[شهروند] 45 سال پیش، برابر ٢٣ اردیبهشت ١٣٥٨ خورشیدی، در پی تصمیم دولت موقت انقلاب، قانون كاپیتولاسیون لغو شد. کاپیتولاسیون یا حق قضاوت کنسولی امتیازی است که کشورها به اتباع بیگانه می‌دهند و آن‌ها را درصورت ارتکاب جرم، از قضاوت‌شدن توسط محاکم محلی معاف می‌دارد. سال ١٣٤٠ خورشیدی دولت ایران به «کنوانسیون وین» با موضوع مصونیت قضایی سفرا و دیپلمات‌ها پیوست. این قانون تقریباً در همه کشورهای جهان اجرا می‌شد، اما نکته‌ای که باعث شد در ایران حساسیت‌ برانگیز شود، تصمیم دولت برای تعمیم آن به مستشاران آمریکایی ساکن ایران بود. در دهه 40 خورشیدی هزاران آمریکایی به‌عنوان مستشار نظامی در ایران مشغول به کار بودند و اعطای چنین مصونیتی به همه آن‌ها (که به لحاظ قانونی مشمول کنوانسیون وین نمی‌شدند) معنایی جز باج دادن به ایالات متحده نداشت. این میان نخستین کسی که شدیدترین اعتراض را نسبت به این قانون ابراز کرد، امام خمینی(ره) بود که نتیجه آن بازداشت و تبعید ایشان به ترکیه بود.

زندان و تبعید، پاسخ دولت منصور به یک اعتراض
«...عزت ما پایکوب شد. عظمت ایران از بین رفت. عظمت ارتش ایران را پایکوب کردند...تمام مستشاران نظامی آمریکا با خانواده‌هایشان، با کارمندهای فنی‌شان، با کارمندان اداری‌شان، با خدمه‌شان، با هر کس که بستگی به آن‌ها دارد، این‌ها از هر جنایتی که در ایران بکنند مصون هستند. اگر یک خادم آمریکایی، اگر یک آشپز آمریکایی مرجع تقلید شما را در وسط بازار ترور کند، زیر پا منکوب کند، پلیس ایران حق ندارد جلوی او را بگیرد. دادگاه‌های ایران حق ندارند محاکمه کنند. بازپرسی کنند. باید برود آمریکا. آنجا در آمریکا ارباب‌ها تکلیف را معین کنند... ملت ایران را از سگ‌های آمریکا پست‌تر کردند. اگر چنانچه کسی سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست از او می‌کنند، اگر شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست می‌کنند و اگر چنانچه یک آشپز آمریکایی شاه ایران را زیر بگیرد، مرجع ایران را زیر بگیرد، بزرگترین مقام را زیر بگیرد هیچ کس حق تعرض ندارد...» این بخشی از سخنان تاریخی امام خمینی (ره) در اعتراض به اعطای مصونیت سیاسی به مستشاران آمریکایی است که ٤ آبان ١٣٤٣ بیان شد و به تبعید ایشان از ایران انجامید.

وطن‌فروشی و تسلیم از فتحعلی‌شاه تا محمدرضاشاه
ایرانی‌ها نخستین‌بار در دوران جنگ‌های ایران و روسیه با کاپیتولاسیون مواجه شدند. در قرارداد ترکمانچای آمده بود دولت ایران حق ندارد هیچ‌ کدام از اتباع روس را که در ایران مرتکب جرم می‌شوند، محاکمه کند و این حق دولت روسیه است که در خصوص آن‌ها اقدام کند. پس از روس‌ها، این انگلیسی‌ها بودند که از حمله ناصرالدین ‌شاه به هرات استفاده کرده و از دولت ایران اجرای حق قضاوت ویژه یا همان کاپیتولاسیون را برای اتباع بریتانیایی ساکن در ایران طلب کردند. این امتیازها ‌سال ١٣٠٧ خورشیدی توسط دولت وقت لغو شد. این بود تا ‌سال ١٣٤٠ که ایران به کنوانسیون وین با موضوع مصونیت قضایی سفرا و دیپلمات‌ها پیوست و موضوع دادن حق ویژه به آمریکایی‌ها پیش آمد. حسنعلی منصور نخست‌وزیر وقت، بی‌توجه به مخالفت‌های علما و مردم همه تلاش خود را در راه تصویب و ابلاغ قانون فوق مصروف کرد و عاقبت جان شیرین خود را نیز بر سر همین لجاجت از دست داد. یکم بهمن ١٣٤٣ خورشیدی، محمد بخارایی از اعضای هیأت‌های موتلفه اسلامی منصور را مقابل مجلس شورای ملی به گلوله بست تا وطن‌فروشی جناب نخست‌وزیر بی‌پاداش نماند.