به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ابینا)، نشست «هم‌زبانی شرقی ایران، چین و روسیه»، با حضور ولادیمیر ایوانف (شرق‌شناس و ایران‌شناس)، جی کی‌یون (استاد دانشگاه جنوب غربی پکن) و علی اشرفی صادقی (عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی) جمعه ۲۱ اردیبهشت در سرای ملل نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد. حامد صلاحی، پژوهشگر و استاد دانشگاه، دبیر علمی این نشست بود.

ابتدا دبیر نشست گفت: در این دوره روابط دوستانه ایران با روسیه و چین بیشتر شده است و امیدواریم این ارتباطات در عرصه فرهنگی و ادبی نیز پیشرفت کند. ولادیمیر ایوانف ایران‌شناس و شرق شناس و رئیس کرسی زبان فارسی دانشگاه مسکو است و دریای فرهنگ و زبان فارسی کار کرده است. در نشر سمت کتابی از او به نام مبانی زبان فارسی به زبان روسی منتشر شده است. بحث او درباب معرفی این کتاب است و مسئله آموزش زبان و فرهنگ فارسی در روسیه.

ولادیمیر ایوانف در آغاز بحث خود گفت: ما در دانشگاه مسکو توجه زیادی به زبان و فرهنگ فارسی داریم. در این زمینه ده استاد داریم که دو نفر از آن‌ها به ادبیات، فرهنگ و تاریخ ایران می‌پردازند. من و چند نفر دیگر زبان فارسی و نظریه زبان را تدریس می‌کنیم. چند سال پیش با خانم دکتر ابوالحسنی که اهل ایران است کتابی تعریف کردیم برای آموزش دانشجویان سال اول که نشر سمت آن را چاپ کرد. چاپ کتاب تمام شد و الان مجدداً در سن پترزبورگ چاپ شده است.

ایوانف درباره فرهنگ‌نامه خود بیان کرد: حدود نوزده سال بر فرهنگ‌نامه فارسی به روسی کار کردم. جلد اول آن چهارسال پیش درآمده و این جلد دوم است و تا سال آینده جلد سوم آن هم چاپ می‌شود. دانشجویان سال اول، ابتدا زبان فارسی می‌خوانند و بعد انگلیسی. سال دومی‌ها باید یک زبان شرقی دیگر هم انتخاب کنند و معلوما عربی یا ترکی پیشنهاد می‌شود. باید توضیح داد که ما از سال ۱۹۷۰ فرهنگ دو جلدی پروفسور روبینچیک را داشتیم که شصت هزار واژه داشت. من سعی کردم کلمات بیشتری اضافه کنم و تاکنون به هفتاد و نه هزار واژه رسیده است. همچنین شصت و شش هزار اصطلاح هم دارد. همه این‌ها را آوانویسیِ لاتین کردم که از این نظر با فرهنگ‌نامه قدیمی فرق دارد. متاسفانه فرهنگ پشتو به روسی همچنان ناموجود است اما در آینده نزدیک آن هم جبران می‌کنیم.

فرهنگ و تاریخ ایران و نفود زبان فارسی در چین

در ادامه جی کی‌یون، استاد دانشگاه جنوب غربی پکن، درباره فرهنگ و تاریخ ایران و نفود زبان فارسی در چین در بیان کرد: در چین هشت دانشگاه زبان فارسی درس می‌دهند. حداقل هر سال صد دانشجوی زبان فارسی داریم؛ حداقل بیست دانشجوی تحصیلات تکمیلی داریم که پنج نفر از آن‌ها به ادبیات، فرهنگ و تاریخ ایران و زبان فارسی می‌پردازند. زبان فارسی زبان مهمی است و حتی می‌توان گفت بر اندیشه‌های چینی تاثیرگذار بوده است. ما کتاب‌های شاعران بزرگ فارسی مانند سعدی و حافظ را منتشر کرده‌ایم. این کتاب‌ها در کتابخانه‌ها هم موجودند.

او ادامه داد: مسلمانان چینی آثار سعدی و حافظ را به یاد دارند و می‌خوانند. اسلام در چین نقش مهمی در فرهنگ داشته و زبان فارسی برای مسلمان چین مهم بوده است. در چین اقلیتی وجود دارند که پدران خود را ایرانی می‌دانند و در مکالمات روزمره هم از فارسی استفاده می‌کنند و گلستان سعدی می‌خوانند. در یکی از استان‌های بزرگ چین موزه‌ای وجود دارد که آثار شاعران ایرانی در آن هست. مسلمان چین با خواندن آثار سعدی و حافظ با اسلام آشنا شدند. در دوران مغول‌ها که تنها زبان خارجی فارسی بود زیرا پادشاهان خاندان مغول دو برادر بودند که برادر بزرگ‌تر در چین و برادر کوچک‌تر در ایران حکومت می‌کرد. تاریخ‌دانی ایرانی به نام صالحی به تفسیر و توصیف فرهنگ چین پرداخته است.

