالکان غربی گفت که مطمئن نیست که کشورهای بالکان غربی بتوانند پیش از اوکراین به اتحادیه اروپا بپیوندند و اینکه ما در کنار اوکراین به اتحادیه اروپا بپیوندیم یک موضوع کاملاً دیگر است. البته دیگر مقامات بلگراد دیدگاه های متفاوتی دارند به عنوان نمونه آنا برنابیچ، نخست وزیر سابق صربستان گفته که عضویت در اتحادیه اروپا تنها راه به سوی آینده ای پایدار و شکوفا برای کشورش است. موضوع مهم این که  صربستان که به طور سنتی به عنوان متحد روسیه در بالکان تلقی می شد، تهاجم این کشور به اوکراین را در سازمان ملل و سایر عرصه های بین المللی محکوم کرد، اما از تصویب تحریم های بین المللی علیه روسیه خودداری کرد و از سال 2022، الکساندر ووچیچ، رئیس جمهوری صربستان، سه بار در جریان رویدادهای بین المللی با ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین دیدار کرده است. آخرین دیدار روسای جمهور در جریان نشست سران اوکراین و بالکان در تیرانا، پایتخت آلبانی رخ داد.

در یک جمع بندی کلی می توان گفت از بدو فروپاشی کمونیسم تا پایان قرن بیستم منطقه بالکان غربی گرفتار نزاع های قومی و نژادی بوده و از اوایل هزاره سوم در مسیر رویای اروپایی شدن با مولفه های اقتصاد بازار و توسعه و رفاه حداکثری گام بر می دارد و به نظر می رسد علی رغم تلاش های بروکسل و کشورهای منطقه این فرایند راه درازی در پیش دارد و به تعبیر بانک توسعه اروپایی این منطقه تا رسیدن به استانداردهای بالای قاره سبز 40 تا 70 سال فاصله دارد. در بین کشورهای منطقه رومانی؛ بلغارستان، کرواسی و یونان بیش از همه حامی‌پیوستن بالکان غربی به اتحادیه اروپا هستند.  این کشورها از اجلاس 2002 تسالونیک برای الحاق به اتحادیه اروپایی تلاش کرده و تعدادی از کشورها رویای 2025 داشتند، اما شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا قبل از اجلاس یونان 2023 گفت که این اتحادیه باید تا سال ۲۰۳۰ برای پذیرش اعضای جدید آماده شده باشد. البته سوال مهم این است که آیا  زمان رویایی پیوستن بیش از هر چیز به نحوه فرجام جنگ در اوکراین بستگی دارد یا خیر؟!