به گزارش ایکنا، محور ششم سیزدهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، با عنوان «چالش‌های معنوی و معرفتی پیشرفت ایران و راهکارهای تحول بر اساس سند الگو» صبح امروز، پنجشنبه 27 اردیبهشت، برگزار شد.

اعضای هیئت رییسه این نشست، حجت الاسلام و المسلمین مسعود آذربایجانی، استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و شهریار نیازی، دانشیار دانشگاه تهران بودند.

چالش‌ شاخص‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

«شاخص‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ چالش‌ و راهکار» عنوان مقاله حمیدرضا فرهمند، عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی و همکار مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ‌است.

وی اجرای سند الگو را، در گرو شناخت چیستی و چگونگی فرآیند پیشرفت و ارزیابی میزان پیشرفت در مراحل مختلف آن دانست و گفت: شاخص‌ها در این زمینه دارای دو نوع کارکرد اساسی هستند که شامل «کارکرد پیشینی»، که با «چرایی» و «چیستی» پیشرفت پیوند دارد، ناظر به «چگونگی» فرایند پیشرفت و تبدیل‌ دروندادها به بروندادها است. اما «کارکرد پسینی» ناظر به ارزیابی کمیت و کیفیت بروندادهای مورد انتظار و «کارآمدی» است. 

فرهمند ادامه داد: در نبود شاخص‌های الگوی پیشرفت، نهادها، سازمان‌ها، گروه‌ها و افراد مجبور می‌شوند به نوعی از شاخص‌های رایج بین‌المللی برای سنجش و ارزیابی «میزان پیشرفت» استفاده کنند، اظهار کرد: این امر در صحنۀ عمل می‌تواند موجب نمود غیرواقعی دوگانگی‌ و تضاد با حوزه نظری «پیشرفت» و القاء گسست میان «چگونگی» با «چیستی و چرایی» آن ‌شود. 

این عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی، چنین رخدادی را موجب مخدودش کردن مسیر پیشرفت کشور و تغییرات و تحولات مورد نظر آن دانست و اضافه کرد: مواجهه با این چالش، نه با حذف شاخص‌های بین‌المللی، بلکه با پرهیز از استفادۀ مطلق از آنها و لزوم رعایت هم‌سنخی و هماهنگی با چیستی و چگونگی فرآیند پیشرفت و بروندادها و اهداف مورد نظر آن میسر می‌شود.

سه چالش‌ اساسی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

محمدحسین رامشت، استاد گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان و عضو اندیشکده آمایش الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت،  گزارشی از مطالعات خود  را با عنوان «چالش‌های نظری و معرفتی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» ارایه و با اشاره به جزئیات آن در این نشست گفت: سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، از دیدگاه معرفتی، با سه چالش اساسی در حوزه نظری، تاکتیکی و تکنیکی مواجه است. چالش نظری وقتی مطرح می‌شود که در فهم سند الگو، آرام‌آرام به استنتاجی پارادایمی از محتوای آن پی برده می‌شود. پارادایم جدیدی که دارای تنشی جوهری با دیدگاه‌ها و پارادایم‌های مطرح در حوزه برنامه‌ریزی فضایی رایج است. 

وی چالش دوم این الگو را تقسیمات فعلی کشور عنوان کرد و افزود: بنیان این تقسیم‌بندی با اصل تعادل فضایی الگو، در تعارض است، زیرا می‌توان این تقسیمات را ماشین تولید تبعیض منطقه‌ای تلقی کرد. چالش سوم که می‌تواند بیشتر معطوف به افق و تدابیر باشد، عدم تعریف شاخص‌های رقومی است که به ‌وسیله آنها بتوان در مقام اجرا به ارزیابی مفاد افق و تدابیر مبادرت کرد. 

رامشت تاکید کرد: نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که مهمترین شیوه برای مقابله با چالش اول تغییر در آموخته‌های دانشگاهیان و محافل سازمانی ایران، انتشار کتب مخالفان و نقادی‌های علمی و فلسفی پارادایم‌های رایج و تبعات اجرای آنها در دیگر کشورهای جهان است. راه چاره فائق آمدن بر تقسیمات کشوری نیز ایجاد منطقه بندی مجازی با هویت چندگانه است، تا بتوان آرام‌آرام نقش تبعیض‌آمیز الگوی سلسله مراتبی تقسیمات کشوری با تقسیمات جدید شبکه‌ای مجازی از میان برداشته شود.

