به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست رونمایی از کتاب «اُمّت؛ اندیشه سیاسی و جامعه‌شناسی اسلامی» چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت ماه با حضور پرفسور حمید مولانا، چهره ماندگار کشور و مولف کتاب و وحید جلیلی قائم مقام فرهنگی سازمان صداوسیما در کوشک کتاب نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
در ابتدای این نشست، حمید مولانا با اشاره به واژه امت اسلامی گفت: «امت» یک واژۀ قرآنی و اسلامی است و برداشت‌های مختلفی از این واژه در تفاسیر قرآن شده است. به عقیده بنده، امت واژه‌ای متفاوت از واژگان اندیشه‌های غیر اسلامی در طول تاریخ از افلاطون تا به امروز است. پرداختن به مسئلۀ جامعه و حکومت، از زمان افلاطون در غرب دنبال شده است. در غرب، جامعه را از حکومت جدا کردند و به دنبال یک جامعه ایده‌آل بودند. جامعه و حکومت در دو طرف مقابل هم هستند و جامعه مدنی میان این دو است. جامعه مدنی میانجی حکومت و جامعه است. غرب جامعه و حکومت را سال‌ها از هم جدا کرده است و این موضوع را از نوشته‌های هگل می‌توان فهمید. تمام صحبت هگل این است که مقدس و بزرگترین ارزش توسط بشر حکومت است اما امت لفظی است که هم شامل جامعه را می‌شود و هم شامل حکومت.
او ادامه داد: مفهوم امت اسلامی آلترناتیو جامعه مدنی است. مفهوم امت در اندیشه سیاسی و جامعه‌شناسی، حکومت اسلامی را تشکیل می‌دهد. حکومت را از جامعه نمی‌توان جدا کرد. از نظر بنده مفهوم امت بسیار متفاوت است با نوع حکومت‌هایی که تا به امروز داشته‌ایم. واژه امت در زمان پیامبر تجلی پیدا کرد ولی از زمان وفات ایشان، لغت خلیفه و حکومت خلافت پدیدار شد و این خلافت درگیر سلطنت و موروثی شدن شد. بعد از آن ما حکومت‌های دموکراسی داشته‌ایم که از فلسفه لیبرالیسم نشأت گرفته است. در مقابل، حکومت دیکتاتوری که معنی کاملاً متفاوت داشته است، شکل گرفت. دیکتاتوری در زمان امپراتوری روم به معنای قدرت بزرگ شخص توسط مجلس سنا است اما امروزه دیکتاتور یک معنای منفی به خودش گرفته است. همۀ این اندیشه‌ها رابطه جامعه و حکومت است و مفهوم امت اسلامی با همه این‌ها فرق دارد.
مولانا در مورد فصل‌های مختلف این کتاب گفت: در این کتاب فصلی راجع به عدالت اجتماعی در نهج البلاغه وجود دارد. مقاله دیگری راجع به منشورِ حکومت مدینه نوشته‌ام. در سالی که پیامبر اسلام وارد مدینه شده‌اند، اولین قانون اساسی حکومت اسلامی نوشته شده است. به عقیده بنده منشور مدینه، اولین قانون اساسی مدون دنیاست. متاسفانه حکومت‌های کنونی اسلامی همچنان نوعی از حکومت‌های گذشته سلطنت، جمهوری یا دیکتاتوری هستند. اگر ممالک اسلامی به مفهوم امت اسلامی توجه کنند، باطناً می‌توانند مسیرشان را در مسیر اسلام حرکت بدهند.
او در پایان گفت: در دل مفهوم امت اسلامی چیزی وجود دارد که می‌گوید عقاید و باورها بالاترین چیزی است که باید جامعه شما را تشکیل دهد نه نژادها و مکان‌های جغرافیایی.این امت اسلامی است که می‌گوید فراسوی زبان، نژاد و ملیت، این عقاید و باورهاست که جامعه را شکل می‌دهد. یک اندونزیایی جزو امت اسلامی است همانطوری که ایرانی هست. در ادبیات اسلامی اسلام، علیه ملیت نیست.امت بالاتر از اقوام و ملت‌هاست و این موضوع از زیبایی‌های این اندیشه است و من از افلاطون تا امروز نمی‌توانم چنین موضوعی را پیدا کنم.
در ادامه این نشست، وحید جلیلی، قائم مقام فرهنگی سازمان صداوسیما گفت: کسانی مانند حمید مولانا و نادر طالب‌زاده سال‌ها در غرب زیست کرده‌اند اما عشق خود را به هویت ایرانی و اسلامی خود حفظ کرده‌اند. امیدوارم تجربه زیسته در قلم استاد مولانا، موجب بشود فضای آکادمیک ما تکان بخورد. فضای آکادمیک ما محل تاخت و تاز مغولان مدرن است. ما در یک آوردگاه نظری و اندیشه‌ای هستیم. شنیع ترین فجایع اتفاق افتاده در غزه در نظر همگان است. این فجایع، زاییده تمدن غرب است اما همچنان غرب‌زده‌های ما شیفته و مفتون غرب‌اند و از آزادی بیان و حقوق بشر در غرب صحبت می‌کنند.
جلیلی ادامه داد: جریان غرب‌زده امروز، از زمان طالبوف و میرزا آخوند خراسانی و محمد علی فروغی تا به امروز، این همه ذات ذلیل خود را آشکار نکرده بود. امروز روز گذار از این جریان غرب‌زده در دانشگاه‌هاست. برای این گذار، ما حتماً به خوانش نظری نیاز داریم و کار رسانه‌ای کافی نیست. کاری که مولانا انجام داده است از این نظر می‌تواند کاری بزرگ برای نخبگان اندیشه اسلامی به حساب آید. جریان غرب‌زده در ایران می‌خواست، بین ایرانیت و اسلامیت، بین هویت ملی و هویت امتی فاصله بیاندازد اما شما ببینید حاج قاسم سلیمانی امروز ملی‌ترین چهره ما، امتی‌ترین چهره است. جمع بین ایرانیت و اسلامیت شاهکار امام خمینی (ره) است. انقلاب اسلامی در واقعیت و عمل این موضوع را جمع کرده است. اگر روایت تئوریک واقعیت انقلاب اسلامی توسط نظریه‌پردازهای انقلاب صورت بگیرد، انکشاف‌های نظری تازه‌ایی آشکار می‌شود. نظریه امت اسلامی در عمل و واقعیت، بیش از نظریات غرب‌زده‌ها کاربرد دارد.
∎
نظر شما