[عبدالباسط انصاری] صبح سه‌شنبه رسانه‌ها خبر از درگیری میان نیروهای گارد ساحلی چین و فیلیپین در منطقه مورد مناقشه اسکاربورو دادند. دولت فیلیپین روابط ویژه‌ای با آمریکا دارد و تحرکات آمریکا در دریای چین جنوبی در ماه‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است. برگزاری رزمایش‌های مشترک دریایی با تایوان، حضور گسترده در آب‌های مورد مناقشه در دریای چین جنوبی، گسترش تحرکات در تنگه تایوان، همراه کردن و حضور فیلیپین، ژاپن و استرالیا در این رزمایش‌ها، به کار بردن ادوات سنگین و سلاح‌های استراتژیک در طول رزمایش و شبیه‌سازی‌های حملات هدف‌دار و تحریک‌کننده در آب‌های چین، نگرانی‌ها از تحرکات آمریکا در این منطقه را افزایش داده است. تحرکاتی که همواره با هشدار و موضع‌گیری‌های تند چین مواجه بوده و گاه با اقدامات امنیتی مشابه مواجه شده است. به همین بهانه نگاهی به تنش‌ها و تحولات ماه‌های اخیر در دریای چین جنوبی و اهداف آمریکا از حضور در این منطقه داشته‌ایم:

 چین «مهم‌ترین چالش ژئوپلیتیکی واشنگتن»
ایالات‌متحده پس از جنگ جهانی دوم و افول قدرت‌های سنتی استعماری و به پایان رساندن جنگ با هزینه کم و منافع بسیار زیاد، استراتژی کلان خود را مبتنی بر بسط حوزه نفوذ و تحرک نظامی در تمام جهان تدوین کرد. بر این اساس، آمریکا با انداختن دو بمب اتمی بر سر ژاپن و قدرت‌نمایی هسته‌ای در جهان، ارائه طرح مارشال(مارشال پلن) برای وابسته‌کردن اروپا، تقویت پیمان ناتو و افزایش نفوذ در خاورمیانه، دخالت در آمریکای لاتین، آفریقا و... خیز بلندی برای استیلا بر جهان برداشت و در این مسیر به رقابت جدی با شوروی پرداخت. با فروپاشی شوروی، آمریکا از دوران بوش پدر با طرح نظریه جهان تک‌قطبی تصور می‌کرد به رویای حدودا نیم قرنی خود رسیده است، اما پیدایش قدرت نسبتا نوظهوری به نام چین که مخصوصا پس از فوت مائو(1976) آرام‌آرام در حال اصلاحات داخلی و حل چالش‌های کلان خود بود، نگرانی جدی آمریکایی‌ها را سبب شد. در آخرین سند امنیت ملی آمریکا، «چین به عنوان مهم‌ترین چالش ژئوپلیتیکی واشنگتن» تعریف شده است.(1)

دغدغه مهار چین برای حکام آمریکا
آمریکا که در جنگ‌های شبه‌جزیره کره(1950) یک بار طعم درگیری با چین را چشیده بود، به دنبال راهی برای نزدیکی به چین با هدف مهار این کشور بود. در آن مقطع اما چین نیز علی‌رغم قرابت ایدئولوژیک بیشتر با شوروی، از ناحیه این قدرت احساس خطر می‌کرد. بر این اساس، با تفاهم مشترک میان دولت مائو و مقامات آمریکایی در قالب دیپلماسی پینگ‌پنگی، هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی وقت آمریکا، معمار روابط دو کشور شد. با فروپاشی شوروی، چین همکاری با آمریکا را ادامه داد، اما رقابت بین دو کشور در حوزه اقتصاد، تکنولوژی، فناوری و... تشدید شد. رقابت دو کشور بعد از دوران رهبری دنگ شیائوپینگ بر حزب کمونیست چین و در دوران ریاست‌جمهوری جیانگ زی مین، هو جین تائو و سپس شی جین پینگ به اوج خود رسید. هر چند این رقابت توام با مبادلات و روابط گسترده تجاری بود، اما به مرور با روی کارآمدن ترامپ در سال 2016 و افزایش قدرت شی جین پینگ در حزب کمونیست چین و تحکیم جایگاه او در قامت ریاست‌جمهوری، سمت‌وسوی تقابلی بیشتری به خود گرفت که در موضوع جنگ تعرفه‌ها در سال 2019 نمود یافت. بر این اساس، مهار چین تبدیل به دغدغه اصلی آمریکایی شده است. برای سال‌ها تحلیلگران این مسئله را مطرح می‌کردند که چین با کنارگذاشتن ایدئولوژی از عرصه روابط خارجی و عدم اتخاذ رویکرد پررنگ و مداخله‌گرانه در عرصه نظامی، نهایتا سطح رقابت با آمریکا را محدود به حوزه اقتصادی کرده و آمریکا نیز تمایلی به افزایش سطح درگیری با این کشور نخواهد داشت، اما مسئله تایوان و دخالت آمریکا در این منطقه و سپس افزایش تحرکات نظامی آمریکا در حوزه دریای چین جنوبی در دو سال اخیر، سبب تجدیدنظر برخی تحلیلگران درباره روند و آینده رقابت و درگیری‌های چین و آمریکا و مطرح‌شدن احتمال تنش نظامی بین این دو کشور شده است.