استاد دانشگاه اصفهان بیان کرد: مرکز الگو برای دستیابی به یک نظام ارزیابی که بتواند سنجش درستی از دستیابی به اهداف مفاد افق و تدابیر داشته باشد، باید تدوین و تعریف شاخص‌های جدید در حوزه‌های مختلف الگو را در دستور کار خود قرار دهد.

راهکارهای توحیدی عدالت 

بهرام اخوان كاظمی، استاد دانشكده حقوق و علوم سياسی دانشگاه شيراز، با اشاره مقاله خود با عنوان «مؤلفه‌ها و راهکارهای توحیدی و قرآنی الگوی متعامل عدالت و پیشرفت» گفت: یکی از چالش‌های مهم تحقق سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، در حوزه بازخوانی نوع جهان‌بینی و معرفی صحیح الزامات معرفت‌شناختی به ویژه بر مبنای الهیات توحیدی و اسلامی است.

وی افزود: بنا به آموزه‌های قرآنی؛ پیشرفت واقعی و مبنایی، در توحید و یکتاپرستی است و هر گونه ارتقا و رشدی در زندگی دنیایی و حیات اخروی، محصول و نتیجه اعتقاد به وحدانیت الهی و برخورداری از حیات طیبه مؤمنانه و توحیدی است.

جایگاه فلسفه در پیشرفت

مریم سالم، استادیار دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی، سخنرانی خود را در خصوص مقاله ای با عنوان «فلسفه و جایگاه آن در پیشرفت، بررسی نگاه فارابی» آغاز و اظهار کرد: نگاهی به آراء متفکران ایرانی در جهان اسلام، که در دوره طلایی تمدن اسلامی می‌زیستند، در باب پیشرفت، می‌تواند کمک بزرگی باشد در جهت رفع مشکلاتی که جامعه امروزی ما در اثر برخورد فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف با آن مواجه است. 

وی با اشاره به نظرات فارابی، با تأکید بر اینکه فارابی، تنها راه چاره پیشرفت و تعالی جامعه را فلسفه می‌داند، یادآور شد: فلسفه حقیقی که در اثر رشد جامعه از تفکر سطحی و عوامانه به تفکر عمیق، مدلل و معلل ظهور می‌یابد، تنها راه رسیدن به سعادت است و غایت آن تشبه به خداوند متعال است. فیلسوف با اتصال به عالم عقل حقایق اصیل را در می‌یابد و با کمک دین، آن حقایق را در حد درک آحاد جامعه در اختیار آنان قرار می‌دهد و با وضع قوانین درست و هدایت علوم مختلف، موجبات تعالی جامعه به سمت خدایی شدن را فراهم می‌کند.

ضعف عقلانیت و معنویت، عوامل افول تمدن‌های بزرگ

مسلم گریوانی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه و عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات معنوی و عضو مدعو اندیشکده معنویت مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، در خصوص مقاله خود با عنوان «ضرورت‌ها و چالش‌های عقلانیت معنوی و معنویت عقلانی» گفت: «معنویت» و «عقلانیت»، در کنار مؤلفه‌های بنیادینی چون علم، هنر، عدالت از عناصر دخیل و تعیین کننده در ساخت یک تمدن جهانی است. 

وی افول تمدن‌های بزرگ را به مغلوب شدن دو فضیلت بزرگِ معنویت و عقلانیت دانست و یادآور شد: برخی تمدن‌ها عقلانیت را فدای معنویت کردند، از قبیل برخی از تمدن‌های شرقی و بعضی دیگر، معنویت را قربانی عقلانیت کردند مثل تمدن جدید غرب. بنابراین از فرایض تشکیل تمدن تراز، پیوند خردمندانه میان عقلانیت و معنویت است.

سیستم پیچیده پیشرفت

رضا مهدی، دانشیار گروه آینده‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، با اشاره به نتایج مطالعات خود، با عنوان «پیشرفت به‌ مثابه سیستم جامع پیچیده سازگارشونده و نقش «الگو» در تحقق آن؛ چالش‌ها و راهکارها» افزود: شتاب تحولات در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فناوری و رقابت فشرده الگوهای پیشرفت و توسعه موجب شده است که دستیابی به پیشرفت و لوازم و امکانات تداوم آن به ‌مثابه یک سیستم جامع مد نظر قرار گیرد. 

وی تاکید کرد: نقش و شانس کلیدی الگو در ریل‌گذاری و هموارسازی مسیر پیشرفت همه‌جانبه به ‌واسطه رویکرد سیستمی به موضوع و مفهوم پیشرفت است.