ایران در طول تاریخ، فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است. زمانی امپراطوری پهناوری بود که سرزمین‌های بسیاری را دربر می‌گرفت، اما در گذر زمان، بخش‌های قابل توجهی از این خاک پهناور از آن جدا شدند.

امپراطوری ایران بزرگ

ایران، مهد تمدن و فرهنگ، در طول تاریخ فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است. زمانی این سرزمین پهناور، امپراطوری قدرتمندی بود که بر بخش وسیعی از جهان حکمرانی می‌کرد. اما در گذر زمان، به دلیل ضعف حکومت‌ها، جنگ‌ها و معاهدات ننگین، بخش‌های قابل توجهی از این خاک کهن از ایران جدا شد و به قلمرو دیگر کشورها پیوست. در این نوشتار، سفری کوتاه به تاریخ غم‌بار جدایی این سرزمین‌ها خواهیم داشت.

در دوران باستان، ایران بزرگ، امپراطوری پهناوری بود که از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب گسترده شده بود. این امپراطوری شامل سرزمین‌های امروزی ایران، ارمنستان، گرجستان، آذربایجان، بخش‌هایی از ترکیه، سوریه، عراق، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان می‌شد.

اما متاسفانه، در طول تاریخ به تدریج بخش‌های قابل توجهی از این امپراطوری پهناور از ایران جدا شدند. عواملی مانند جنگ‌ها، معاهدات ننگین، تجاوزات خارجی و ضعف حکومت‌ها در این امر نقش داشتند.

در دوران باستان، امپراطوری ایران بزرگ، شامل سرزمین‌های وسیعی از جمله آران و شروان، ارمنستان، گرجستان، داغستان، اوستیای شمالی، چچن، اینگوش، هرات و افغانستان، بخش‌هایی از بلوچستان و مکران، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، بخش‌های ضمیمه شده به قزاقستان، بخش‌های ضمیمه شده به قرقیزستان، امارات، بحرین، قطر و عمان می‌شد.

برخی از مهم‌ترین سرزمین‌هایی که از ایران جدا شدند

معاهده گلستان (۱۸۱۳): در این معاهده، بخش‌های قابل توجهی از قفقاز شامل ایالت‌های گنجه، قره‌باغ، شیروان، شکی، قبه، دربند، بادکوبه، داغستان و گرجستان از ایران جدا شدند.

معاهده ترکمانچای (۱۸۲۸): در این معاهده، سه ایالت دیگر قفقاز شامل ایروان، نخجوان و بخش‌های دیگری از تالش از ایران جدا شدند.

عهدنامه زهاب (۱۶۳۹): در این عهدنامه، بخش‌های غربی ایران شامل کردستان عراق و بخش‌هایی از ترکیه امروزی از ایران جدا شدند.

معاهده پاریس (۱۸۵۷): در این معاهده، هرات از ایران جدا شد و به افغانستان واگذار شد.

قرارداد مودت (۱۹۲۱): در این قرارداد، بخش‌های شمالی ایران شامل سرزمین‌های قفقاز، خوارزم و فرارود از ایران جدا شدند.