سفر نانسی پلوسی و رزمایش‌های دریای چین
دو ماه پیش از انتشار سند امنیت ملی آمریکا در مهرماه 1401 که در آن، چین مهم‌ترین چالش ژئوپلیتیکی آمریکا اعلام شد، نانسی پلوسی، رئیس وقت کنگره آمریکا، به تایوان سفر کرد. سفری که در 25سال پیش از آن بی‌سابقه بود و با هشدارها و واکنش‌های تند مقامات چینی مواجه شد. در آن مقطع وانگ یی، وزیر خارجه چین، از «مجازات اهانت‌کنندگان به چین» سخن گفت و دولت چین تحریم‌هایی علیه تایوان اعمال کرد و رزمایش‌هایی در نزدیکی این منطقه ترتیب داد.(2) پس از سفر پلوسی اما تحرکات تحریک‌آمیز آمریکا در آب‌های چین اقیانوس آرام، نه‌تنها متوقف نشد، بلکه افزایش یافت. در مقابل چین نیز رزمایش‌های پرتعداد و مانورهای مختلفی در دریای چین جنوبی و اطراف تنگه تایوان برگزار کرد.

نبرد مانور و رزمایش‌های سرسام‌آور
از اواسط سال 2022 و ابتدای 2023 آمریکا مانورهای نظامی خود در دریای چین را شدت بخشید. در حوالی آوریل 2023(فروردین1402) و پس از سفر رئیس‌جمهوری تایوان به آمریکا، چین یک رزمایش سه روزه را در اطراف تایوان ترتیب داد که شبیه سازی حمله به تایوان هم در ان آنجام شد و هدف آن را اینگونه اعلام کرد: «این عملیات یک هشدار جدی به همدستی میان نیروهای جدایی‌طلب که برای «استقلال تایوان» تلاش می‌کنند و نیروهای خارجی و نیز در برابر فعالیت‌های تحریک‌کننده آنهاست.»(3) در حین برگزاری این مانور، آمریکا اقدام به اعزام ناو یو.اس.اس میلیوس به این منطقه کرد. دو ماه پس از آن در 9 ژوئن 2023 آمریکا با مشارکت ژاپن، فیلیپین و فرانسه یک رزمایش تحریک‌آمیز در غرب اقیانوس آرام انجام داد. چین نیز در واکنش به این رزمایش، مجموعه‌ای از تمرینات نظامی در دریای چین شرقی و شمال منطقه تایوان ترتیب داد.(4) در همان مقطع رسانه‌های ژاپنی خبر از رصد این رزمایش توسط هواپیماهای جاسوسی چین دادند.(5) در آگوست 2023(مرداد 1402) و در پی سفر ویلیام لای، معاون رئیس‌جمهوری تایوان، به آمریکا نیز چین اقدام به برگزاری رزمایشی تحت عنوان «هشدار جدی» با به‌کارگیری ده‌ها فروند کشتی کرد و هدف آن را صیانت از «حاکمیت ملی و تمامیت ارضی چین» خواند.(6) یک ماه بعد آمریکا و فیلیپین برای نخستین‌بار در جزایر پالاوان اقدام به برگزاری رزمایش مشترک کردند که ناوشکن ها و موشک های هدایت شونده آمریکایی در آن به کار گرفته شد(7) و دو ماه بعد از آن نیز در آمریکا و فیلیپین در دریای چین جنوبی و 100 کیلومتری تایوان گشت‌زنی مشترک دریایی و هوایی داشتند که از سوی چین تعرض به آب‌های سرزمین این کشور خوانده شد و با اعلام آماده‌باش نیروهای مسلح این کشور همراه بود.(8) به تازگی نیز آمریکا به همراه کشورهای فیلیپین، استرالیا و ژاپن یک رزمایش تحریک‌آمیز دیگر در دریای چین جنوبی برگزار کردند که با هشدار چین همراه شد.

بستر اختلافات دریایی قدیمی، وسیله سوءاستفاده آمریکا
چین علاوه بر ادعای مالکیت بر تایوان در قالب سیاست چین واحد، با کشورهای دیگر در حوزه آب‌های خود از جمله فیلیپین، ویتنام و مالزی نیز اختلاف دارد. بخشی از این اختلافات بر سر حدود و مرزهای آبی، بخشی دیگر مالکیت جزایر و بخشی هم بر سر منابع انرژی در دریای چین است. رقابت‌های قدیمی ژاپن با چین نیز سبب شده است که این کشور نقش محوری در تحریک کشورهای این منطقه در برابر چین و رویکردهای دخالت‌آمیز داشته باشد. از سوی دیگر، استرالیا نیز از سپتامبر 2021 در قالب پیمان آکوس به آمریکا و انگلیس در توسعه نفوذ در اقیانوس آرام کمک می‌کند و به یک پای رزمایش‌های تقابلی با چین تبدیل شده است. این اختلافات نیز، علاوه بر استراتژی ثابت آمریکا برای مهار چین، بستر و وسیله مناسبی برای مداخله آمریکایی‌ها در این حوزه فراهم کرده است.
پی‌نوشت‌ها:
1- fna.ir/1rtopj       
 2-mehrnews.com/xYdGp      
3- p.dw.com/p/4PprP
4- fna.ir/3czxg5  
5- ara.tv/mu6kk                             
   6-mehrnews.com/x32RDc
7- irna.ir/xjNnDj   
   8-asriran.com/003rRH