علی اشرف صادقی، عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره روابط فرهنگی ایران و روسیه بیان کرد: خدماتی که ایران‌شناسان اتحاد جماهیر شوروی به فرهنگ و زبان فارسی کردند بسیار ارزشمند و مهم است. تا وقتی که اتحاد جماهیر شوروی وجود داشت دانشمندان زیادی درباره ایران کار می‌کردند و آثاری ارزنده چاپ کرده‌اند مانند تصحیحات متون فارسی مهم مثل جامع‌تواریخ و آثار دیگر. سری انتشارات ملل خاور بسیار تاثیرگذار بود. تحقیقات دانشمندان شوروی در زمینه گویش‌ها و زبان‌های ایرانی بسیار زیاد است. بسیاری از افرادی که تحت حکومت شوروی زندگی می‌کند به زبان‌های ایرانی صحبت می‌کردند. بیشترین تحقیقات درباره ایران در آن دوره انجام شده است. وقتی اتحاد شوروی از بین رفت دیگر آن تحقیقات ادامه پیدا نکرد.

وی افزود: تعدادی از ساکنان مناطقی از قفقاز و گرجستان، بقایای قوم سکاها بودند که از شرق کوچ کرده بودند و زبان‌های ایرانی در بیان آن‌ها اهمیت داشته است هرچند از نظر گرامری تحت تاثیر زبان قفقازی هستند که با زبان‌های ایرانی متفاوت است.

او درباره روابط فرهنگی ایران و چین گفت: مرحوم مظفر بختیار چند سال در چین فارسی تدریس می‌کرد. پیش از او دکتر شریعت از دانشگاه اصفهان آنجا بود و درس‌نامه‌ای از زبان فارسی در چین آورده و اینجا چاپ کرده بود. در مساجد چین پر است از آثاری به زبان فارسی و عربی. امیدواریم روابط فرهنگی ایران و چین ادامه پیدا کند. شنیده‌ام نسخه‌های برخی از آثار مفقود در ادبیات فارسی در چین وجود دارد. گویش‌هایی از زبان‌های شرقی ایران هنوز در چین تکلم می‌شود. مرحوم استاد دبیرسیاقی و منوچهر ستوده آنجا رفته بودند و درباره آن مقاله نوشته بودند.

وی افزود: در دوران قدیم نیز تا قرن هشتم دو زبان ایرانیِ میانه یعنی زبان ختنی و زبان کاشغری سخن‌گویانی داشته است. اکنون این دو زبان از بین رفته و ترکی جای آنها را گرفته است. اویغورها که در شرق چین زندگی می‌کنند تحت تاثیر فرهنگ ایرانی بودند و زبان فارسی بسیار بر ترکی اویغوری موثر بوده است. کلمه‌ی یغور که اکنون در فارسی به کار می‌کرد تلفظی است از اویغور. در قدیم به آن منطقه اویغورستان گفته می‌شده است.

روابط فرهنگی تاجیکستان و روسیه هنوز ادامه دارد

ولادیمیر ایوانف بیان کرد: اشاره کوچکی می‌کنم به موضوعی که دکتر صادقی شروع کردند. در شمال غربی چین منطقه‌ای وجود دارد که زبان مادریشان فارسی نیست اما به فارسی اولین اولویت می‌دهند. یعنی اگر به شمال غربی چین بروید هیج مشکلی در برقراری ارتباط پیدا نمی‌کنید زیرا آنان به راحتی فارسی صحبت می‌کنند.

او در پاسخ به سوال مجری درباره روابط روسیه با کشورهایی مانند تاجیکستان گفت: روابط فرهنگی تاجیکستان و روسیه هنوز ادامه دارد. تاجیک‌ها نوروز را در مسکو برگزار می‌کنند. البته آن‌ها از الفبای سیریلیک استفاده می‌کنند.

جی کی‌یون گفت: در حال حاضر بسیاری از آثار معروف فارسی چاپ شده‌اندنداند.حتی کتابی داریم درباره زندگی رهبر انقلاب که به تاریخچه زندگی او و خانواده‌اش می‌پردازد. این کتاب به زودی در دانشگاه چاپ می‌شود. خوانندگان چینی علاقه‌مندند که درباره او بدانند.

او در پایان گفت: کتاب‌های زیادی هستند که باید از این دو زبان به یکدیگر ترجمه شوند زیرا ما فرهنگ‌هایی بزرگ و نزدیکیم و باید در آینده‌ی نزدیک این دو ملت بتوانند بهتر و عمیق‌تر با هم ارتباط داشته باشند. در شرق آسیا چینْ ایران است و در غرب آسیا ایرانْ چین است.